قدس؛ دونالد ترامپ روز پنجشنبه به‌صورت تلفنی با ولادیمیر پوتین درباره موضوعات مختلف گفت‌وگو کرده‌است. در این میان، بخش اصلی صحبتشان را هم به جنگ اوکراین اختصاص داده‌اند.
آغاز گفت‌وگوهای صلح؟
ترامپ همچنین پس از این تماس از آغاز مذاکرات فوری برای پایان دادن به درگیری نظامی در اوکراین خبر داد. نخستین سیگنالی که این تصمیم منتقل می‌کند این است ایالات متحده دیگر تلاشی برای منزوی کردن روسیه به‌خرج نخواهد داد. تا پیش از این، آمریکا در سه جبهه نظامی، اقتصادی و سیاسی تلاش داشت روسیه را منزوی کند. در نتیجه مذاکراتی که ترامپ از آن سخن گفته، اوکراین و متحدان اروپایی آن از روند گفت‌وگوها حذف می‌شوند و در عوض بر گفت‌وگوی مستقیم ایالات متحده و روسیه تمرکز می‌شود. این رویکرد سبب نگرانی رهبران اروپایی و مقامات اوکراینی در مورد امتیازات احتمالی شده که ممکن است حاکمیت و تمامیت سرزمینی اوکراین را به خطر بیندازد.
البته زلنسکی بلافاصله گفته با این گفت‌وگوها «زیاد حال نکرده» و هر تصمیمی که بدون او و اوکراین گرفته شود باطل است. به گزارش یورونیوز، او البته معتقد است این تماس «لزوماً به معنای ترجیح دادن روسیه بر اوکراین در رویکرد اعلام شده از سوی کاخ‌سفید برای تلاش در یافتن راه حل پایان جنگ نیست». هرچند به نظر می‌رسد رئیس جمهور اوکراین زیادی خوش‌خیال است.
گزارش‌ها حاکی از آن است که ترامپ به اوکراین پیشنهاد کرده از آرزوهای خود برای پیوستن به ناتو دست بردارد و ضررهای ارضی را بپذیرد و با خواسته‌های دیرینه روسیه همسو شود. این امتیازات پیشگیرانه به‌عنوان تقویت موقعیت روسیه بدون تضمین تعهدات متقابل تلقی شده است. سه سال و نیم پیش، زمانی که اوکراین اصرار داشت می‌خواهد عضو ناتو شود، روسیه احساس خطر کرده و عملیاتی را در اوکراین برای ممانعت از این کار آغاز کرد. در طول این مدت تقریباً همه زیرساخت‌های نظامی اوکراین نابود و حالا چندصد میلیارد دلار به بدهی‌های خارجی اوکراین اضافه شده است.
واکنش‌های بین‌المللی به گفت‌وگوی ترامپ و پوتین
مقامات و رسانه‌های روسیه این فراخوان را به عنوان یک پیروزی دیپلماتیک جشن گرفته‌اند و آن را اعتبار بخشیدن به اهداف راهبردی خود در اوکراین می‌دانند. به گزارش راشاتودی، بورس اوراق بهادار مسکو پس از اعلام این خبر سود قابل توجهی را تجربه کرد که نشان‌دهنده خوش‌بینی به کاهش احتمالی تحریم‌های بین‌المللی و بهبود روابط با ایالات متحده است.
در آن طرف اما ولودیمیر زلنسکی با قاطعیت هرگونه مذاکره‌ای را که اوکراین را مستثنا می‌کند، رد کرده و چنین مذاکراتی را «بسیار خطرناک» خوانده است. مقامات اوکراینی ابراز نگرانی می‌کنند منافع کشورشان ممکن است در توافقی که در درجه اول میان ایالات متحده و روسیه مذاکره شده، به خطر بیفتد. روسیه تاکنون با برگزاری نظرسنجی فقط سه استان شرقی اوکراین را به خاک خود الحاق کرده که اساساً گرایش‌های روسی دارند.
