به گزارش خبرگزاری ایمنا، نشست حساس و سرنوشت‌ساز میان «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه، و «مارکو روبیو» وزیر خارجه آمریکا در ریاض برگزار شد؛ نشستی که نه اروپا در آن جایگاهی داشت و نه اوکراین تا آخرین لحظات از حضور در آن مطمئن بود. این واقعیت، بار دیگر نشان داد که آمریکا و روسیه در حال تصمیم‌گیری بر سر جنگ اوکراین هستند، اما بدون آنکه توجهی به منافع این کشور یا متحدان اروپایی واشنگتن داشته باشند.
واشنگتن که طی دو سال گذشته خود را حامی کی‌یف نشان داده، حالا پشت درهای بسته در حال معامله‌ای است که سرنوشت اوکراین را رقم خواهد زد، آن هم در شرایطی که زلنسکی تنها نظاره‌گر این نمایش دیپلماتیک است. روسیه از ابتدا تأکید کرده بود که کشورهای اروپایی در این مذاکرات جایی ندارند، و حالا به نظر می‌رسد ترامپ نیز از این رویکرد استقبال کرده است.
ترامپ به‌دنبال توافقی سریع با پوتین؛ اوکراین دیگر اولویت آمریکا نیست
مقامات آگاه به بلومبرگ گفته‌اند که دولت ترامپ، با تعیین ضرب‌الاجل مشخصی، به متحدان اروپایی اعلام کرده که قصد دارد تا «عید پاک» (۲۰ آوریل) آتش‌بس در اوکراین را اجرایی کند. این عجله برای پایان جنگ، نشانه‌ای واضح از تمایل ترامپ به کسب یک موفقیت دیپلماتیک سریع و بدون توجه به هزینه‌های آن برای کی‌یف و متحدان اروپایی است.
نکته جالب اینکه این نشست تنها چند روز پس از تماس تلفنی ترامپ و پوتین برگزار شده است، تماسی که ترامپ بعد از آن گفت ممکن است به‌زودی به دیدار حضوری با رئیس‌جمهور روسیه منجر شود. این نشان می‌دهد که واشنگتن نه‌تنها تمایلی به ادامه حمایت از اوکراین ندارد، بلکه به دنبال سازشی با مسکو است که در آن، اوکراین بیش از هر زمان دیگری قربانی شود.
اوکراین؛ تماشاگر ناخواسته معامله روسیه و آمریکا
زلنسکی تا آخرین لحظات از حضور در نشست ریاض مطمئن نبود و تنها پس از فشارهای رسانه‌ای و اعتراضات مقامات اوکراینی، اجازه یافت که در این مذاکرات حضور یابد؛ البته در حاشیه و بدون نقش مؤثر!
امروز مشخص شد که مقامات اوکراینی با عجله راهی ریاض شده‌اند، اما معلوم نیست که آیا روس‌ها حتی حاضر به مذاکره مستقیم با آنها خواهند شد یا نه. پیش از این، زلنسکی هشدار داده بود که اگر اوکراین بخشی از توافقات میان واشنگتن و مسکو نباشد، این توافق را نخواهد پذیرفت. اما اوکراین در چه جایگاهی قرار دارد که بتواند چنین ادعایی را عملی کند؟
واقعیت این است که ترامپ و تیم اوکراین‌ستیزش، مدت‌هاست که به‌دنبال راهی برای خلاص شدن از تعهدات سنگین مالی و نظامی به این کشور هستند. پیشنهاد اخیر ترامپ، دسترسی آمریکا به منابع معدنی اوکراین در ازای ادامه حمایت‌ها، به‌وضوح نشان می‌دهد که واشنگتن دیگر حاضر نیست برای دفاع از اوکراین هزینه کند و ترجیح می‌دهد این کشور را به یک مستعمره اقتصادی تبدیل کند.
