به گزارش گروه فرهنگی قدس، ابراهیم حاتمی کیا پس از ۵ سال دوری از جشنواره فیلم فجر با تجربه ای متفاوت در کارنامه‌ کاری‌اش به مهمترین رویداد سینمایی سال بازگشته است. درام تاریخی «موسی کلیم الله(ع)» که روایتی از تولد حضرت موسی(ع) است با تکنولوژی روز ساخته شده و یکی از مهمترین آثار جشنواره چهل و سوم است. کیوان مقدم به عنوان مدیر هنری این پروژه عظیم، طراحی جلوه‌های بصری ویرچوال و ویژوال آن را برعهده داشته؛ با او درباره تجربه تازه حاتمی کیا، چالش‌ها و شرایط تولید این اثر تاریخی که اتفاق تازه‌ای در سینمای ایران است به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه مشروح آن را می‌خوانید.

پروژه «موسی» تقریباً پس از حدود ۲ دهه به سرانجام رسیده؛ ایده‌ تغییر فناوری تولید از روش مرسوم به تولید مجازی چطور و با چه هدفی شکل گرفت؟

از همان ابتدا، «موسی کلیم‌الله» به دلیل ابعاد تاریخی و مذهبی‌اش پروژه‌ای بسیار بزرگ و پرچالش بود. بازسازی شهرها، کاخ‌ها، معابد و طبیعت گسترده آن دوران، نیازمند ساخت دکورهای عظیم و هزینه‌های سنگین بود. به همین دلیل، بررسی کردیم که چگونه می‌توان با فناوری‌های جدید، ضمن کاهش هزینه‌ها و زمان تولید، به کیفیتی در حد استانداردهای بین‌المللی برسیم. بعد از حضور آقای حاتمی کیا و عوامل تصمیم گیرنده در این مسیر، تلفیق دکورهای حقیقی و مدل‌های مجازی (Virtual Production) به‌عنوان راهکاری ایده‌آل مطرح شد. این فناوری به من اجازه داد تا با ساخت دکورهای فیزیکی و مدل های مجازی محیط‌های تاریخی عظیم، به انعطاف بیشتری در فیلمبرداری و طراحی صحنه دست پیدا کنم. همچنین امکان کنترل نور، شرایط آب‌وهوایی و زوایای دوربین را به‌صورت کاملاً دقیق‌تر فراهم کرد.

البته در کنار استفاده از این فناوری، بسیاری از دکورهای کلیدی نیز به‌صورت واقعی ساخته شدند تا ترکیب فضای فیزیکی و دیجیتالی کاملاً طبیعی و باورپذیر باشد. دکورهای فیزیکی شامل بخش‌هایی از معابد، بازارها، خانه‌ها و دیگر فضاهای اصلی بودند که بازیگران در تعامل مستقیم با آن‌ها قرار داشتند. این ترکیب باعث شد تا بافت‌های واقعی، نورپردازی طبیعی‌تر و هماهنگی بهتری بین بازیگران و فضا ایجاد شود و در نهایت، نتیجه‌ای یکپارچه و چشم‌نواز به دست بیاید. با این روش، نه‌تنها از لحاظ اقتصادی بهینه‌تر عمل کردیم، بلکه توانستیم صحنه‌هایی با جزئیات بصری بالا، عمق میدان های مناسب و باور پذیر و با ترکیب دقیق و محیط‌های حقیقی و مجازی خلق کنیم. هدف اصلی ما، ایجاد اثری با استانداردهای بین‌المللی بود که بتواند تجربه‌ای غنی و باورپذیر از داستان حضرت موسی (ع) ارائه دهد.

«موسی کلیم الله» به لحاظ تکنیک و استفاده از فناوری های روز و تولید مجازی اتفاق تازه‌ای در سینمای ایران است. درباره شرایط تولید این فیلم و ویژگی‌های آن توضیح دهید.

