حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی غلامعلی؛ استاد دانشگاه قرآن و حدیث، ۵ آذرماه در نشست علمی «اصول حاکم بر سیره نبوی» که از سوی مؤسسه آموزش عالی حوزوی علامه طباطبایی کرمانشاه برگزار شد با بیان اینکه زیباترین و کامل‌ترین آیه در مورد سیره آیه شریفه «لَقَدْ کَانَ لَکُمْ فِی رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ کَانَ یَرْجُو اللَّهَ وَالْیَوْمَ الْآخِرَ وَذَکَرَ اللَّهَ کَثِیرًا» است، گفت: بنابراین است که خداوند یک الگوی کامل معرفی کند و این کار را انجام داده و اگر ما بخواهیم امروز از این اسوه تبعیت کنیم نیازمند سیره‌شناسی هستیم. کلمه سیره در دوران خود ائمه(ع) هم رواج داشه مثلا در مباحثه میان معاویه و امام حسن(ع) ایشان از کلمه سیره رسول الله(ص) استفاده کرده و فرمودند: حاکمی که روش پیامبر(ص) را تبعیت کند باید مورد اطاعت قرار بگیرد.
وی افزود: در فرمایشات امام حسین(ع) هم آمده است که ارید ان آمر بالمعروف ... و اسیر بسیره جدی؛ یعنی ایشان از کلمه سیره استفاده کردند. بنابراین سیره همان معنایی را داشته که امروز هم مدنظر ماست.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث با اشاره به اهمیت آشنایی با سیره، گفت: دو نگاه به سیره وجود دارد؛ اول حجیت سیره یا ارزش معرفتی سیره و دیگری ارزش تربیتی؛ ارزش معرفتی در این است که هم شیعه و هم اهل سنت در تعریف حدیث، فعل و عملکرد پیامبر(ص) را حدیث می‌نامند لذا ما باید سیره را به درستی استخراج کنیم.
وی افزود: ارزش تربیتی و الگودهی هم طبق آیه شریفه قرآن باید مدنظر قرار بگیرد. در منابع اهل سنت و امامیه هم داریم که بهترین سنت‌ها سنت پیامبر(ص) است؛ امیرمؤمنان(ع) در دو خطبه فرمودند که به روش پیامبر(ص) اقتدا کنید زیرا بهترین روش هدایت روش ایشان است و بهترین سنت، سنت رسول الله(ص) است.
پیامبر(ص) الگوی تربیتی برای همه
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه نمی‌توان کار تربیتی انجام داد بدون اینکه الگو داشته باشیم، اظهار کرد: از منظر آن حضرت، بهترین الگوی تربیتی الگوی نبی اعظم(ص) است؛ در عملکرد همه ائمه حتی امام رضا(ع) و امام صادق(ع) داریم که چرا فلان مدل عمل کردید و ایشان آن را به سنت پیامبر(ص) نسبت می‌دادند؛ مامون به امام رضا(ع) می‌گفت شما چرا برای نماز عید به بیرون از شهر می‌روید و در بلندی نماز می‌خوانید و ایشان فرمودند این سیره و سنت پیامبر(ص) است.
غلامعلی با تاکید بر استفاده از سیره در حجیت و الگودهی اضافه کرد: البته فرمایشاتی که به عنوان سیره مطرح می‌شود باید راستی‌آزمایی شود؛ زیرا مثلا به امام خمینی(ره) که در همین چند دهه اخیر زندگی کرده‌اند سخنانی نسبت داده شده که خلاف مطالب ایشان است با اینکه فیلم و ضبط و ... داریم قطعا مطالبی به پیامبر(ص) نسبت داده‌اند که خلاف سنت و سیره ایشان است و در زمان حیاتشان هم این مسئله وجود داشته لذا در روایت داریم که دروغگویان به من زیاد هستند و کسی که بر من دروغ ببندد جایگاه او در آتش جهنم است.
