به گزارش خبرگزاری ایمنا، صنایع دستی در ایران به‌عنوان یکی از نمادهای فرهنگ و تاریخ غنی این سرزمین اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد؛ این فنون و هنرهای دستی به‌وسیله نسل‌ها از گذشتگان به ما رسیده و هر یک از آن‌ها داستان‌های منحصربه‌فردی از زندگی، آداب و رسوم و باورهای مردمان ایرانی را روایت می‌کند؛ از قالیچه‌های بافندگی که نمایانگر هنر و ذوق هنروران است تا سفالگری‌های بانه و میناکاری اصفهان، هر یک نشان‌دهنده هویت فرهنگی کشور و تنوع منطقه‌ای آن هستند.
با گذشت زمان و تغییرات اجتماعی و اقتصادی، بسیاری از صنایع دستی به‌تدریج در حال فراموشی هستند؛ این فراموشی نه‌تنها خسارت به‌معنای فرهنگی ماست، بلکه می‌تواند به اقتصاد محلی و معیشت هنرمندان و صنعتگران نیز آسیب برساند، به همین دلیل، ضرورت دارد که برای حفظ و احیای این هنرها اقداماتی انجام شود؛ آموزش و ترویج صنایع دستی در مدارس، برگزاری کارگاه‌های آموزشی و حمایت از کارگاه‌های تولیدی می‌تواند به زنده نگه‌داشتن این هنرها کمک کند.
صنایع دستی نقش مؤثری در توسعه پایدار و اشتغال‌زایی ایفا می‌کنند؛ با حمایت از تولیدکنندگان و هنرمندان محلی، می‌توان به رشد اقتصادی و گردشگری در مناطق مختلف کشور کمک کرد، بنابراین جلوگیری از فراموشی صنایع دستی نه‌تنها به نگهداری فرهنگ و هویت ملی یاری می‌رساند، بلکه به‌عنوان یک منبع درآمد و منافع اجتماعی نیز عمل می‌کند.
هنرمندان قدر کار خود را نمی‌دانند
بر این اساس طوبی طهرانیان، مدیر و مؤسس اولین خانه خصوصی صنایع دستی خراسان رضوی به خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: اوضاع هنر سنتی ایران مناسب نیست و بازار کار برای هنرمندان این رشته با کم‌رنگ شدن رفت و آمد توریست‌ها به ایران و البته اوضاع اقتصادی مردم، رونقی ندارد.
وی می‌افزاید: با سخت شدن اوضاع اقتصادی برای مردم کشور، اقبال به خرید ابزار غیرضروری همچون هنرهای سنتی کمتر می‌شود و با شرایطی هم که هنرمندان در خصوص شرکت در نمایشگاه بین‌المللی دارند، شرایط برای آن‌ها بیش از پیش سخت شده است.
مدیر خانه صنایع دستی خراسان رضوی خاطرنشان می‌کند: حتی با وجود هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های جدید، هنرهای سنتی همیشه طالبان خاص خودشان را دارند؛ درست مثل رقابت فرش دستباف با فرش ماشینی که با وجود فرش ماشینی و قیمت پایین آن، ارزش فرش دستباف کم نشد و هنوز هم عده‌ای طالب آن هستند و حاضرند برای آن هزینه کنند، اما عامه مردم از فرش ماشینی استقبال کردند.
وی می‌افزاید: در سال‌های اخیر تقریباً همه هنرمندان در همه رشته‌ها گلایه دارند، اما شرایط برای هنرمندان حوزه‌های نگارگری و در کل نقاشی مینیاتور بیش از سایر هنرها سخت شده است.
مدیر خانه صنایع دستی خراسان رضوی ادامه می‌دهد: به نظر من بزرگترین چالش صنایع دستی ایران، عزت نفس پایین خود هنرمندان است؛ اگر هنرمند خودش جایگاهش را بشناسد و ارزش کار خود را بداند حتی در این بازار کار بی‌رونق هم جای خود را پیدا می‌کند و محصولش را به بهترین شکل ممکن ارائه می‌دهد، به‌طور مثال هنرمندان در یکی از قطب‌های سفالگری ایران، یعنی مند گناباد، ارزش کار خودشان را نمی‌دانند و ناراضی و دلسرد کار می‌کنند و این انرژی منفی را با بی‌حوصلگی به کار خود و در نهایت به مخاطب انتقال می‌دهند.
