به گزارش روابط عمومی معاونت توسعه مدیریت و منابع وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حسین انتظامی در ابتدای نشست با بیان اینکه این کتاب بیشتر درباره ارتش‌های سایبری است و اگر می‌خواهید بدانید ارتش‌های سایبری چگونه کار می‌کنند و چگونه افکار عمومی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، این کتاب پیشنهاد می‌شود؛ گفت: بحث تاثیرگذاری جدی شبکه‌های اجتماعی از طریق روبات‌ها برای نخستین بار در انتخابات ٢٠١۶ آمریکا مطرح شد. کمپین دمکرات‌ها معتقد بود روس‌ها از طریق دستکاری در رسانه‌های اجتماعی آمریکایی، به نفع ترامپ کار کرده‌اند. پروپاگاندای‌رایانشی در همه‌پرسی برگزیت (بریتانیا) و انتخابات‌های سایر کشورها نیز تکرار و به یکی از چالش‌های دمکراسی تبدیل شد، به نحوی که بعضی متخصصان از بیم بالا بودن احتمال این اختلال، عجالتا تحدید آزادی بیان را پیشنهاد کرده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه دروغ پراکنی از طریق رسانه‌های اجتماعی به قدری فراگیر شده که مجمع جهانی اقتصاد در سال ٢٠١۴ این مسأله را به عنوان یکی از ١٠ خطر جدی پیشِ‌روی بشر معرفی کرده است؛ تصریح کرد: انتشار ویروس‌گونه‌ی اخبارِ ناخواسته (هرزنامه)، کمپین‌های دروغ پراکنی، نشت‌های خبریِ تاکتیکیِ هماهنگ شده، روبات‌های سیاسیِ خودکار که گفتمان عمومی را به شکل برخط تحریف می‌کنند، و هدف قراردادن نظر افرادی که مستعد پذیرشِ پیام‌های دستکاری شده‌اند، همگی ابزارهای جدیدی از قرن بیست و یکم هستند.
* رسانه‌ها از بازیگران اصلی و جهت دهنده مصرف هستند
معاون توسعه مدیریت وزارت فرهنگ رسانه‌ها را از دیرباز یکی از بازیگران اصلی و بلکه جهت‌دهنده مصرف عنوان کرد و گفت: چه در حوزه تجاری (یعنی کالا و خدمات) و چه در بازاریابی سیاسی که در انتخابات رخ مینماید. به همین جهت پروپاگاندا از ابزار آنها بوده است. با ظهور رسانه‌های اجتماعی که چارچوب‌های راستی‌آزمایی، دروازه‌بانی و حرفه‌ای‌گریِ «رسانه‌های جمعی» را ندارند و همگان به صورت توأمان، مصرف‌کننده/تولیدکننده هستند بحث پروپاگاندا جدی‌تر شده؛ به ویژه با دخالت‌های ماشینی، گسترده و فراگیر.
انتظامی با تأکید بر اینکه با توسعه و به تدریج سیطره ماشین، چالش‌های جدیدی برای بشر ایجاد شده و همچنان می‌شود؛ تصریح کرد: به طوری که پیش‌بینی‌های تخیلی اما نگران‌کننده آخرالزمانی در ادبیات و سینما را تداعی می‌کند. ترول‌ها (اوباش مجازی) و روبات‌ها و سایبورگ‌ها (اتوماسیون ماشینی با مداخله همزمان انسانی) در شبکه‌های اجتماعی نیز فعال‌اند و در ساخت و جهت‌دهی به افکار عمومی، نقشی نگران‌کننده یافته‌اند.
