مریم پیروزه: فرهنگ شهرت یا فرهنگ سلبریتی به مجموعه‌ای از ارزش‌ها، باورها و رفتارهایی اشاره دارد که حول محور اهمیت و تأثیر شهرت افراد در جامعه شکل می‌گیرد. امروزه سلبریتی‌ها یکی از کنشگران کلیدی جوامع مدرن محسوب می‌شوند در جوامع امروزی، به‌ویژه با گسترش رسانه‌های اجتماعی شهرت به یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین عوامل در تعیین جایگاه اجتماعی و هویت فردی تبدیل شده است به‌گونه‌ای که نمی‌توان نفوذ اقتصادی، اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی آنها را نادیده گرفت. اگرچه فرهنگ سلبریتی در ابتدا در غرب و به طور خاص در آمریکا پدیدآمده است، اما از سال ۱۳۹۰ به این سو هم تعداد سلبریتی‌ها زیاد شده است و هم فرهنگ سلبریتیزه شدن در حوزه‌های مختلف و سازمان‌های مختلف نظیر دانشگاه‌ها و... . دیده می‌شود و این جریان تا به امروز رشد قابل‌توجهی در ایران داشته است.
اصلاً سلبریتی کیست و چرا این چنین تأثیری دارد؟ سلبریتی‌ها فردی هستند با جذابیت و محبوبیت بالا برای مخاطب که این علاقه را با شرکت در حوزه‌های مختلف نظیر سینما، موسیقی، ورزش، مد، سیاست یا رسانه‌های اجتماعی و... به دست می‌آورند. سلبریتی‌ها معمولاً توجه زیادی را از سوی رسانه‌ها و عموم مردم جلب می‌کنند که این مردم همان طرف‌داران یا هواداران تلقی می‌شوند. این توجه دلایل مختلف دارد.
رسانه یکی از آنهاست. رسانه آن‌قدر قدرتمند است که هرکس را که بخواهد یک‌روزه می‌تواند در کل ایران و (در شکل جهانی حتی) مشهور کند. پوشش خبری، مصاحبه‌ها و حضور در برنامه‌های رسانه‌ای از جمله نقش‌هایی است که رسانه در معروف کردن یک شخص از آن استفاده می‌کند.
چهره‌های مشهور با صحبت‌کردن راجع به موضوعات اجتماعی و سیاسی یا معرفی روندهای جدید توجه مردم را جلب می‌کنند و از نظر فرهنگی در اذهان ماندگار می‌شوند.
ظاهر فیزیکی و سبک زندگی سلبریتی‌ها که نزد جوانان بیشتر از هر سن دیگر دلیل بر محبوبیت این افراد هست نیز می‌تواند عاملی برای جلب‌توجه باشد. مردم معمولاً به افرادی که دارای ظاهری جذاب هستند، بیشتر توجه می‌کنند حتی می‌توان گفت دلیل اصلی علاقه هواداران به سلبریتی‌ها همین ظاهر جذاب و پوشش آنهاست.
سلبریتی‌ها می‌توانند به‌عنوان الگوهایی برای جوانان و جامعه عمل کنند، اما همچنین ممکن است با چالش‌هایی مانند تجاوز به حریم خصوصی، فشار رسانه‌ای و انتظارات عمومی نیز روبرو شوند.
در این میان به واژهٔ هوادار برخوردیم حالا هوادار چه می‌کند که هوادار می‌شود؟ هوادار به فردی گفته می‌شود که از یک تیم مجهز ورزشی، هنرمند، شخصیت عمومی یا یک ایده خاص حمایت و طرف‌داری می‌کند. هواداران معمولاً با شور و اشتیاق به تماشای مسابقات، شرکت در رویدادها و حمایت از فعالیت‌های مربوط به سلبریتی موردعلاقه خود می‌پردازند. این طرف‌داری و شور و اشتیاق همیشه جنبه مثبت ندارد و در مواقعی به‌شدت افراطی می‌شود به‌گونه‌ای که هوادار برای سلبریتی محبوب خود دست به خودکشی می‌زند همان‌طور که در حواشی ازدواج محمدرضا گلزار این خبرها به گوش خورده است.