زلنسکی که ابتدا با اکراه این پیشنهاد را پذیرفته بود، حالا در موضعی متزلزل، اعلام کرده که به وزرای خود اجازه امضای چنین توافقی را نداده است. اما آیا او در برابر فشار آمریکا می‌تواند مقاومت کند؟
آیا ترامپ در حال معامله سرزمین‌های اوکراین است؟
بر اساس گزارش‌های منتشرشده، یکی از پیشنهادات مطرح‌شده در مذاکرات امروز ریاض، سناریویی است که پیش‌تر در فارن‌افرز نیز فاش شده بود: واگذاری برخی از مناطق شرقی اوکراین به روسیه در ازای عضویت کی‌یف در ناتو و واگذاری منابع معدنی اوکراین به آمریکا.
این دقیقاً همان چیزی است که روسیه از ابتدا به دنبال آن بود—به رسمیت شناختن الحاق سرزمین‌های اشغالی در ازای آتش‌بس. از سوی دیگر، ترامپ بارها اعلام کرده که بازپس‌گیری مناطق اشغال‌شده توسط اوکراین غیرممکن است، و حالا این موضع‌گیری‌ها به یک برنامه عملی تبدیل شده است.
اروپا در شوک؛ آیا آمریکا متحدانش را قربانی خواهد کرد؟
با اینکه اوکراین در لحظه آخر اجازه حضور در مذاکرات ریاض را پیدا کرد، اروپا همچنان در حاشیه قرار دارد. لاوروف امروز تأکید کرد که کشورهای اروپایی نه‌تنها علاقه‌ای به پایان جنگ ندارند، بلکه نمی‌توانند نقشی در مذاکرات داشته باشند. این اظهارات به‌وضوح نشان می‌دهد که در سناریوی طراحی‌شده توسط واشنگتن و مسکو، اروپا نه‌تنها یک بازیگر اصلی نیست، بلکه به‌عنوان یک مانع در مسیر توافق تلقی می‌شود.
مواضع اخیر دولت ترامپ، از جمله سخنرانی جنجالی دی‌جی دی ونس، معاون ترامپ، که اعلام کرد اروپا باید خودش امنیتش را تأمین کند، به این نگرانی‌ها دامن زده است. اکنون بسیاری از تحلیلگران اروپایی بر این باورند که ترامپ در حال تضعیف ناتو و باز کردن راه برای یک نظم جدید است که در آن، اروپا در تصمیمات کلان امنیتی، جایگاهی نخواهد داشت.
این نگرانی‌ها در نشست اضطراری کشورهای اروپایی که امروز به ابتکار فرانسه برگزار شد، کاملاً مشهود بود. مقامات اروپایی تأکید کردند که واشنگتن دیگر یک شریک مطمئن نیست و اروپا باید راه‌های مستقلی برای تأمین امنیت خود بیابد. اما آیا برای اروپا زمانی باقی مانده است که خود را از سایه توافقات پنهانی ترامپ و پوتین نجات دهد؟
پایان جنگ یا آغاز چالشی جدید؟
مذاکرات ریاض که امروز برگزار شد، بیش از آنکه نشانه‌ای از صلح باشد، زنگ خطری برای اوکراین و اروپا است. آنچه در این نشست رقم می‌خورد، نه پایان جنگ، بلکه آغاز مرحله‌ای جدید از بحران است که در آن، اوکراین بیش از هر زمان دیگری در معرض خطر قرار دارد و اروپا خود را منزوی‌تر از همیشه خواهد یافت.
پرسش بزرگ اینجاست: آیا ترامپ به بهای یک توافق سریع با روسیه، اوکراین را قربانی خواهد کرد؟ و اگر چنین شود، اروپا چگونه واکنش نشان خواهد داد؟
توقف جنگ اوکراین به نفع کی‌یف است
مهدی سیف تبریزی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا، با اشاره به این مذاکرات و در پاسخ به این پرسش که آیا ترامپ برای رسیدن به توافق با روسیه، اوکراین را قربانی می‌کند، اظهار کرد: سیاست‌های ترامپ از همان ابتدای کارزار انتخاباتی، مشخص بود. سیاست «اول آمریکا» در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، سیاست اصلی او در عرصه خارجی بود و در این دوره نیز به همین منوال عمل خواهد کرد.