وی در خصوص «کتاب دستکاری در رسانه های اجتماعی» توضیح داد: این کتاب که در ٢٠١٩ نوشته شده، با مطالعات موردی در ٩ کشور روسیه، آمریکا، چین، اوکراین، کانادا، لهستان، تایوان، برزیل و آلمان، با تمرکز بر فیس‌بوک و توئیتر، دستکاری‌های کمپین‌های سیاسی بر انتخابات و شکل‌دهی افکار عمومی را بررسی می‌کند. این پژوهش‌ها ماهیتی میان‌رشته‌ای دارند (ارتباطات، علوم سیاسی، علوم اجتماعی و علوم کامپیوتر) و از این جهت ارزشمندترند.
انتظامی اظهار کرد: هر فصل کتاب از سه زاویه قابل استفاده است، نخست روش‌شناسی نویسندگان که دیدگاهی نو در پژوهش داده است. زاویه دوم مربوط به اندوخته‌های فنی و تخصصی لازم برای فهم پروپاگاندای رایانشی است و زاویه سوم فهم تئوری‌های سیاسی و علوم اجتماعی است که کاربست ابزار پروپاگاندا را برای رسیدن به اهداف مورد نظر برجسته کرده است.
معاون توسعه مدیریت وزارت فرهنگ خاطرنشان کرد: چالش اصلی این است چگونه دموکراسی‌ها در حین حفاظت از حریم خصوصی باید امنیت را افزایش دهند؟ شاید توسعه سواد رسانه‌ای که مخاطب را از انفعال و پذیریش صرف بیرون می‌آورد و به او ابزار و توانایی بازشناسی فکت از فیک را می‌دهد تا حدی چاره کار باشد. مخاطب با برخورداری از سواد رسانه‌ای بصیرت می‌یابد.
وی تأکید کرد: یکی از ایراداتی که برخی متخصصان علوم ارتباطات به سیاستگذاری فعلی رسانه در کشور می‌گیرند، از این زاویه است که می‌گویند با نظریه‌ها و ابزار یک پارادایم گذشته یا همان رسانه جمعی، سیاستگذاران می‌خواهند در عصر یک پارادایم دیگر سیاستگذاری کنند.
* پرداختن به پارادایم‌های منسوخ مضحک و ناکارآمد است
وی با بیان اینکه در پارادایم نظریه‌ها تعریف می‌شوند و سپهر وسیع‌تری دارد؛ گفت: نظریه‌ها معمولاً با سرعت بیشتری امکان ابطال دارند؛ ولی پارادایم این گونه نیستند. نکته اصلی اینجاست وقتی پارادایم‌ها تغییر می‌کنند؛ اگر افرادی تاثیرگذار و صاحب‌نظر هستند همچنان بخواهند با پارادایم منسوخ کار کنند هم مضحک است و هم ناکارآمد.
انتظامی با تأکید بر اینکه در پارادایم رسانه جمعی ما با توده روبرو هستیم، خاطرنشان کرد: بنابراین رسانه‌ها امکان تاثیرگذاری بیشتری دارند و می توانند افکار عمومی را بسازند. در پارادایم رسانه های اجتماعی همه در حال تولید، مصرف و تعامل هستند و تاثیر گذاری‌ها متفاوت است. بنابراین عملاً در این حوزه مفهومی با عنوان دروازه‌بانی نداریم. با اینکه باید اصول حاکم بر این پارادایم را به کار بگیریم؛ اما همچنان با اصول حاکم بر پارادایم سنتی می‌خواهیم سیاست گذاری رسانه‌ای کنیم با اختلالاتی مواجه می‌شود.
* شفافیت درمان بسیاری از دردهای جامعه است
معاون توسعه مدیریت وزارت فرهنگ شفافیت را درمان بسیاری از دردهای جامعه عنوان کرد و گفت: تاکید من همواره بر شفافیت است؛ چون باعث می‌شود خیلی از مسائل مبنایی حل شود. شفافیت به معنای انتشار چند آمار و اطلاعات نیست، شفافیت این است که پیش‌بینی‌پذیری داشته باشیم برای مثال قبل از مراجعه به یک اداره بدانید قرار است با درخواستی که دارید موافقت می‌شود یا خیر و بدانید در این‌باره شرایط برای همه یکسان است و این مساله باعث افزایش اعتماد عمومی و بالا رفتن سرمایه اجتماعی خواهد شد.