طبق نظرسنجی که به دست «وحید کشافی نیا» و «محمدجواد بادین فکر» درباره تأثیر فرهنگ سلبریتی و هواداری در ایران بر روی ۱۲۰۰ نمونه تصادفی که همه افراد ۱۵ به بالا سن داشتند انجام شد به نتایج زیر دست یافتیم:
شدت هواداری در ایران چقدر است؟
شدت هواداری از سلبریتی محبوب هواداران، با استفاده از هفت متغیر مختلف سنجیده شده است که شامل ستایش سلبریتی، هویت‌یابی با سلبریتی، مشارکت در جماعت‌های هواداری، وفاداری به سلبریتی، سرگرم‌شدن با محتوای سلبریتی، سرمایه‌گذاری و خودآگاه بودن نسبت به هواداری می‌شود با بررسی این هفت متغیر به در صدهای مختلفی رسیدیم. این درصدها به این مقدار قابل‌مشاهده هستند؛ شدت هواداری در (۵۴/۲) درصد از هواداران کم و در (۲۷/۷) درصد متوسط و (۱۸/۱) درصد از شدت هواداری زیادی برخوردار هستند.
پس از تحلیل داده‌ها به نتایج زیر دست می‌یابیم:
- شاخص شدت هواداری میان گروه‌های سنی مختلف و ساکنان در موقعیت‌های جغرافیایی مرکز، شهر تابعه و روستا، تفاوت معناداری مشاهده نشده است.
- کسانی که طرفدار یک مرد سلبریتی ایرانی هستند شدت هواداری بیشتری دارند.
- شدت هواداری مردها از زن‌ها بیشتر است.
- با افزایش سطح تحصیلات میزان شدت هواداری کاهش می‌یابد.
- کسانی که بیشتر سلبریتی‌های ایرانی ساکن خارج از کشور را دنبال می‌کنند، با شدت بیشتری هوادار سلبریتی‌ها هستند.
در نتیجه بیشترین میزان متغیر شدت هواداری برای متغیر مشارکت در جماعت‌های هواداری است که شامل گفتگو با سایر هواداران در فضای مجازی می‌شود.
میزان اعتماد به اخبار منتشر شده به دست سلبریتی ها
باتوجه‌به پاسخی که به سؤال «آیا به اخباری که از سوی سلبریتی ها منتشر شود اعتماد دارید؟» داده شد
۵۹/۷ درصد از پاسخگویان اذعان داشته‌اند اعتمادی به اخبار منتشر شده توسط سلبریتی‌ها نخواهند داشت. ۲۴ درصد در صورت شهرت آن سلبریتی در جامعه و ۱۴/۱ درصد در صورت محبوبیت آن سلبریتی برای فرد، به آن اخبار اعتماد خواهند کرد.
با نگاهی کلی به جدول و ویژگی شرکت‌کنندگان پی می‌بریم که:
- زن‌ها به اخبار منتشر شده توسط سلبریتی‌های مشهور در جامعه اعتماد بیشتری دارند.
- با افزایش سطح تحصیلات، بر بی‌اعتمادی به اخبار منتشر شده توسط سلبریتی‌ها افزوده می‌شود.
- با افزایش سن، بر بی‌اعتمادی به اخبار منتشر شده توسط سلبریتی‌ها افزوده می‌شود.
- ساکنان مراکز استان‌ها نسبت به اخبار منتشر شده از سوی سلبریتی‌ها بی‌اعتمادتر هستند.
- افرادی که با شنیدن واژه سلبریتی احساس منفی پیدا می‌کنند، نسبت به اخبار منتشر شده توسط سلبریتی‌ها هم بی‌اعتمادتر هستند.
- هرچه شدت هواداری کمتر باشد، بی‌اعتمادی به اخباری که سلبریتی‌ها درباره مسائل روز جامعه منتشر می‌کنند، افزایش می‌یابد در مقابل، با افزایش شاخص شدت هواداری، بر اعتماد به خبری که سلبریتی محبوب فرد منتشر می‌کند؛ افزوده می‌شود.
- روستاییان نسبت به کسانی که در شهرهای بزرگ اسکان دارند اعتماد بیشتری به سلبریتی‌ها دارند.