«موسی کلیم‌الله» از این منظر یک نقطه عطف در سینمای ایران محسوب می‌شود. این فناوری که در سینمای جهان توسط استودیوهای مطرحی مانند دیزنی به کار گرفته شده، به ما امکان داد محیط‌های تاریخی عظیم و جلوه‌های بصری پیچیده را با کیفیت بالا بازسازی کنیم.

نمایش پس‌زمینه‌های سه‌بعدی در همان لحظه، نورپردازی طبیعی‌تر و هماهنگی بهتر با بازیگران، ترکیب دکورهای واقعی و دیجیتال، ساخت معابد، بازارها و خانه‌ها برای تعامل بهتر بازیگران و کارگردان، امکان تنظیم و اصلاح صحنه‌ها در لحظه، ترکیب جلوه‌های واقعی و دیجیتال برای افزایش باورپذیری، افکت‌های فیزیکی باد، گردوغبار و نور با این شیوه برای ما فراهم شد. این فناوری علاوه بر افزایش کیفیت بصری، روند تولید را سریع‌تر و بهینه‌تر کرد. برای اولین بار در سینمای ایران، یک فیلم تاریخی با این سطح از تکنولوژی‌های روز دنیا ساخته شد که می‌تواند راه را برای پروژه‌های بزرگ‌تر در آینده هموار کند.

اشاره کردید که با وجود تکنولوژی های تولید، همچنان نیاز به ساخت دکورها و فضاهای میدانی عظیم در این فیلم وجود داشت؛ چه میزان از طراحی صحنه‌ها حاصل فضای مجازی و واقعی است؟

با وجود استفاده از تکنولوژی تولید مجازی همچنان نیاز به ساخت دکورهای واقعی در برخی صحنه‌ها وجود داشت. برای افزایش باورپذیری و تعامل بهتر بازیگران، بخش‌های مهمی از طراحی صحنه به ‌صورت فیزیکی ساخته و سپس با پس‌زمینه‌های دیجیتالی زیر نظر من طراحی و ترکیب شد. دکورهای فیزیکی برخی از لوکیشن‌های کلیدی به‌ صورت واقعی ساخته شدند تا بازیگران ارتباط ملموس‌تری با محیط داشته باشند. این فضاها برای گسترش مقیاس محیط، پس‌زمینه‌های وسیع‌تر مانند آسمان، چشم‌اندازهای دوردست، شهرهای باستانی و محیط‌های بزرگتر به‌صورت دیجیتالی طراحی و در LED Wall نمایش داده شدند.

با ترکیب این دو تکنیک، جلوه‌ای یکپارچه و طبیعی ایجاد شد که هم از نظر بصری قابل قبول باشد و هم روند تولید را تسهیل کند. هدف اصلی از ساخت هر دو روش ایجاد محیطی واقع‌گرایانه و در عین حال بهره‌گیری از ظرفیت‌های فناوری برای بهینه‌سازی تولید بود.

با توجه به اینکه با فیلمی بیگ پروداکشن و با جذابیت‌های بصری فراوان طرفیم، محتوا و روایت داستانی توانسته در برابر فرم خودش را حفظ کند و مقهور آن نشود؟

در «موسی کلیم‌الله»، با وجود استفاده از تکنیک‌های پیشرفته و جلوه‌های بصری چشمگیر، تلاش شده که روایت داستانی تحت‌الشعاع فرم قرار نگیرد. فیلم براساس یک داستان حماسی زنانه پیش می‌رود و ابراهیم حاتمی‌کیا به‌عنوان کارگردان، همواره اولویت را به محتوا و عمق شخصیت‌ها داده است.

