رامین پرتو
ایده دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده برای جابجایی اجباری ساکنان غزه و انتقال آنها به اردن و مصرف در دو سطح واکنش‌هایی را به دنبال داشته که تا همین حالا این روند ادامه دارد. سطح نخست، کشورهای منطقه بودند که باید آنها را به کشورهای عربی و صرفاً اسلامی دسته‌بندی کرد. به عنوان مثال ترکیه به عنوان کشور غیرعربی اما اسلامی، تلاش می‌کند خود را در قضیه فلسطین به عنوان یک بازیگر مهم منطقه‌ای و بین‌المللی که اتفاقاً با اسرائیل هم روابط برجسته‌ای در عرصه امنیتی و اقتصادی دارد، معرفی کند. در این میان کشورهای آفریقایی که به عنوان دولت عربی به حساب نمی‌آیند اما در زمره کشورهایی اسلامی معنا می‌شوند هم، مانند ترکیه سعی دارند که در پرونده غزه و فلسطین خود را فعال نشان دهنده که آفریقای جنوبی به عنوان شروع کننده دعوای حقوقی علیه اسرائیل در دیوان کیفری بین‌المللی (ICC) یکی از آنها به شمار می‌رود. بر این اساس تمام این کشورها (اعم از عربی و اسلامی) به نوعی سطح اول واکنش‌ها علیه طرح ترامپ برای غزه به حساب می‌آیند و در سطح دوم هم مواضع کشورهای اروپایی و حتی دولت‌های فرامنطقه‌ای شرقی مانند چین و روسیه مورد نظر قرار می‌گیرد.
ترامپ با ارائه طرح خود در قبال غزه علاوه بر اردن و مصر، به دنبال آن بود که بتواند عربستان سعودی به عنوان رهبر کشورهای عربی و اسلامی را با یک هراس یکباره مواجه کند اما در مقابل به نظر می‌رسد که ریاض و قاهره به دنبال خنثی‌سازی طرح واشنگتن علیه غزه هستند
آنچه در این میان باید زیر ذره‌بین قرار بگیرد و به نوعی اهمیت زیادی پیدا می‌کند این است که کشورهای منطقه به خصوص سه دولت اردن، مصر و عربستان سعودی در شرایط کنونی از طرح ترامپ برای غزه، ترس و واهمه عملی دارند. آنها یک دور در میانه سال‌های 2017 تا 2021 میلادی با رفتار و عملکرد ترامپ در خصوص طرح‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای وی که هم درون‌مایه سیاسی داشته و هم اقتصادی، آشنایی کامل دارند و حالا اما او با یک سناریویی خطرناک و تند و تیز تر به سراغ جهان و به‌خصوص خاورمیانه آمده است.
در این راستا باید توجه شود که عبدالله دوم، پادشاه اردن در سفر اخیر خود به واشنگتن با ترامپ دیدار و گفت‌وگو کرد و سعی داشت تا به صورت واضح به او بفهماند که کشورش با طرح وی در مورد کوچاندن ساکنین غزه به اردن مخالف است. در همین راستا ایمن الصفدی، وزیر خارجه اردن هم در تماس‌هایی که با همتایان خود در اروپا، آمریکا و منطقه داشته صراحتاً موضع مخالف اتخاذ کرده اما مساله اینجاست که فشارهای آمریکا علیه مصر به شدت افزایش یافته است.
در همین راستا، منابع مصری در واشنگتن در گفت‌وگو با سایت خبری العربی الجدید فاش کردند که وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) تهدیدهایی را علیه مصر در صورت مخالفت با همکاری با ترامپ برای کوچاندن مردم غزه و سرقت سرزمین آنها صورت داده است. این در حالیست که برخی مسئولان در پنتاگون، مدیران ارشد موسسه نظامی مصر را به تازگی تهدید کرده‌اند که در سایه تداوم مخالفت با کوچاندن فلسطینی‌ها به مصر، کمک‌های نظامی به ارتش مصر اعم از قطعات یدکی برای سلاح‌های مختلف در معرض تعطیلی قرار خواهد گرفت.
همچنین بدر عبدالعاطی، وزیر خارجه مصر در جریان سفر اخیرش به واشنگتن دیدگاه شوکه کننده‌ای را درباره حمایت آمریکا در بحران سد النهضه اتیوپی دریافت کرده و در یکی از نشست‌هایی که با همراهی نمایندگان کنگره برگزار کرد به وی اطلاع داده شده که زمان فشار بر اتیوپی تمام شده است و آنچه دولت ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری می‌توانست انجام دهد، در دوره کنونی دشوار شده است!