رهبران اروپایی هم درباره به حاشیه رفتن احتمالی اوکراین و اروپا در روند صلح ابراز نگرانی کرده‌اند. این نگرانی وجود دارد که ایالات متحده ممکن است به بهای منافع امنیتی اروپا امتیازات قابل توجهی به روسیه بدهد. برخی از مقامات اروپایی خواستار افزایش هزینه‌های دفاعی و اتخاذ موضع امنیتی قوی‌تر در واکنش به این تحولات شده‌اند. این نگرانی رهبران اروپایی چندان هم بی‌دلیل نیست، چرا که تاکنون بخش عمده کمک‌ها به اوکراین توسط ایالات متحده تأمین شده و بار اصلی مالی ناتو هم بر دوش آمریکاست. در صورتی که آمریکا بخواهد کمک‌های خود را قطع کند، چنان‌که در طول دو هفته گذشته قطع کرده، اوکراین قادر به ادامه جنگ با روسیه نخواهد بود.
چرخش در سیاست خارجی آمریکا
از طرفی گفت‌وگوی ترامپ و پوتین نشان‌دهنده یک تغییر اساسی در سیاست خارجی ایالات متحده است که از راهبرد منزوی کردن روسیه به مشارکت مستقیم در مذاکرات دوجانبه حرکت می‌کند. در حالی که آغاز گفت‌وگوهای صلح به‌طور بالقوه می‌تواند به حل مناقشه در اوکراین منجر شود، کنار گذاشتن شرکای کلیدی و دادن امتیازات پیشگیرانه به روسیه نگرانی‌هایی را در مورد پیامدهای بلندمدت برای اروپا ایجاد کرده است. با تاکتیک جدیدی که از سوی آمریکا انتخاب شده، حالا آینده جنگ در اوکراین به چند عامل کلیدی بستگی دارد.
مذاکرات آمریکا و روسیه در دوران ترامپ: اگر مذاکرات مستقیم ترامپ با پوتین بدون دخالت اوکراین پیش برود و به نتیجه برسد، احتمالاً شاهد فشار بر کی‌یف برای اعطای امتیازاتی باشیم (مثل منصرف شدن از عضویت در ناتو یا واگذاری بخش‌های تصرف شده به روسیه). این رویکرد ممکن است به روسیه جرئت بیشتری برای تحکیم مواضع خود در اوکراین و همچنین امتیازخواهی در مذاکرات بدهد.
مواضع اروپایی‌ها: اگر اروپا تصور کند ایالات متحده عقب‌نشینی کرده، کشورهایی مانند آلمان، فرانسه و لهستان ممکن است برای یک راهبرد نظامی مستقل‌تر تلاش کنند. هرچند این امر خیلی بعید است اما افزایش هزینه‌های دفاعی اروپا و کمک‌های مستقیم بیشتر به اوکراین محتمل است که می‌تواند درگیری را گسترش دهد و پیروزی آسان روسیه را به چالش بکشد. باوجود این، روی کار آمدن گروه‌های راست در فرانسه و آلمان که به ترامپ و حتی روسیه نزدیکی‌های بیشتری دارند ممکن است افزایش بودجه دفاعی یا حتی گرفتن تصمیمات قهری از سوی این کشورها را در هاله‌ای از ابهام فرو برد.
مقاومت اوکراین: با وجود چالش‌های میدان نبرد و حتی اگر حمایت غرب ضعیف شود، دولت و ارتش اوکراین ممکن است با استفاده از تاکتیک‌های چریکی و جنگ نامتقارن به جنگ ادامه دهند و از تحکیم کامل کنترل روسیه بر مناطق اشغالی جلوگیری کنند.
سناریوهای احتمالی برای ادامه درگیری‌ها
ادامه جنگ فرسایشی: در صورت شکست مذاکرات ممکن است منطقه شرق اروپا با یک جنگ طولانی‌مدت اما با شدت کم که هیچ یک از طرفین قادر به پیروزی قاطع نباشند روبه‌رو شود، چیزی شبیه آنچه امروز در شبه‌جزیره کره می‌بینیم.