داستان حضرت موسی(ع)، علاوه بر صحنه‌های حماسی، دارای لحظات دراماتیک و احساسی است که باعث می‌شود مخاطب با شخصیت‌ها ارتباط برقرار کند. فناوری و جلوه‌های ویژه، ابزاری برای تقویت فضای داستانی بوده و صرفاً برای نمایش‌های پرزرق‌وبرق به کار نرفته‌اند. با وجود سکانس‌های عظیم و پرجزئیات، فیلم تلاش کرده تعادل بین صحنه‌های اکشن و لحظات آرام‌تر را حفظ کند تا داستان به شکل مناسبی پیش برود. هرچند جلوه‌های بصری فیلم یک نقطه عطف در سینمای ایران محسوب می‌شود، اما فیلمنامه و کارگردان تلاش کرده‌اند که روایت، هویت مستقل خود را حفظ کند و صرفاً در خدمت نمایش تکنولوژی نباشد. در نهایت، اینکه تا چه حد این تعادل موفق بوده، به واکنش مخاطبان و منتقدان بستگی دارد.

در اغلب فیلم‌های حاتمی‌کیا به واسطه فضای حاکم بر جنگ، نگاهی مردانه غالب است، اما در «موسی کلیم الله» زنان نقش اساسی دارند؛ طراحی فضای فیلم چقدر متاثر از حضور زنان است؟

«موسی کلیم‌الله» در مقایسه با آثار قبلی ابراهیم حاتمی‌کیا، حضور پررنگ‌تر و تأثیرگذارتری از شخصیت‌های زن را به نمایش می‌گذارد. برخلاف فضای جنگی فیلم‌های پیشین او که اغلب روایت‌های مردانه داشتند، در این فیلم زنان نقش کلیدی در پیشبرد داستان ایفا می‌کنند؛ از مادر موسی که در دل تهدید و ترس، فرزندش را به نیل می‌سپارد، تا آسیه، همسر فرعون که با مهربانی‌اش، مسیری تازه برای موسی می‌گشاید. این فیلم نه‌تنها نشان‌دهنده تغییر در روایت شخصیت‌های زن در آثار حاتمی‌کیا است، بلکه در طراحی صحنه نیز با ایجاد فضاهایی که شخصیت‌های زن را به شکلی ملموس‌تر و اثرگذارتر نمایش می‌دهد، این تحول را تقویت کرده است. در طراحی صحنه، تفاوت محیط‌های دربار فرعون، خانه‌های بنی‌اسرائیل و قصر آسیه، نقش زنان در این جهان را به‌خوبی به تصویر کشیده است. قصر فرعون از رنگ های تیره و تاریک استفاده شده، در حالی‌که محل زندگی بنی‌اسرائیل حس زندگی ساده و رنج‌کشیده را القا می‌کند. در این فیلم، طراحی صحنه تنها به عظمت بناها و معماری محدود نمی‌شود، بلکه در فضاهای داخلی، ظرافت‌های بصری خاصی برای نمایش زندگی و حضور زنان در روایت در نظر گرفته شده است. همچنین طراحی لباس و جواهرات زنان درباری مانند آسیه، در تضاد با سادگی زنان بنی‌اسرائیل، بُعد اجتماعی و طبقاتی فیلم را برجسته کرده است.

«موسی کلیم الله» فصل تازه ای در فیلمسازی ابراهیم حاتمی کیاست؛ با توجه به اینکه شما در این پروژه عظیم با ایشان همکاری کردید آیا همچنان نگاه و امضای خاص او را در این فیلم می‌بینیم و این پروژه هم در ادامه مسیر فیلمسازی اوست؟

«موسی کلیم‌الله» بی‌تردید فصل تازه‌ای در کارنامه حاتمی‌کیا است. این فیلم از نظر مقیاس تولید، فناوری‌های پیشرفته و ژانر تاریخی-اسطوره‌ای تفاوت قابل‌توجهی با آثار قبلی او دارد، اما همچنان امضای خاص کارگردان در آن دیده می‌شود. موسی، همچون شخصیت‌های پیشین آثار او، آرمان‌گرا، مبارز و تحول‌خواه است. مضامین معنوی و اجتماعی و ایمان، ایستادگی و مبارزه با ظلم، همچنان در بطن روایت حضور دارند. بیان سینمایی حماسی از دیگر ویژگی های آن است. فیلم، حس و حال دراماتیک و احساسی عمیقی دارد که از ویژگی‌های سبک حاتمی‌کیاست. برخلاف آثار قبلی که در بستر معاصر بودند، این فیلم روایتی اسطوره‌ای و جهانی را بازگو می‌کند و استفاده از جلوه های ویژه و بصری مدرن، آن را از نظر اجرایی متفاوت از کارهای گذشته او کرده است.