در ادامه این نشست معاون امور رسانه‌ای و تبلیغات وزارت فرهنگ با بیان این که پروپاگاندای رایانشی یا محاسباتی، ذهن و قلوب مخاطبان را دستکاری می‌کند، گفت: همان طور که در این کتاب آمده طراحان محتوا، حباب فیلتر درست می‌کنند تا مخاطب فقط با چیزی که مورد پسندش است مواجه می‌شود. به این روند اتاق پژواک و واقعیت موازی و سوگیری تایید هم می‌گویند. پروپاگاندای محاسباتی جوری محاسبه‌گری می‌کند که یک نفر کار دلخواه را در زمان دلخواه فرد طراح انجام دهد.
محمدرضا نوروزپور پروپاگاندای محاسباتی را شبیه به داستان شیر و خرگوش مولوی دانست و بیان کرد: در آن داستان هم خرگوش برای شیر واقعیت موازی و اتاق پژواک و حباب فیلتر و فیک نیوز درست می‌کند. چون شیر هر آنچه خرگوش می‌گوید باور می‌کند.
وی یکی از تاثیرات منفی پروپاگاندای محاسباتی را ایجاد دو قطبی در جامعه دانست و تأکید کرد: در این وضعیت انسجام ملی قربانی می‌شود و مراجع فکری از بین می‌رود. جامعه به لحظه ای می‌رسد که ممکن است با یک تلنگر به ته چاه برود.
* نقش رسانه اجتماعی در پیشبرد کنش اجتماعی بسیار زیاد است
هادی خانیکی دیگر سخنران این نشست بود. این استاد دانشگاه در سخنان خود به اهمیت سواد رسانه‌ای، گذر رسانه‌ها و تغییرات مخاطب اشاره کرد و گفت: با توجه به اینکه جامعه پلتفرم در امتداد جامعه شبکه ای آمده، یک اتفاق بزرگی رخ داد اینکه ما یاد گرفته بودیم به لحاظ نظری از یک دوره نظریه‌های تزریقی عبور کنیم و در دوره‌ای که عصر رسانه‌های جمعی بود و تولید انبوه برای مخاطب انبوه بود، عبور کردیم و وارد جامعه شبکه‌ای و بعد وارد جامعه پلتفرمی شدیم.
این استاد دانشگاه بیان کرد: بحث نگران کننده در جامعه امروزی این است که قدرت دستکاری بالا رفته و باید و حتما علیه اخبار جعلی متحد شویم. ولی مگر اخبار جعلی در زمین خالی و با تکنولوژی تولید می‌شود؟ جامعه ناراضی، بسته و جامعه‌ای که رسانه‌ها نقش نهادمند نداشته باشند، حتما مستعد اخبار جعلی خواهد بود.
خانیکی تاکید کرد: باید در زمینه ترجمه های درست و حرفه ای در حوزه اخبار جعلی و رسانه‌های اجتماعی به شکل تخصصی حرکت کنیم. تا ترجمه‌ی ما درست نباشد نمی‌توانیم به سمت تالیف و تولید آثار درست برویم. ترجمه کتاب‌های اصلی در این زمینه زیاد است و باید نهادهای تحقیقاتی و علمی واسط این کار شوند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی خاطرنشان کرد: نقش رسانه اجتماعی در پیشبرد کنش اجتماعی بسیار زیاد است و باید جنبه‌های فرصت آمیز رسانه های اجتماعی هم گفته شود.
بخش بعدی این نشست هم به صحبت‌های مترجمان اختصاص داده شده بود که عباس رضایی ثمرین و رسول صفرآهنگ در دو بخش به توضیحاتی درخصوص این کتاب ارائه دادند.