مستندهای متنوعی درباره بحث سقط جنین ساخته شده‌اند اما مستند من زنده‌ام، با سوژه‌ی تازه‌ای، به تلاش‌های فعال اجتماعی‌ پرداخته که زندگی‌ شخصی او، در روزگار قدیم با این مسئله گره خورده بود. 

«خانم‌ها! کی حاضره در ازای گرفتن صدهزار تومن، با چاقو جون این جوجه رو بگیره؟»، این حرف را فاطمه خلجی می‌گوید. مقابل جمعیتی از خانم‌ها، زیر سایه کتیبه‌هایی مزین به نام حضرت مادر فاطمه زهرا(س)، با دستانی پر می‌ایستد؛ در یک دست جوجه‌ی رنگی گرفته و در دست دیگر کارد را به چشمان متعجب جمعیت نشان می‌دهد. می‌توان گفت چنین شروعی برای مخاطب تامل برانگیز است تا داستان را دنبال کند که چرا در همچین مجلسی، خانمی باید در ازای هدیه دادن، چنین تقاضای ترسناکی را از خانم‌ها کند؟ این زن کیست؟

مستند «من زنده‌ام» روایتی امیدبخش از انگیزه و تلاش‌های فاطمه خلجی، فعال اجتماعی، برای حمایت از مادرانی است که با تصمیم دشوار سقط جنین رو به رو هستند.  این مستند، با نگاهی به ابعاد اجتماعی، روانی این مسئله، قصد دارد بگوید رسانه با آگاهی رسانی مناسب، می‌تواند از سقط‌های عمدی جنین بکاهد.

از پیچیدگی موضوع تا یافتن سوژه 

بلال الفت کارگردان مستند من زنده‌ام در گفت و گو با گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو از موضوع سقط جنین به عنوان موضوعی پیچیده و حساس یاد کرد و گفت: 《موضوع سقط جنین یکی از موضوعات بسیار پیچیده و حساس در جامعه کنونی ایران است؛ از آن جهت که این موضوع بر سر چند راه قرار گرفته است از جمله فرهنگ، سیاست، فقه، آموزش و... . ازاین‌رو پرداخت به چنین موضوعی به مراتب حساس است.  بنابراین باید به مانند جراح، خیلی آهسته، پیوسته و با دانش در این حوزه به جهت تاثیرگزاری مثبت پیش‌روی کنیم تا نگاه به حل چنین مسئله‌ای تک وجهی نباشد. باید گفت سقط جنین ارتباط مستقیمی با جمعیت دارد. درحالی‌که عده‌ای سقط جنین را از  جمعیت  جدا می‌پندارند. اما درواقع سقط جنین باید نسبت‌به جامعه سنجیده شود.

 الفت در پاسخ به آن که چگونه به ایده ساخت «من زنده‌ام» دست یافت و با سوژه آشنا شد، شرح داد:
 تقریبا دو سال پیش ما به موضوع سقط جنین پرداختیم. شاید بتوان گفت که به نوعی پیش قدم در پرداخت به این موضوع هستیم و چنین مستندی را تولید کردیم و  مستندهای خود را با چنین موضوعی به شبکه‌های مختلف ارائه دادیم اما اتفاقی که افتاد این بود که مسئول شبکه استقبالی از پخش مستند ما نکرد و اولویت شبکه را موضوعات مربوط به فلسطین و غزه مطرح کرد. هرچند، بنده پیشنهاد کردم، پخش‌های شبکه صرفا بسنده به یک موضوع نیست و شبکه تلوزیون می‌تواند همه را باهم ارائه بدهد.  درکل از سوژه های متفاوتی که  پیشنهاد شد و تحقیق کردیم ، درآخر  به دو  سوژه رسیدیم که یکی از آن‌ها شخص خانم خلج بود با توجه به اینکه وی را یک فعال اجتماعی دلسوز دیدیم. 

سوژه‌هایی که قاب دوربین را پس می‌زنند/ چالش‌های تولید مستند من زنده‌ام

کارگردان مستند در بیان چالش‌هایی که در تولید این مستند با آن‌ها مواجه شد، گفت: مهم ترین چالش، سوژه‌هایی هستند که یافت می‌شوند اما حاضر نیستند در مقابل دوربین قرار بگیرند. 
درواقع سراغ سوژه‌های متعددی رفتیم اما نپذیرفتند که در قاب دوربین حاضر شوند. همانطور که می‌بینید سوژه ‌هایی هم که داخل مستند هستند، آن‌ها سقط را از پیش انجام داده‌اند و صورت آن‌ها نیز نشان داده نشده است.

از این مستندساز پرسیدیم که فکر می‌کند پرداخت به این سوژه‌ها در سینمای مستند ادامه خواهد داشت و فصل‌های دیگر هم ساخته خواهند شد؟ ، او نیز در جواب به ما گفت: ما این کار را شروع کرده‌ایم و مابقی آن بستگی به کار دستگاه‌های رسانه دارد که چنین سوژه‌ای را بخواهند یا خیر. لازم به ذکر است که این کار به‌طور کامل تولید شده و آرشیوی نیست.