غرب‌زدگی حتی در عرصه صنایع دستی
طهرانی تاکید می‌کند: به‌طور کلی خود کم‌بینی یکی از بزرگترین چالش‌های هنرمندان فاخر ایرانی است که آثار را دچار غرب‌زدگی کرده است و بزرگترین سازمان‌هایی که می‌تواند به کمک ما بیایند، سازمان میراث فرهنگی، سازمان صنایع دستی و سازمان تجارت هستند.
وی تصریح می‌کند: طی چند سال اخیر سازمان میراث فرهنگی توجه بیشتری به صنایع دستی داشته، اما توجهات این سازمان بیشتر معطوف به گردشگری است و با این حال، قدرت سازمان میراث فرهنگی هم برای رفع احتیاجات ما بسیار پایین است و برای بیشتر امور ما باید از وزارت نیرو و سایر سازمان‌ها ابلاغ بگیریم.
مدیر خانه صنایع دستی خراسان ادامه می‌دهد: برای رسیدگی درست به امور صنایع دستی نیازمند همبستگی بین سازمان‌های مربوطه و تشکیل یک کارگروه از نماینده‌های هر سازمان با حضور نمایندگان شرکت‌های آب و برق و گاز به‌منظور احیای این هنر غنی ایرانی و پیگیری مشکلات هنرمندان این حوزه هستیم.
طهرانی می‌گوید: چالش بعدی هنرمندان شرکت در جشنواره‌های درون کشوری و بین‌المللی است؛ یکی از دلایل حضور پیدا نکردن آن‌ها استفاده ابزاری از هنرمندان مختلف در هر نمایشگاه برای نشان دادن محصولات هر استان و سپس تنها گذاشتن آن‌ها با مشکلاتشان است.
وی ادامه می‌دهد: دلیل بعدی هزینه هنگفتی است که هنرمندان برای هر غرفه در نمایشگاه باید پرداخت کنند؛ اگر هزینه کمتری برای این غرفه‌ها در نظر بگیرند یا سازمان یا نهادی بخشی از این هزینه‌ها را تقبل کند، هنرمندان مجبور نمی‌شوند با هزینه شخصی خود در این نمایشگاه‌ها شرکت کنند در این صورت با توجه به هنری که دارند می‌توانند محصولات خود را بفروشند و در عین حال هنر استان خود را در نمایشگاه‌های درون کشوری و هنر کشور خود را در نمایشگاه‌های بین کشوری معرفی کنند.
مدیر و مؤسس خانه صنایع دستی خراسان رضوی می‌گوید: لازم به ذکر است که در چند سال اخیر شرکت‌های فعالی در حوزه گلیم‌فرش فعالیت کردند و محصولات خود را حتی به کشورهای دیگر صادر می‌کردند، اما به دلیل شرایط سخت به فعالیت‌های خود پایان دادند و کسانی هم که باقی مانده‌اند مجبورند محصول خود را با بهای کم عرضه کنند که این امر هم مشکلات دیگری را به‌وجود می‌آورد.
طهرانی ادامه می‌دهد: علاوه‌بر آن هنوز هم خانواده‌هایی هستند که از طریق صنایع دستی امرار معاش می‌کنند و با وجود سختی درآمد در این حوزه مانده‌اند.
مدیر و مؤسس خانه صنایع دستی خراسان رضوی می‌گوید: با وجود همه این مشکلات من به‌عنوان یک فعال در این حوزه دوست ندارم که ناامیدی را منتشر کنم و معتقدم که هر کس در هر جایگاهی که هست باید هر کاری که از دستش برمی‌آید را انجام دهد و با نگاهی نو و خلاق به این مقوله هم شاید بتواند راهگشا باشد؛ یعنی هنرمند اگر بتواند با عزت نفس و نگاهی تازه کار کند حتماً می‌تواند دریچه‌ای نو به روی صنایع دستی بگشاید.
نگاهی علمی‌تر از چشم استاد دانشگاه
محبوبه عشوریان، مدرس دانشگاه رشته پژوهش هنر گرایش صنایع دستی و معماری نیز به خبرنگار ایمنا می‌گوید: تأمین نشدن بعضی مواد اولیه لازم و با کیفیت برای تولیدکنندگان صنایع دستی مشکل عمده ایجاد کرده است و تولیدکننده باید مواد را با قیمت بالاتر تهیه کند و در نتیجه با قیمت بالاتر بفروشد و در پی آن مشتری به نسبت قبل کمتر شده است، برای مثال هنرمندان شهر لاله‌جین که شغل اصلیشان سفالگری است در تهیه خاک مورد نیاز صنعت مذکور دچار مشکل اساسی شده‌اند، اما به نظرم بازار کار را می‌توان با خلاقیت در کار و بازخوردهای مردم هنردوست ایران همچنان در جریان بهینه قرار داد.