تحولات اخیر با محوریت مصر و پرونده غزه، به خوبی نشان می‌دهد که قاهره در شرایط کنونی به صورت مشخص زیر فشارهای ایالات متحده قرار دارد و یکی از دلایل آنهم وجود صحرای سینا به عنوان جغرافیای مشخص و مستقل برای اسکان ساکنان غزه به‌شمار می‌رود
این تحولات به خوبی نشان می‌دهد که قاهره در شرایط کنونی به صورت مشخص زیر فشارهای ایالات متحده قرار دارد و یکی از دلایل آنهم وجود صحرای سینا به عنوان جغرافیای مشخص و مستقل برای اسکان ساکنان غزه به شمار می‌رود.
ریاض، میدان‌دار طرح عربی
اما موضوع بسیار مهمی که در خصوص طرح ترامپ باید مورد نظر قرار بگیرد این است که عربستان سعودی هم از این طرح وی به شدت احساس خطر کرده است و بر همین اساس در حال راهبری یک طرح عربی برآمده که از سوی مصر ارائه شده است. در این خصوص خبرگزاری رویترز به نقل از منابع خود در ریاض گزارش داد که عربستان رهبری تلاش‌های فوری عربی برای ایجاد طرحی درباره آینده غزه و مقابله با طرح دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای کوچاندن مردم غزه را بر عهده دارد. قرار است ایده‌های اولیه طی نشستی در ریاض با حضور عربستان، مصر، اردن، قطر و امارات در ۲۰ فوریه بررسی شود. منابع اعلام کردند پیشنهادات احتمالا شامل صندوق بازسازی نوار غزه با رهبری کشورهای عربی حوزه خلیج فارس و توافقی برای کنار گذاشتن جنبش حماس است. بر اساس گزارش رویترز عربستان و همپیمانانش در منطقه به خاطر طرح ترامپ برای پاکسازی غزه از فلسطینی‌ها و اسکان بیشتر آنها در اردن و مصر دچار ترس شده‌اند. این در حالی است که قاهره و امان با این طرح مخالفت کرده‌اند و بیشتر کشورهای منطقه نیز معتقدند که این طرح ثبات را بر هم می‌زند. منابع اعلام کردند ترس و نگرانی عربستان بیشتر شده است چرا که این طرح شامل مخالفت با درخواست عربستان برای تشکیل کشور فلسطین به عنوان شرطی برای عادی‌سازی روابط با اسرائیل خواهد بود.
رویترز به نقل از منابعی در عربستان، مصر و اردن درباره تلاش‌های کشورهای عربی برای ایجاد پیشنهادات و یک طرح جدید خبر داد و اعلام کرد که بعید نیست این طرح به طرح ترامپ نامگذاری شود تا موافقت با آن حاصل شود. به گفته منابع عربی چهار پیشنهاد درباره آینده غزه ارائه شده اما به نظر می‌رسد که در حال حاضر پیشنهاد مصر پایه و اساس تلاش کشورهای عربی برای ایجاد جایگزینی برای ایده ترامپ است. منابع امنیتی مصری اعلام کردند تازه‌ترین پیشنهاد مصر شامل تشکیل کمیته فلسطینی برای حکمرانی در نوار غزه بدون مشارکت حماس و همکاری بین‌المللی در بازسازی غزه بدون کوچاندن فلسطینی‌ها و تلاش برای اجرای راه حل تشکیل دو دولت است.
منابع مذکور گفتند این پیشنهاد شامل ایجاد یک منطقه حائل و یک مانع برای جلوگیری از حفر تونل در سراسر مرز غزه با مصر است. پس از برداشتن آوار، ۲۰ منطقه اسکان موقت ایجاد می‌شود. حدود ۵۰ شرکت مصری و خارجی دیگر برای انجام این کار تلاش خواهند کرد. در مورد بودجه این طرح عربی هم باید توجه شود که این پیشنهاد شامل بودجه بین‌المللی و حوزه خلیج فارس می‌شود. در عین حال مقامات، تاسیس صندوقی را که ممکن است «صندوق بازسازی ترامپ» نامیده شود، رد نکردند.
در همین زمینه، یک منبع دولتی گفت که نمایندگانی از عربستان، مصر، اردن، امارات و فلسطین طرح مصر را پیش از نشست اتحادیه عرب در ۲۷ فوریه، در ریاض بررسی خواهند کرد. همچنین یک مقام اردنی در گفت‌وگو با رویترز تأکید کرد نشست با محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان تعیین کننده خواهد بود؛ زیرا تلاش‌های جاری را برای دستیابی به یک طرح مناسب رهبری می‌کند.
در پایان نکته مهم این است که به نظر می‌رسد ترامپ با ارائه طرح خود در قبال غزه علاوه بر اردن و مصر، به دنبال آن بود که بتواند عربستان سعودی به عنوان رهبر کشورهای عربی و اسلامی را با یک هراس یکباره مواجه کند اما در مقابل به نظر می‌رسد که ریاض و قاهره به دنبال خنثی‌سازی طرح واشنگتن علیه غزه هستند.