خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - بهنام بهتری نژاد: ارادت هنرمندان ایرانی پرورش یافته در فرهنگ شیعی به امیرمومنان علی (ع)، جلوه‌های بی مثالی را در عالم هنر خلق کرده که تجلی آنها در بارگاه علوی به خوبی قابل مشاهده است. از ساخت گنبد و بارگاه تا ضریح و فرش‌ها همه کار دوستداران و مخلصان ایرانی و هنرمند شیعی است.
در همین زمینه داستان ارادت ایرانیان خصوصاً شیرازی‌ها محب اهل بیت (ع) به حرم مطهر مولای متقیان حضرت امیرالمومنین امام علی (ع) به هزاران سال پیش باز می‌گردد جایی که هنر این هنرمندان متعهد در گوشه گوشه این حرم نورانی دیده می‌شود.
خاتم شیراز در حرم مولا علی جلوه‌ای دیگر دارد
هنر خاتم شیراز در حرم های مطهر عتبات عالیات جایگاه خاص و والا داشته و دارد، خاتم شیراز ترکیبی است از چند ضلعی‌های منظم با تعداد اضلاع متفاوت که با استفاده از مواد اولیه گوناگون در رنگ‌های مختلف تشکیل می‌شود. پنج، شش، هفت، هشت یا ده ضلعی است که از هنرهای دستی دقیق و پرکار است که تولید و ساخت آن احتیاج به دقت و حوصله زیاد دارد.
صندوقچه خاتم کنونی مرقد مطهر امیرالمؤمنین (ع) را هنرمندان شیرازی در سال ۱۱۶۸ هجری شمسی به حرم مطهر اهدا کردند. این صندوق شاهکار و تحفه هنری بی‌همتایی است، چراکه از دقت بسیار در ساخت و زیبایی بی‌نظیر در نقش و نگار و خطوط بهره می‌برد. این صندوق خاتم از چوب ساج هندی مرصع با عاج، صدف و انواع دیگری از چوب‌های رنگی ساخته شده است. صندوق از چهار گوشه به نوشته‌هایی از سوره‌های قرآن، احادیث نبوی و دعای جوشن کبیر مزین شده و نام اهداکننده، نجار و خطاط و تاریخ ساخت آن، در قسمت سر مطهر حضرت نوشته شده است.
روی صندوق با خطی بسیار زیبا آیاتی از قرآن، احادیث نبوی در مدح و ستایش امیرالمؤمنین علیه السلام، نام‌های حسنی خداوند حک شده است. در قسمت سر مبارک حضرت که در پایین صندوق قرار دارد و در وسط آن نام سازنده صندوق یعنی نجار «محمد حسین شیرازی» و نام خطاط یعنی «محمد بن محی‌الدین حسینی» ذکر شده است.
صندوق خاتم مزار مطهر امیرالمؤمنین (ع) طی حملات نظامی رژیم بعث در پی انتفاضه شعبانیه در سال ۱۹۹۱ میلادی آسیب دید. لذا وقتی در سال ۲۰۱۷ پنجره نقره ضریح مطهر مورد بازسازی قرار گرفت، شیشه اطراف صندوق خاتم نیز با شیشه‌ای بسیار خوب تعویض شد و اطراف آن با نوارهای طلاکاری شده مزین شد که روی آنها «یا علی» حک و با یاقوت قرمز مزین شده بود. همچنین روی صندوق پارچه سبز گران‌بهایی قرار داده شد که روی آن نوشته‌هایی با رشته‌های طلا دوخته و روی پارچه با مروارید و سنگ‌های قیمتی مانند عقیق و یاقوت مزین شده بود.
حال این عشق و ارادت به واسطه خاتم شیراز از حدود ۳ قرن پیش بر روی صندوقچه خاتم کاری روی قبر مطهر مولا امیرالمومنین (ع) جلوه گر بوده و امروز هنرمندان خاتم کار شیرازی با عشق و جان دل و با انگشت هنرمندان در تلاش هستند این صندوقچه خاتم کاری را دوباره مرمت و بازسازی کنند.
مرمت صندوقچه خاتم روی قبر مطهر مولا علی (ع) بعد از ۲۴۵ سال
عبدالرسول مختار نژاد سرپرست کارگاه ترمیم مضجع قبر مطهر امیرالمومنین (ع) در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه هنرمندان بزرگ خاتم کار و درودگر شیرازی بعد از ۲۴۵ سال صندوقچه خاتم روی قبر مطهر مولا علی (ع) را مرمت خواهند کرد، گفت: این صندوقچه خاتم کاری شده در زمان حکومت زندیه می‌رسد توسط هنرمندان خاتم کار و درودگر شیراز ساخته و تقدیم آستان مقدس علوی شده، بعد از سال‌ها دچار فرسودگی شده است.