عشوریان ادامه می‌دهد: از آنجا که ضمن واردات و تأمین مواد اولیه با دلار از خارج از کشور، تولیدکننده با مشکل هزینه روبه‌رو است، پس اگر از شرکت‌های دانش‌بنیان و تولید ملی داخلی کمک بگیریم می‌توانیم تا حدودی این مسئله را رفع کنیم و با توجه بیشتر به سلیقه مردم محصولی کاربردی‌تر و در نتیجه پرفروش‌تر تولید کنیم.
وی ادامه می‌دهد: یکی از دلایل عمده محجور ماندن صنایع دستی ایران از جمله سفال لاله‌جین همدان، نبود تبلیغات مستمر و اثربخش است که می‌تواند با اطلاع‌رسانی و تبلیغات سودمند از طرف بخش خصوصی و دولتی حمایت شده و با تبلیغات ویژه جهت بازاریابی و فروش، باعث سرمایه‌گذاری در این حیطه شود که در آینده بسیار سودمند است و حتی باعث رفع مشکلاتی نیز می‌شود.
این استاد دانشگاه خاطرنشان می‌کند: برای موفقیت مداوم هر محصول باید به‌صورت پیوسته مشکلات و مسائل پیش روی آن ارزیابی شود و به این منظور با کمک گرفتن از ظرفیت افراد متخصص می‌توان از ایجاد بحران جلوگیری کرد.
عشوریان تصریح می‌کند: همچنان که جامعه در حال پیشرفت و توسعه است و در کار هنری و تولید صنایع دستی نیز می‌توان از فناوری‌های الکتریکی و هوش مصنوعی استفاده‌های بجا و مفید صورت گیرد که روند را برای تولید صنایع دستی تسریع بخشد و حتی خطای موجود را به حداقل برساند؛ پس می‌توان از هوش مصنوعی در حوزه هنرهای سنتی به نحو احسن استفاده کرد.
وی ادامه می‌دهد: اکنون تمام هنرهای سنتی در یک رده هستند و بنا به هزینه‌های ورودی و خروجی جهت تولید محصول، روند به سمت کاهش رفته است، اما در این مدت شاهد خبرهای خوب جهت ثبت جهانی قلم‌زنی اصفهان بوده‌ایم و امید است این اتفاقات به سمت تعالی و افزایش در روند و اجرای تمام هنرهای سنتی باشد.
استاد دانشگاه تصریح می‌کند: برای احیای هنرها باید مشکل ایجاد شده در هنر مورد نظر را با استفاده از کارشناسان خبره و کاربلد در این زمینه بررسی کرد و سپس به متخصصان امر و مسئولان صنایع دستی ارجاع داد تا آن‌ها راهکاری در این زمینه یافته و اعمال کنند، پس با حمایت و دلسوزی می‌توان هنرهای از یاد رفته را نیز احیا کرد.
عشوریان می‌گوید: از آنجا که فروش صنایع دستی در سطح بین‌المللی می‌تواند بخش مهمی از صادرات غیر نفتی کشور را هم برعهده گیرد، اگر این هنر از سوی مسئولان امر حمایت شود، علاوه‌بر اینکه موجب افزایش سطح زندگی هنرمندان می‌شود، بلکه می‌تواند به پیشرفت و توسعه کشور نیز کمک کند.
به گزارش ایمنا، هنرهای سنتی ایرانی که بازتاب‌دهنده‌های فرهنگ و نیازهای روزگار گذشته هستند با تغییر شیوه زندگی، مدرنیته و صنعتی‌شدن دارند به فراموشی سپرده می‌شوند؛ با فراموش شدن صنایع دستی یک کشور علاوه بر اینکه فرهنگ و اصالت آن کشور زیر سوال می‌رود، زندگی افراد زیادی که به این کار علاقه دارند یا این شغل میراث خانوادگیشان است و از این روش امرار معاش می‌کنند، تحت تأثیر این امر قرار می‌گیرد؛ اما مشکل اساسی کجاست و چه باید کرد؟