- میزان شهرت و محبوبیت سلبریتی با میزان اعتماد به اخبار منتشر شده از سوی سلبریتی رابطهٔ مستقیم دارد
توهین به سلبریتی توهین به من است
علاقهٔ هوادار به سلبریتی محبوبش در مواقعی به جایی می‌رسد که او را شخصی از خانواده خود می‌داند همان‌طور که خواهر و برادر خود را دوست دارد و اگر کسی انتقادی از خانواده‌اش کند؛ مانند توهین به خود او است وقتی به سلبریتی موردعلاقه‌اش انتقادی وارد شود دفاع از او را وظیفه خود می‌داند و آن را توهین تلقی می‌کند. طبق نظرسنجی که در مرداد ۱۴۰۳ انجام شد ۳۹/۶درصد توهین به سلبریتی محبوبشان را توهین نسبت به خود تلقی نمی‌کنند و ۳۱/۵ درصد به میزان کم و ۲۷/۳ درصد به مقدار زیاد یا خیلی زیاد توهین به خود حس می‌کنند و اگر کسی به سلبریتی محبوبشان انتقاد کند انگار به آنها توهین شده است.
- اکثر این تعصبات نسبت به سلبریتی ها را در هواداران جوان می‌بینیم.
- بیشتر تعصبات هواداری را در نظرات یک پست اینستا، یوتیوب و .. می‌بینیم برای مثال هوادار به دفاع از چهره‌ی مشهور مورد علاقه خود شروع می‌کند به بحث کردن با کسی که از او انتقاد کرده است.
تمایل به خرید کالاهایی با نام یا عکس سلبریتی محبوب
۴۳/۵ درصد از شرکت کنندگان تمایلی به خرید کالا با عکس یا نام سلبریتی محبوب خود نداشته اند.
۳۱/۳ درصد تمایل کمی به خرید این کالاها داشتند و ۲۴/۶ درصد به خرید این کالاها به مقدار زیاد و خیلی زیاد تمایل دارند.
چی می‌خورد؟ چی می‌پوشد؟
معمولاً وقتی سلبریتی محبوبی پیدا می‌کنیم دانستن جزئیات زندگی او امری جذاب است و احساس خوبی به هوادار می‌دهد و سعی می‌کنیم وقت زیادی را صرف فهمیدن سن، قد، متأهل بودن یا مجرد بودنش و... بکنیم در یک آمارگیری کلی۲۴/۸ درصد تمایلی به پیگیری زندگی سلبریتی های محبوب خود را ندارند ۴۹/۶ درصد خیلی کم پیگیر زندگی شخصی سلبریتی محبوب خود هستند و ۲۵ درصد هم به افرادی تعلق دارد که به میزان زیاد یا خیلی زیاد مایل به پیگیری جزئیات زندگی سلبریتی محبوب خود هستند.
این کنجکاوی‌ها حتی می‌تواند منجر به پیگیری افراطی از سوی طرفدار شود که این اتفاق هم زندگی خود هوادار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و هم در مواقعی مزاحمت‌هایی را برای سلبریتی موردنظر به همراه دارد تا جایی که کار به شکایت هم می‌رسد.
مطابق با نتایج آماری هوادارانی که جزئیات زندگی سلبریتی مورد علاقه خود را زیاد یا خیلی زیاد پیگیری می‌کنند، از شبکه‌های اجتماعی نظیر تلگرام و اینستاگرام بیشتر استفاده می‌کنند.
علاقه به ارسال تصاویر یا ویدئوهای مرتبط با سلبریتی محبوب فرد
فضای مجازی دنیایی است پر از اطلاعات و عکس و تصاویر از هر چیز و هرکس که بخواهیم این روزها شبکه‌های مجازی مانند تلگرام، اینستا، یوتیوب و .. بستری شده است برای تماشا کردن و نشر این عکس‌ها و ویدیو ها برای دیگران.
با توجه به پاسخ شرکت‌کنندگان به سوال که به چه میزان علاقه مند به ارسال عکس و ویدیو سلبریتی محبوب خود هستید؟ ۴۱/۷ درصد از افراد شرکت کننده به میزان زیاد یا خیلی زیاد علاقه‌مند به فرستادن عکس و ویدئو برای دیگران هستند و ۳۶/۸ درصد به میزان کم علاقه دارند و ۲۱/۱ درصد اصلاً علاقه‌ای به ارسال این ویدیو ها و عکس‌ها ندارند.
۵۷۵۷
∎