 الفت در بیان چالش‌های دیگری که در مستندسازی با آن‌ها مواجه بوده، اضافه کرد: مستند دیگر بنده عنوان آن برکت است که ممکن است بعدتر رونمایی داشته باشد؛ موضوع آن هم در حوزه سقط جنین است. اما در مستند برکت برخلاف مستند من زنده‌ام، به بحث مادی آن خانمی که قصد سقط جنین دارد، می‌پردازیم. البته باز هم تفاوتی در چالش‌هایی که برای همکاری سوژه‌ها وجود دارد، ایجاد نکرد. 

کارگردان مستند من زنده‌ام به اثرگذاری رسانه در چنین زمینه‌هایی اشاره کرد و افزود: 

مهم‌ترین اثر رسانه در این موضوع، آگاهی بخشی است.  فکر می‌کنم رسانه وقتی موفق می‌شود که به صراحت پیام را بیان نکند، بخصوص در فیلم ها که اگر حالت موعظه پیدا نکند، می تواند خیلی اثربخش باشد. چیزی که دقیقا نقطه تمایز کار ما با کار رسانه‌ی خارجی است؛ ما در پی آن هستیم که سریعا به نتیجه برسیم. همچنین یکی دیگر از جنبه‌ها می‌تواند فضای گفتگویی باشد که در جامعه ایجاد می‌شود. همچنین به نوعی جامعه از قوانین یا به‌طور خاص، قوانین سقط جنین که مورد بحث ما هست آگاهی پیدا کند.  اینجا نقش رسانه اهمیت بیشتر پیدا می‌کند. اما نکته‌ای که وجود دارد، فکر می‌کنم رسانه بیشتر علاقمند به شعار دادن است تا آنکه به مبحث بگونه‌ای بپردازد که اثری به جای بگذارد؛ درنتیجه مخاطب را دچار شعارزدگی می‌کنند. 

کرامت مادرانگی در خطر
 
در این گفت‌وگو مصباح، فعال حوزه مستند که در تهیه کنندگی مستند من زنده‌ام با بلال الفت همکاری داشته است، به مطالب مطرح شده، نکاتی افزود و گفت : 
ما تقریبا چندین سال پیش بود که احساس کردیم نیاز است در حوزه جمعیت ورود جدی کنیم با توجه به اینکه متوجه‌ی دغدغه‌های مطرح شده از سوی مقام معظم رهبری در این حوزه بودیم. درواقع می‌توان گفت نقطه مشترک نجات جنین با کار جمعیت همان کرامت مادرانگی و ارزش فرزندپروری است. هرچند که امروزه در جامعه می‌بینیم ارزش مادرانگی در خطر است. 

من زنده‌ام و برای زندگی تلاش می‌کنم

فاطمه خلجی از چگونگی ورود خود به حوزه فعالیت‌های اجتماعی و فرهنگی گفت: خانواده بنده دو دختر و دو  پسر داشتند.  پدرم دیگر علاقه‌ای به اضافه کردن فرزند نداشت. اما سال شصت بود که خداوند به مادرم  فرزند دیگری داد. آن زمان خانواده درگیر فقر اقتصادی و پدرم در جبهه بود. بچه ها نیز کوچک بودند اما مادر اقدام به سقط نکرد. درنتیجه من به دنیا امدم. کار بنده با چندین سال کار مربیگری کودک و نوجوان شروع شد تا اینکه سه سال پیش به عنوان فعال اجتماعی، قصد کردم اطلاعاتم را  در بحث جمعیت بیشتر کنم و متوجه‌ی بحث قتل جمعی  در کشور شدم.  از این جهت ، وظیفه شرعی خود دانستم که کار را در این زمینه شروع کنم.  به موسسه‌های مختلفی رجوع کردم و طرح‌های خود را برای مقابله با سقط جنین و کاهش آن در کشور، ارائه می‌دادم.

خلجی، سوژه مستند من زنده‌ام، در پاسخ به آن که فکر می‌کند مستند من زنده‌ام، چقدر می‌تواند در زمینه کاهش سقط عمدی جنین اثرگذار باشد، گفت: مستند من زنده ام، شروعی شد برای کارهای بعدی بنده که  تا پایان آبان امسال گروه نفس با حدود سه سال تلاش شبانه‌روزی، توانستند شش هزار و هفتصد  جنین را از سقط نجات دهند. 

اما باید گفت که همچنان آمار سقط بالاست و ازاین‌رو با زبان هنر وارد این حوزه شدیم.  اگر مثالی برای اثرگذاری مستقیم آثار مستند و تولیدات فرهنگی و هنری در این حوزه بخواهم ذکر کنم می‌توان به مستند نفس، اثر آقای باغشنی اشاره کرد که باعث شد تعداد بچه های نجات یافته از سقط عمدی جنین سه برابر شود.

خبرنگار: فاطمه خلیلی یگانه