این رویکرد تحولی مهم در مدیریت آموزش عالی به‌شمار می‌رود و می‌تواند تأثیرات گسترده‌ای در بهبود عملکرد، بهره‌وری موسسات آموزش عالی کشور داشته باشد. در عصر هوش مصنوعی تصمیم گیری داده محور مزایای بسیاری در بهره وری اقتصادی و اجتماعی جوامع دارد .
تصمیم‌گیری داده‌محور به دانشگاه‌ها کمک کرده تا عملکرد آموزشی، مدیریت منابع و عدالت آموزشی را بهبود بخشند. در زیر به چند نمونه موفق از این رویکرد و نتایج آن در دانشگاه‌های مختلف اشاره شده است.
دانشگاه ایالتی جورجیا
این دانشگاه از تحلیل‌های پیش‌بینی‌کننده برای شناسایی دانشجویان در معرض خطر ترک تحصیل استفاده کرد. با ارائه مشاوره و کمک‌های شخصی‌سازی‌شده به این دانشجویان، نرخ فارغ تحصیلی بیش از ۲۰ درصد افزایش یافت. علاوه بر این، اختلافات بین گروه‌های اقلیت و دیگر دانشجویان نیز تقریباً از بین رفت
دانشگاه ایالتی آریزونا
دانشگاه ایالتی آریزونا با ایجاد سیستم‌های یادگیری تطبیقی بر اساس داده‌ها، به دانشجویان کمک کرد تا محتوای شخصی‌سازی‌شده دریافت کنند. این رویکرد نرخ ترک تحصیل را کاهش داد.
دانشگاه کالیفرنیای جنوبی
مرکز آموزش شهری دانشگاه کالیفرنیای جنوبی ابزار "Equity Scorecard" را برای تحلیل داده‌های مرتبط با نابرابری‌های نژادی و قومی ایجاد کرد. این ابزار سیاست‌های عادلانه‌تری را توسعه داد که باعث افزایش نرخ ماندگاری و فارغ‌التحصیلی دانشجویان گروه‌های کم‌نماینده شد.
کالج‌های محلی در آمریکا
چندین کالج محلی از چارچوب‌هایی مانند "Pathways to Results" برای شناسایی و رفع نابرابری‌ها در نتایج دانشجویان استفاده کردند. این فرآیندها به بهبود ارتباط برنامه‌های درسی با نیازهای صنعت محلی و تسهیل انتقال دانشجویان به بازار کار کمک کرد
مزایای تصمیم‌گیری داده‌محوردر موسسات آموزش عالی
الف. افزایش کیفیت آموزش: تحلیل داده‌های مربوط به نمرات، حضور و غیاب، و عملکرد دانشجویان امکان شناسایی نقاط ضعف در برنامه‌های آموزشی را فراهم کرده و به بهبود روش‌های تدریس کمک می‌کند.
ب. بهینه‌سازی منابع: با استفاده از داده‌ها، مدیران می‌توانند توزیع بهینه منابع (مالی، انسانی و تجهیزاتی) را برنامه‌ریزی کنند. این امر به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند.
ج. ارتقای تجربه دانشجویان: داده‌های مرتبط با رضایت دانشجویان و نیازهای آنان می‌تواند به طراحی خدمات مناسب‌تر از جمله مشاوره، برنامه‌های آموزشی شخصی‌سازی‌شده و بهبود فضاهای دانشگاهی منجر شود.
اجرای تصمیم‌گیری داده‌محور در دانشگاه‌های ایران، با وجود چالش‌های موجود، قابل تحقق است. این رویکرد می‌تواند به بهبود کیفیت آموزش، مدیریت منابع و کاهش نابرابری‌ها کمک کند. در زیر به فرصت ها و چالش های اجرای آن در ایران اشاره می شود.