باز کردن صندوقچه خاتم روی قبر مطهر امام علی (ع)
وی با اشاره به درخواست تولیت حرم مطهر امام علی (ع) از هنرمندان شیرازی برای مرمت این مضجع مطهر ادامه داد: با جلسات متعدد برگزار شده، توفیق ورود به ضریح مطهر و بررسی این صندوقچه خاتم کاری شده نصیب هنرمندان شیرازی و با کار دقیق حدود ۶۰۰ عکس از زوایای مختلف از نقاط مورد نیاز برای مرمت گرفته شد تا کارشناس خبره هنر نسبت به طراحی و نوع مرمت مورد نیاز اقدام کنند.
داخل صندوقچه خاتم قبر مطهر امام علی (ع)
مختار نژاد با بیان این نکته که این صندوقچه خاتم از خاتم درجه یک شیراز، منبت و معرق هنرمندان شیرازی ساخته شده است، افزود: مواد اولیه مورد استفاده در این صندوقچه چوب ساج و استخوان شتر، چوب نارنج، مفتول برنج، چوب عناب، چوب فوفل و چوب آبنوس هست که به صورت هنرمندانه و شگفت انگیز بر روی این اثر هنری استفاده شده است.
اندازه گیری دقیق خاتم های به کار رفته روی صندوقچه خاتم روی مزار مطهر امام علی (ع)
۷ ماه کار مرمت صندوقچه زمان خواهد برد
سرپرست کارگاه ترمیم مضجع قبر مطهر امیرالمومنین (ع) با اشاره به اینکه تلاش می‌شود در طول ۷ ماه کار ساخت و نصب قطعات مرمتی به اتمام برسد، گفت: پنج ماه کار در شیراز با حضور هنرمندان درجه یک هنر خاتم کاری و معرق کاری شیراز انجام و پس از ساخت تمام قطعات حدود دو ماه کار در جوار قبر مطهر برای جایگزینی قطعات ساخته شده زمان خواهد برد.
وی با بیان این موضوع که اجرای این کار یک افتخار بزرگ و شایسته برای هنرمندان و مردم دوستدار اهل بیت (ع) شیراز محسوب می‌شود، افزود: هنرمندان خاتم کار شیرازی تا قبل از ورود به ضریح مطهر فکر می‌کردند بهترین کار خاتم ساخته شده شیرازی در جهان در کاخ سعدآباد است ولی وقتی وارد ضریح مطهر شدند متوجه شدند که این صندوقچه خاتم کاری شده زیباترین مضجع خاتم در تمام ادوار تاریخ بوده که با هنرمندی تمام ساخته شده است.
مختار نژاد تصریح کرد: جدا از بحث معنوی کار هنر ظریف کاری ارزشمند بر روی این مضجع اجرا شده که هنرمندان زمان حاضر با همان سبک در تلاش هستند که این کار را به نحو شایسته مرمت کنند.
خاتم اصل شیراز بر روی مضجع امام علی (ع) استفاده شده است
جلال غلامی استاد بزرگ خاتم ساز کشور که مسئولیت مرمت خاتم صندوقچه قبر مطهر امام علی (ع) را بر عهده دارند نیز در گفتگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه این صندوقچه خاتم ۲۵۰ سال پیش توسط خاتم کاران شیرازی ساخته شده است، گفت: امروز احتیاج مرمت بر روی این مضجع شریف احساس می‌شود زیرا خاتم نفیس این صندوقچه در مرور زمان دچار آسیب شده است.
وی به نوع خاتم به کار رفته در صندوق اشاره کرد و ادامه داد: خاتم استفاده شده از نوع گره ۱۰ و ۵ است که در کنار چند سبک خاتم اصیل بر روی این صندوقچه استفاده شده است.
غلامی با بیان اشاره به این موضوع که تلاش شده به سبک همان ۲۵۰ سال قبل این خاتم‌ها بازسازی شوند، افزود: کار به صورت دو شیفت در حال انجام بوده تا بعد از ماه مبارک رمضان کارگاه مرمت اصلی در حرم امام علی (ع) برپا و در کمترین زمان مرمت انجام شود.
استفاده از عاج فیل در مرمت صندوقچه خاتم قبر امام علی (ع)
محمد حسین غلامی دیگر استاد خاتم کار شیرازی مسئول خاتم پیچی کارگاه مرمت صندوقچه خاتم حرم امام علی (ع) در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به اینکه آیات قرآنی صندوقچه مطهر از جنس عاج فیل است، گفت: برای مرمت قطعات صندوقچه از همان متریال مصرف شده در ۲۵۰ سال قبل استفاده خواهد شد.
وی ادامه داد: استخوان شتر در کنار چوب عناب و چوب آبنوس از دیگر اجزای این مرمت خواهند بود که به نحوه شایسته و هنری در کار استفاده می‌شود.
غلامی همچنین با اشاره به اینکه اصل کار خاتم تشکیل گل خاتم کاری است، افزود: بعد از شکل گیری گل خاتم، به صورت یکدست برش خورده و با روش مخصوص کنار هم چیده و شکل داده می‌شود.