به گزارش رکنا، پس از شیر ایرانی، ببر مازندران ، فیل سوری و کفتار خالدار، پرنده مهاجر «گیلانشاه خالدار» به‌عنوان پنجمین گونه حیات وحش ایران و جهان در فهرست گونه‌های منقرض‌شده ثبت شد. این پرنده که زمانی در تالاب‌های شمال و علفزارها یا استپ‌های حاشیه جنوب ایران زمستان‌گذرانی می‌کرد، اکنون به‌دلیل ۳۰ سال بی‌خبری از آخرین مشاهده و نبود شواهد علمی از حیات آن، به‌طور رسمی منقرض شده اعلام شد.
آخرین بار گیلانشاه خالدار در سال ۱۳۷۵ (۱۹۹۶ میلادی) در مراکش دیده شد، اما از آن پس هیچ گزارش موثقی از حضور این پرنده در زیستگاه‌های طبیعی‌اش به ثبت نرسید. این پرنده زیبا و منحصر به فرد نیز مانند ۶۰۰ گونه پرنده دیگری که در دهه‌های اخیر به دلیل فعالیت‌های انسانی منقرض شده‌اند، به تاریخ پیوست.
انقراض پرندگان در سراسر جهان
تحقیقات نشان می‌دهد که سرعت انقراض پرندگان رو به افزایش است و اگر این روند ادامه یابد، این نرخ تا پایان قرن جاری ۱۰ برابر خواهد شد. در حال حاضر، بیش از ۱۳۰۰ گونه پرنده در معرض خطر انقراض قرار دارند. سازمان BirdLife International، ضمن تأیید خبر انقراض گیلانشاه خالدار، عواملی مانند تخریب تالاب‌ها، آلودگی، شیوع بیماری‌ها و تغییرات اقلیمی را از دلایل احتمالی نابودی این گونه عنوان کرده است.
ویژگی های گیلانشاه خالدار
| ویژگی | مشخصات |
|---|---|
| اندازه | 25 تا 30 سانتی‌متر |
| رنگ‌بندی | پرهای قهوه‌ای یا خاکستری با خطوط یا خال‌های تیره |
| منقار | بلند و کمی خمیده، برای جستجوی غذا در گل‌ولای |
| پاها | بلند و زرد یا سبز رنگ |
| زیستگاه | مناطق تالابی، ساحلی، مرداب‌ها و رودخانه‌ها |
| مناطق مهاجرتی | ممکن است در فصل‌های مهاجرت در مناطقی دورتر از زیستگاه طبیعی دیده شود |
| تغذیه | بی‌مهرگان کوچک مانند کرم‌ها، حشرات آبزی و نرم‌تنان |
| منقار حساس | برای پیدا کردن غذا در بسترهای گلی و مرطوب مؤثر است |
| رفتار | معمولاً در گروه‌های کوچک زندگی می‌کند |
| تولیدمثل | لانه‌سازی در مناطق خشک‌تر و تخم‌هایی با رنگ‌های خالدار که با محیط اطراف تطابق دارند |
زیستگاه‌های گیلانشاه خالدار
گیلانشاه خالدار در زمستان‌ها در زیستگاه‌های تالابی و علفزارهای اروپای شرقی، سواحل مدیترانه، شمال آفریقا و خاورمیانه از جمله ایران دیده می‌شد. بیشترین مشاهدات این پرنده در کشور مراکش ثبت شده است، اما در کشورهای بلغارستان، اوکراین و رومانی نیز گزارش‌هایی از حضور آن وجود داشت. در فاصله سال‌های ۱۹۳۹ تا ۱۹۹۴ تنها ۵۳ مشاهده از این گونه ثبت شد. در دهه ۱۹۹۰ جمعیت آن بین ۵۰ تا ۷۰ فرد تخمین زده شد، اما مشاهدات به‌مراتب کمتری انجام گرفت. همین روند نزولی موجب شد که این گونه در فهرست قرمز اتحادیه جهانی حفاظت (IUCN) در رده در آستانه انقراض قرار گیرد.
وضعیت گیلانشاه خالدار در ایران
گیلانشاه خالدار در فهرست پرندگان ایران نیز ثبت شده بود و تنها سه مشاهده موثق از آن وجود دارد. نخستین گزارش مربوط به سال ۱۲۷۶ (۱۸۹۸ میلادی) در مژن‌آباد خراسان جنوبی، دومی در سال ۱۳۱۷ در بندرعباس، و آخرین بار در سال ۱۳۴۱ (۱۹۶۳ میلادی) در خلیج گرگان ثبت شده است.
با انقراض گیلانشاه خالدار، طبیعت ایران و جهان یکی دیگر از گنجینه‌های بی‌نظیر خود را برای همیشه از دست داد.