فرصت‌ها
زیرساخت‌های در حال توسعه
بسیاری از دانشگاه‌های ایران به سامانه‌های مدیریت آموزش (LMS) و بانک‌های اطلاعاتی مجهز هستند که می‌توانند داده‌های لازم را برای تحلیل‌های پیشرفته فراهم کنند. به عنوان مثال، سامانه‌هایی مانند سامانه گلستان و سمیاد، اطلاعات گسترده‌ای درباره عملکرد دانشجویان دارند.
تمرکز بر هوشمندسازی آموزش
سیاست‌های کلان آموزشی کشور به سمت هوشمندسازی و دیجیتال‌سازی حرکت می‌کند. این امر بستری مناسب برای استفاده از داده‌ها در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی فراهم می‌کند.
تعداد بالای دانشجویان و اساتید
وجود تعداد زیادی دانشجو و هیئت علمی در دانشگاه‌های ایران، امکان جمع‌آوری داده‌های غنی و متنوع را فراهم می‌کند که می‌تواند مبنای تحلیل‌های جامع باشد.
افزایش توجه به عدالت آموزشی
رویکردهای داده‌محور می‌توانند به شناسایی شکاف‌های آموزشی و کمک به گروه‌های کم‌برخوردار کمک کنند، که با سیاست‌های عدالت‌محور آموزش عالی ایران همخوانی دارد.
چالش‌ها
نبود فرهنگ داده‌محوری
تصمیم‌گیری سنتی و مبتنی بر تجربه همچنان در بسیاری از دانشگاه‌های ایران غالب است. پذیرش تصمیم‌گیری داده‌محور نیازمند تغییر فرهنگی و آموزش مدیران و کارکنان است.
کمبود زیرساخت‌های فناورانه پیشرفته
برخی دانشگاه‌ها به خصوص در مناطق محروم، فاقد زیرساخت‌های لازم برای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی و تحلیل داده‌ها هستند.
مشکلات مربوط به کیفیت داده‌ها
اطلاعات موجود در بسیاری از سامانه‌های دانشگاهی ایران ممکن است ناقص یا غیرقابل اعتماد باشد که این امر اجرای تحلیل‌های دقیق را دشوار می‌کند.
محدودیت منابع مالی و انسانی
اجرای سیستم‌های پیشرفته تحلیل داده‌ها نیازمند سرمایه‌گذاری در نرم‌افزارها، سخت‌افزارها و نیروهای متخصص است که ممکن است برای برخی از دانشگاه‌ها چالش‌برانگیز باشد.
راهکارها و رویکردهایی برای اجرا
الف. آموزش و ترویج فرهنگ داده‌محوری
برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای مدیران و اساتید جهت آشنایی با مزایای تصمیم گیری داده محور
ب. تقویت زیرساخت‌های فناوری اطلاعات
ارتقای سامانه‌های مدیریت آموزش و ایجاد پایگاه‌های داده یکپارچه.
ج. پایلوت در دانشگاه‌های بزرگ
اجرای آزمایشی پروژه‌های داده‌محور در دانشگاه‌هایی مانند دانشگاه تهران یا دانشگاه صنعتی شریف، که دارای منابع و زیرساخت‌های قوی هستند.
د. همکاری با شرکت‌های فناور
استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان داخلی برای توسعه ابزارهای تحلیل داده متناسب با نیازهای بومی.
چشم‌انداز اجرای تصمیم‌گیری داده‌محور در موسسات آموزش عالی ایران
در صورت اجرای موفقیت‌آمیز این رویکرد، دانشگاه‌های ایران می‌توانند؛
نرخ فارغ‌التحصیلی را افزایش دهند.
منابع مالی را بهینه‌تر مصرف کنند.
شکاف‌های آموزشی را شناسایی و رفع کنند.
اجرای تصمیم گیری داده محور در ایران نه‌تنها ممکن است، بلکه با توجه به اهمیت ارتقای کیفیت آموزش، یک ضرورت برای آینده آموزش عالی کشور محسوب می‌شود.
* عضو هیات‌علمی دانشگاه