وی با طرح این پرسش که آیا همه سیره پیامبر(ص) در همه زمان‌ها قابلیت الگوگیری دارد یا خیر، گفت: قطعا خیر یعنی همه سیره پیامبر در همه زمان‌ها قابلیت کارکردی ندارد لذا باید اصول حاکم بر سیره ایشان را استخراج کنیم؛ ما یکسری گزاره‌های اخلاقی در مورد چگونگی خندیدن و راه رفتن پیامبر(ص) و نحوه نبرد و .... داریم ولی اگر بتوانیم اصول حاکم بر سیره را استخراج کنیم در این صورت خواهیم توانست مسائل روز را هم با آن تطبیق دهیم و عصری‌سازی کنیم.
دسته‌بندی سیره
غلامعلی با اشاره به تقسیم‌بندی سیره، افزود: یک دسته اعمال و اقوال است که زمان و زمین در آن تاثیری ندارد مانند رعایت ادب و حسن خلق و ... که هیچ وقت کهنه نمی‌شود و در همه زمان‌ها و فرهنگ‌ها خوب است. فرد خوش اخلاق در همه فرهنگ‌ها پسندیده است. ولی دسته دیگر متاثر از زمان و مکان است از جمله روش مدیریت؛ مدیریت ۵۰ سال قبل برای امروز مفید نیست بنابراین باید سراغ اصول مدیریتی حضرت برویم که تا قیام قیامت هم پابرجاست.
وی افزود: سبک لباس پوشیدن پیامبر(ص) مخصوص سرزمین عربستان با آن آب و هوا بوده است لذا سبک لباس ایشان اسوه تا قیامت نیست و یا اینکه چون ایشان سوار مرکب چهارپا می‌شدند ما هم بگوییم باید تابع این سیره باشیم. برخی رفتارها هم رفتارهای اختصاصی پیامبر(ص) است که قابل الگوبرداری نیست مثلا تعدد زوجات فقط مخصوص ایشان است و البته یکسری عبادات مانند وجوب نماز شب هم فقط برای ایشان است. پس سه دسته سیره داریم؛ اول دسته‌ای که زمان و مکان در آن نقشی ندارد؛ دسته دیگر اینکه زمان و مکان در آن نقش دارد ولی باید اصول حاکم را به دست آوریم و دسه سوم مختص پیامبر(ص) است.
غلامعلی بیان کرد: دسته اول را در همه مقاطع تاریخی می‌توان مورد استفاده قرار داد ولی در دسته دوم باید ذره‌بین دست بگیریم تا اصول را در بیاوریم مثلا اهتمام به مشورت با مردم در روش مدیریتی، یا وقتی عید بود لباس شاد می‌پوشیدند که نشانه شادابی است لذا با اینکه نوع لباس ایشان الگو نیست ولی لباس شاد پوشیدن در عید جزء سیره قابل بهره‌بردری است. در احکام اختصاصی هم می‌توان به این موضوع اشاره کرد که زندگی حاکم اسلامی باید در سطح اضعف مردم باشد با اینکه وضع مالی خوبی هم داشته باشد.
استاد دانشگاه قرآن و حدیث تصریح کرد: حضرت علی(ع) با اینکه ثروتمند بود ولی در سطح عموم مردم زندگی می‌کرد و کفش کهنه می‌پوشید و می‌فرمود حکومت از کفش پاره هم برای من بی‌ارزش‌تر است مگر اینکه عدالت را برپا کنم. عنصر زمان و مکان خیلی مهم است و حتی برای برخی راویان و عالمان ما هم سؤال بوده است مثلا سفیان ثوری از علمای رجال اهل سنت می‌بیند امام صادق(ع) لباس زیبایی پوشیده بود و او آن را برنتابید و امام خطاب به او فرمود که پیامبر(ص) در دوره زندگی خود شرایطی داشت که مردم در فقر بودند و اصحاب صفه داشتیم لذا پیامبر(ص) هم مانند آنان زندگی می‌کرد ولی الان در دروه من وضع زندگی مردم خوب است و در مدینه همه چیز پیدا می‌شود.
وی افزود: انار برای حضرت در مدینه آوردند و چون انار کم بود ایشان گفتند من شب جمعه می‌خورم ولی اگر در عراق بودیم هر شب می‌خوردیم بنابراین اگر بتوانیم روح سیره نبوی را استخراج کنیم به خوبی قابل الگوبرداری خواهد بود.