پیروزی روسیه: اگر ایالات متحده به رویکردی که اکنون در پیش گرفته پایبند باشد، ممکن است حمایت غرب از اوکراین کاهش یابد و این کشور پس از چهار سال درگیری، سرانجام جنگ را ببازد. امری که خیلی محتمل به نظر می‌رسد. اما در صورتی که اوکراین کمک‌های دوباره غرب به‌ویژه اروپا را دریافت کند ممکن است در میدان جنگ بتواند امتیازات بیشتری از طرف روسی بگیرد.
حل و فصل دیپلماتیک: یکی دیگر از سناریوهای بسیار محتمل، رسیدن به تفاهمی خواهد بود که در آن، هر دو طرف احساس برد کنند. هرچند در این حالت هم احتمالاً روسیه تملک سه استان شرقی اوکراین را واگذار نخواهد کرد اما درگیری‌ها به پایان خواهد رسید. احتمالاً هر دو طرف در قبال بازسازی اوکراین متعهد خواهند شد و وارد مرحله‌ای از صلح مسلح میان دو طرف خواهیم شد. فشار ترامپ برای پایان دادن به جنگ در اوکراین احتمالاً ناشی از ترکیبی از عوامل سیاسی، راهبردی و شخصی خواهد بود.
چه چیزی به ترامپ می‌رسد؟
دونالد ترامپ مدت‌هاست از دخالت ایالات متحده در درگیری‌های خارجی انتقاد کرده و به‌درستی تشخیص داده که بخش زیادی از بودجه این کشور صرف مداخلات خارجی آن می‌شود. او استدلال می‌کند که آمریکا باید به جای صرف میلیاردها دلار برای جنگ‌های خارج از کشور، بر اولویت‌های داخلی تمرکز کند. پایان دادن به جنگ با دکترین «اول آمریکا» او مطابقت دارد و به دنبال آن، تعهدات ایالات متحده در خارج از کشور کاهش می‌یابد.
البته ترامپ با رویکردی که انتخاب کرده نیم‌نگاهی هم به سبد رأی خودش دارد. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از آمریکایی‌ها از درگیر شدن با روسیه واهمه دارند. همچنین بسیاری از حامیان ترامپ در ادامه کمک به اوکراین تردید دارند. او با فشار برای پایان دادن سریع به جنگ –حتی اگر به قیمت شکست اوکراین باشد- به بخشی از وعده‌های انتخاباتی‌اش عمل می‌کند.
البته ورود کذایی ترامپ به ماجرای جنگ اوکراین ناشی از احساسات شخصی او به پوتین هم است. ترامپ بارها شخصیت‌هایی ازجمله پوتین را تحسین کرده است. او ممکن است بر این باور باشد که مذاکره مستقیم با پوتین با دور زدن کانال‌های دیپلماتیک سنتی به نتیجه مطلوبی منجر خواهد شد. ترامپ از گفت‌وگو با رهبرانی مثل پوتین یا کیم جونگ اون یا حتی شی‌جین پینگ لذت می‌برد و به این کار وسواس خاصی دارد.
ترامپ همچنین آشکارا از ناتو و کشورهای اروپایی به دلیل اتکا به ایالات متحده در سیاست‌های دفاعی انتقاد کرده است. با عقب‌نشینی از اوکراین، او ممکن است به اروپا این سیگنال را بدهد که آن‌ها باید امنیت خود را تأمین کنند و خودشان به تنهایی در برابر روسیه بجنگند.
اگر ترامپ بتواند جنگ در اوکراین را به هر شکلی که بتواند پایان دهد، می‌تواند ادعا کند رئیس‌جمهور «پایان جنگ‌ها» است و وجهه خود را به عنوان یک معامله‌گر تقویت کند. حالا اگر در این میان اوکراین هم قربانی شود مهم نیست.
در نهایت، به نظر می‌رسد رویکرد ترامپ رسماً شکست اوکراین را در پی خواهد داشت و بار دیگر این تجربه را در اختیار کشورهای مختلف قرار می‌دهد که به جای اعتماد به غرب باید به‌فکر تقویت زیرساخت‌های درونی و سازوکارهای بومی خود باشند تا در روز مبادا توان مقابله با تهدید خارجی را داشته باشند.