«موسی کلیم‌الله» ادامه نگاه حاتمی‌کیا به سینما، اما در قالبی جدید و متفاوت است. او همچنان به قهرمان‌پردازی و مفاهیم انسانی وفادار است، اما این بار با ابعاد وسیع‌تر و تکنیک‌های مدرن‌تر. این فیلم نه‌تنها تحولی در سینمای او، بلکه نقطه عطفی در سینمای ایران محسوب می‌شود.

این دومین تجربه همکاری شما با آقای حاتمی کیاست، با توجه به اینکه ساخت این فیلم با شیوه های مرسوم و پیشین متفاوت است، نگاه ایشان به این جنس فیلمسازی که این روزها هم مورد استقبال فیلمسازان بزرگ دنیاست، چیست و فکر می کنید این فیلم چه تاثیری در آینده فیلمسازی او خواهد گذاشت؟

دومین همکاری من با آقای حاتمی‌کیا چالش‌برانگیزترین و متفاوت‌ترین تجربه‌ای است که با ایشان داشتم. ایشان از همان ابتدا با رویکردی باز و نگاهی جسورانه به تکنولوژی جدید تولید مجازی وارد این پروژه شدند. حاتمی‌کیا کارگردانی است که همیشه به دنبال روایت‌های بصری قدرتمند و سینمایی تأثیرگذار بوده و این فناوری امکانی را فراهم کرد تا او جهان داستانی فیلم را با جزییات بیشتری بسازد، بدون اینکه محدودیت‌های فیزیکی بر تخیلش تأثیر بگذارند.

به عقیده من این شیوه تولید فرصت‌های جدیدی را برای خلق فضاهای عظیم و غنی بصری فراهم کرد. در این روش، می‌توانیم عناصر طراحی صحنه را با دقت بیشتری کنترل کنیم، میزانسن‌های پیچیده‌تری اجرا کنیم و فضاهایی را بسازیم که در دنیای واقعی یا بسیار دشوارند یا غیرممکن. برای من، این تجربه آغاز یک مسیر تازه در «طراحی هنری» سینمای ایران بود. «موسی کلیم‌الله» نه‌تنها تجربه‌ای تازه برای او، بلکه گامی بزرگ برای سینمای ایران در مسیر تولیدات پروداکشن‌های عظیم و جهانی است.

در حالی به نیمه جشنواره رسیدیم که «موسی کلیم الله» با استقبال خوبی از سوی مخاطبان مواجه شده و پای ثابت فیلم‌های برگزیده مردمی است؛ دلیل محبوبیت این فیلم را در چه می‌دانید؟

محبوبیت فیلم موسی کلیم‌الله را می‌توان از چند زاویه بررسی کرد؛ داستان حضرت موسی از جمله روایت‌های پرکشش مذهبی است که در فرهنگ ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد. این فیلم احتمالاً با ارائه روایتی پرشور و سینمایی از زندگی این پیامبر توانسته توجه بسیاری را جلب کند. نکته دیگر اینکه ژانر مذهبی و تاریخی معمولاً کمتر در سینمای ایران مورد توجه قرار می‌گیرد و ساخت یک فیلم با کیفیت در این حوزه می‌تواند به‌راحتی مخاطبان علاقه‌مند را به سالن‌های سینما بکشاند. با توجه به این عوامل، می‌توان نتیجه گرفت که فیلم موسی کلیم‌الله توانسته علاوه بر جذب مخاطبان مذهبی، سایر گروه‌های سینمادوست را نیز با کیفیت ساخت و روایت خود تحت تأثیر قرار دهد.