وی افزود: ترامپ همواره گفته که اگر سر کار بود، این جنگ اصلاً رخ نمی‌داد؛ بنابراین بحث قربانی کردن اوکراین منتفی است. باید توجه داشت که اولاً، آمریکا در هزار روز گذشته حدود ۱۷۴ هزار میلیارد دلار در اوکراین هزینه کرده و ادامه این روند، مشکلات داخلی بیشتری را برای آمریکا به همراه خواهد داشت؛ پس بهتر است که جنگ در همین نقطه متوقف شود. ثانیاً، به نظر می‌رسد که برخلاف ادعای رسانه‌های غربی، اگر جنگ اکنون پایان یابد، به نفع اوکراین خواهد بود؛ چرا که روسیه پیوسته در حال تصرف مناطق بیشتری است.
کارشناس مسائل قفقاز و آسیای میانه با تاکید بر اینکه فرسایشی شدن جنگ به سود روسیه است و هر جا که جلوی آن گرفته شود، به سود اوکراین خواهد بود، گفت: با توجه به مذاکرات بین ترامپ و پوتین و اظهارات وزیر دفاع آمریکا در نشست ناتو مبنی بر غیرعقلانی بودن بازگشت به مرزهای سال ۲۰۱۴ و تأثیر آن بر طولانی شدن جنگ، توقف جنگ در این مقطع به مراتب برای اوکراین بهتر از ادامه آن به شکل فرسایشی خواهد بود.
وی ادامه داد: اروپا و آمریکا تمام توان خود را در این سه سال گذشته به کار گرفته‌اند و بیش از این، نه اقتصاد اروپا و نه اقتصاد آمریکا اجازه ورود بیشتر به جنگ را نمی‌دهند. در مقابل، روسیه در این سه سال توانسته است خود را احیا کند و صنایع خود را به حالت جنگی درآورد، به طوری که میزان مهماتی که روسیه در یک ماه برای جبهه‌های جنگ تهیه می‌کند، اروپا در یک سال هم نمی‌تواند فراهم کند؛ بنابراین توقف جنگ در این شرایط به نفع اوکراین است.
چانه‌زنی اروپا برای صلح
سیف تبریزی با بیان اینکه اروپایی‌ها و اوکراین به دلایل مختلفی در حال نشان دادن مخالفت‌های خود با این مذاکرات هستند، یادآور شد: به نظر می‌رسد که آنها در حال چانه‌زنی برای کسب امتیازات بیشتر در مذاکرات هستند. ترس اصلی اروپایی‌ها این است که ترامپ و پوتین بر سر مسائلی مانند ایجاد یک منطقه حائل در خطوط مرزی کنونی روسیه و اوکراین مذاکره کرده و به توافق برسند. در این شرایط، سربازان حافظ صلحی در این منطقه مستقر خواهند شد که شامل نیروهای آمریکایی نخواهد بود و این نیروها تحت ماده ۵ منشور ناتو فعالیت نخواهند کرد. به عبارت دیگر، آمریکا تلاش می‌کند تا حساسیت‌های روسیه را کاهش دهد و از نزدیک شدن ناتو به مرزهای روسیه جلوگیری کند.
وی اضافه کرد: اروپایی‌ها خواهان تضمین‌های امنیتی قوی‌تری در برابر حملات احتمالی آینده روسیه هستند. یکی از این تضمین‌ها می‌تواند عضویت خودکار اوکراین در ناتو در صورت شروع مجدد جنگ باشد. این نوع معاملات در حال انجام است، زیرا اروپایی‌ها می‌دانند که بدون حمایت آمریکا، اوکراین توانایی جنگیدن ندارد و ممکنه است جنگ با پیروزی‌های بیشتر روسیه، در کمتر از یک ماه متوقف شود. اقتصاد اروپا نیز به اندازه‌ای قوی نیست که بتواند به طور مستقل از آمریکا از این جنگ حمایت کند.
کارشناس مسائل قفقاز و آسیای میانه با بیان اینکه رهبران اروپایی اعلام کرده‌اند، میزان حمایتشان از اوکراین دقیقاً به میزان حمایت آمریکا از جنگ اوکراین بستگی دارد، یادآور شد: بنابراین، اروپایی‌ها نیز تحت تأثیر این موضوع بوده و خواهان پایان جنگ فرسایشی هستند. با این حال، مسئله اصلی این است که مدیریت این پایان چگونه باشد و روسیه به عنوان برنده اسمی در مذاکرات ظاهر نشود. اروپایی‌ها تلاش می‌کنند تا حداقل در عرصه سیاسی، بازنده این جنگ نباشند، هرچند که صحنه نظامی را واگذار کرده‌اند.
