پژوهش‌های اخیر نشان می‌دهد که چاقی می‌تواند بر ضریب هوشی کودکان، به‌ویژه در سنین مدرسه، تأثیر منفی بگذارد.
دکتر روح‌الله صدیق، متخصص روانپزشکی و نویسنده ۵۱ مقاله در حوزه چاقی کودکان پیش از بلوغ، در شبکه اجتماعی ایکس درباره این موضوع نوشت: «مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که چاقی می‌تواند باعث کاهش ضریب هوشی (IQ) کودکان بین ۵/۲۶ تا ۷/۴۴ نمره شود که این میزان کاهش مشابه تبدیل یک بنز به پراید است و عدد قابل توجهی در کاهش هوش به شمار می‌رود.»
با این حال، متخصصان تأکید دارند که این ارتباط پیچیده است و تحت تأثیر عوامل مختلف قرار دارد. به این معنا که همه کودکان چاق ضریب هوشی پایین ندارند، اما به‌طور کلی عواملی مانند التهاب، تغذیه نامناسب و اختلالات خواب می‌توانند بر عملکرد شناختی و هوش کودکان تأثیرگذار باشند. به همین دلیل، توجه به این عوامل از سنین پایین و تغییر در سبک زندگی می‌تواند به بهبود وضعیت جسمی و شناختی کودکان کمک کند.
عوامل مؤثر چاقی بر کاهش ضریب هوشی
۱. سازوکارهای بیولوژیکی
چاقی موجب التهاب مزمن در بدن می‌شود که می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت مغز و رشد شناختی بگذارد. همچنین چاقی با مقاومت به انسولین مرتبط است که این وضعیت ممکن است متابولیسم گلوکز در مغز را مختل کند. از آنجا که مغز به گلوکز برای تأمین انرژی خود وابسته است، اختلال در این فرایند می‌تواند عملکرد شناختی را تحت تأثیر قرار دهد. علاوه بر این، چاقی بر سطوح هورمون‌هایی همچون لپتین و گرلین تأثیر می‌گذارد که در فرایندهای مغزی مانند حافظه و یادگیری نقش دارند.
۲. عوامل روانی و اجتماعی
کودکان چاق ممکن است با انگ‌های اجتماعی مانند قلدری یا احساس شرم از اضافه‌وزن مواجه شوند. این مشکلات روانی می‌تواند بر تمرکز و سلامت شناختی آنها تأثیر منفی بگذارد. علاوه بر این، کودکان چاق معمولاً فعالیت بدنی کمتری دارند، در حالی که تحرک و ورزش برای سلامت مغز و بهبود عملکرد شناختی بسیار ضروری است.
۳. عوامل تغذیه‌ای
رژیم غذایی نامناسب، شامل مصرف زیاد غذاهای فرآوری‌شده و قند، می‌تواند بر رشد مغز تأثیر منفی بگذارد. این غذاها معمولاً فاقد مواد مغذی حیاتی مانند اسیدهای چرب امگا-۳، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند که برای رشد و عملکرد صحیح مغز ضروری هستند.
۴. اختلالات خواب
چاقی می‌تواند باعث اختلال در الگوهای خواب کودکان شود. خواب ناکافی یا بی‌کیفیت می‌تواند منجر به مشکلاتی در حافظه، توجه و توانایی حل مسئله شود که در نهایت بر عملکرد شناختی تأثیر خواهد گذاشت.
۵. تغییرات ساختاری مغز
مطالعات تصویربرداری مغزی نشان می‌دهند که چاقی می‌تواند باعث تغییراتی در نواحی مغز شود که مسئول تصمیم‌گیری، حل مسائل و کنترل تکانه‌ها هستند. این تغییرات ممکن است عملکرد شناختی کودک را تحت تأثیر قرار دهد.
مراقبت از وزن و سلامت جسمی کودکان یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای پیشگیری از کاهش هوش و مشکلات شناختی در آینده است. شیوع چاقی در گروه سنی زیر ۱۸ سال از ۱۰ درصد در سال ۲۰۱۴ به ۲۰ درصد در سال ۲۰۲۳ افزایش یافته است و ادامه این روند می‌تواند تبعات جدی و غیرقابل جبرانی برای ضریب هوشی جمعیت به همراه داشته باشد. بنابراین، توجه به این موضوع و انجام اقدامات پیشگیرانه از سنین پایین، همچون تغییر سبک زندگی و اصلاح رژیم غذایی، امری ضروری است.