درخواست آمریکا رد شد
وی در رابطه با طرح سه مرحله‌ای پیشنهادی آمریکا در این خصوص، خاطرنشان کرد: در گفتگوی تلفنی بین ترامپ و پوتین، یک طرح صد روزه برای صلح مطرح شده که بر اساس آن، جنگ باید تا پایان فروردین به اتمام برسد و در صورت صحت، اولین دیدار زلنسکی و پوتین نیز برای ۱۱ اسفند برنامه‌ریزی شده است. طبق این طرح، اوکراین باید زمین‌هایی را که روسیه به خاک خود ملحق کرده، به طور کامل شناسایی کرده و بلافاصله نیروهای خود را از مناطق اشغال‌شده خارج کند و سپس یک منطقه حائل در خط مقدم جنگ ایجاد و نیروهای حافظ صلح در آن مستقر شوند. همچنین، ناتو نباید فعلاً عضویت اوکراین را در دستور کار قرار دهد. این موارد در گفتگوی تلفنی بین پوتین و ترامپ مطرح شده است.
سیف تبریزی ابراز کرد: درباره طرح سه ماده‌ای آمریکا، گمانه‌زنی دیگری نشده است. تنها نکته‌ای که بیان شده، درخواست آمریکا برای توقف حملات به زیرساخت‌های انرژی هر دو طرف بوده که با مخالفت روسیه روبرو شده است. روس‌ها اعلام کرده‌اند که حملات خود به زیرساخت‌هایی که ماشین جنگی اوکراین را تأمین می‌کنند، ادامه خواهند داد و این زیرساخت‌ها برای مردم قابل استفاده نیستند. در حال حاضر، گمانه‌زنی‌های بیشتری درباره این طرح سه ماده‌ای وجود ندارد.
نگاه رئالیستی ترامپ و پوتین به بحران اوکراین
وی در پاسخ به این سوال که آیا این اتفاقات ناشی از روابط نزدیک ترامپ و پوتین است، گفت: به طور کلی پاسخ مثبت است، چراکه در دوره نخست ریاست‌جمهوری ترامپ، او بهترین روابط را با پوتین داشت و در عین حال با ماکرون و دیگر رهبران اروپایی دچار تنش‌هایی بود.
کارشناس مسائل قفقاز و آسیای میانه تصریح کرد: ترامپ و پوتین تقریباً با رویکرد مشابهی درباره سیاست بین‌الملل نگاه می‌کنند و دیدگاهی رئالیستی دارند؛ در حالی که دیگر رهبران آمریکا معمولاً دیدگاهشان لیبرالی است. به نظر می‌رسد این هم‌سویی در جهان‌بینی به مذاکرات بین سیاستمداران روسیه و آمریکا در مورد اوکراین کمک کرده است؛ هرچند نمی‌توان گفت که این روابط تمام مشکلات را حل کرده، اما قطعاً تأثیر مثبتی داشته است.
به گزارش ایمنا، در پایان، به نظر می‌رسد که ترامپ در این مذاکرات، نه به دنبال صلح واقعی که به دنبال کوتاه آمدن از وعده‌هایش به مردم آمریکا است. سیاست «اول آمریکا» که همیشه در پس‌زمینه تصمیمات او قرار دارد، گویی حتی برای پایان دادن به جنگ هم ترجیح می‌دهد تا هزینه‌های سنگین آن را به دوش دیگران بیندازد. او که در گذشته می‌گفت این جنگ هیچ‌گاه رخ نمی‌داد اگر او رئیس‌جمهور بود، اکنون در تلاش است تا خود را از این بحران خارج کند، حتی اگر این خروج به بهای فروپاشی آرزوهای یک ملت تمام شود. انگار که در دنیای سیاست، ترامپ فقط به دنبال برنده شدن در بازی است، نه به اینکه واقعاً برای صلح گامی بردارد. در این میان، اوکراین به مثابه مهره‌ای است که در شطرنج سیاست‌های ترامپ و آمریکا، تنها نقش تماشاگر را ایفا می‌کند.