شناسهٔ خبر: 69829088 - سرویس سیاسی
نسخه قابل چاپ منبع: روزنامه شهروند | لینک خبر

«ناتو»، «سنتو» و «سیتو» در امتداد دکترین تهاجمی آمریکا

صاحب‌خبر -

[شهروند] در نخستین روزهای ژانویه ١٩٥٧ میلادی، دوایت دیوید آیزنهاور، معروف به «آیک»، سی‌و‌چهارمین رئیس‌جمهوری ایالات متحده، از سیاست جدید واشینگتن مبنی بر دخالت نظامی در هر نقطه از زمین برای دفاع از متحدان و منافع ملی آمریکا پرده برداشت. این سیاست جدید که به «دکترین آیزنهاور» معروف شد، بیش از هر چیز قاره آسیا شامل خاورمیانه و شرق دور را مدنظر خود داشت، زیرا مدل اروپایی آن قبل‌تر توسط هری ترومن و با پیمان «ناتو» متجلی شده بود. آیزنهاور چند سال قبل از اعلام این دکترین، با کمک به کودتاچیان در ایران برای سرنگونی دولت ملی مصدق، تمایل خود را برای افزایش مداخلات و دست‌درازی‌های ایالات متحده به نمایش گذاشته بود. این میان ملی اعلام شدن کانال سوئز توسط جمال عبدالناصر و حمایت تام و تمام اتحاد جماهیر شوروی از این اقدام، باعث شد توجه آمریکا بیش از پیش به شوروی و نفوذ آن در آسیا و خاورمیانه جلب شود.

حضور علاء در بغداد با سَرِ شکسته بسته
69 سال پیش، برابر 29 آبان 1334 خورشیدی، یعنی تنها دو سال پس از کودتای ضد ملی 28 مرداد، حسین علاء نخست‌وزیر وقت ایران با حضور در بغداد و شرکت در گردهمایی نخست‌وزیران کشورهای ترکیه، عراق، پاکستان، انگلستان و همچنین وزیرخارجه آمریکا، بر پیوستن ایران به «پیمان بغداد» صحه گذاشت. علاء چند روز قبل از این سفر توسط مظفر ذوالقدر از اعضای فدائیان اسلام هدف سوءقصدی نافرجام قرار گرفته و از ناحیه سر مجروح شده بود. همزمانی این واقعه با تاریخ سفر به بغداد نشان می‌داد که جریان‌های مردمی و همچنین سیاسی-انقلابی ایران در آن برهه تاریخی کوچکترین موافقتی با عضویت ایران در «پیمان بغداد» که معاهده‌ای استعماری و به‌فرموده قدرتمندان بود، نداشتند. «پیمان بغداد» را باید کاملاً در راستای سیاست جدید آمریکا برای مداخله نظامی و ایجاد پایگاه در کشور‌های مختلف با هدف مقابله با نفوذ و گسترش کمونیسم ارزیابی کرد.

ناتو، سنتو، سیتو، کمربند ساخت  واشینگتن
«پیمان بغداد» سه سال بعد، به دلیل سقوط رژیم سلطنتی عراق و روی کار آمدن نظامی‌های طرفدار شوروی که نتیجه آن خروج عراق از این پیمان بود، به «سنتو» تغییر نام داد. در همین زمان، آمریکا برای پر کردن خلاء سیاسی-نظامی خود در منطقه مهم جنوب شرقی آسیا، مقدمات انعقاد پیمانی مشابه ناتو (و سنتو) را فراهم آورد که نتیجه آن تولد سازمان پیمان آسیای جنوب شرقی با عنوان اختصاری «سیتو» بود. این پیمان قرار بود نسخه آسیای شرقی «ناتو» باشد تا در کنار «پیمان بغداد» یا بعدها «سنتو»، همچون کمربندی ضد کمونیسم به دور اتحاد جماهیر شوروی عمل کند. اما هم سیتو و هم سنتو، به دلیل اختلافات و کشمکش‌های بی‌پایان میان اعضای آن، نتوانستند اهداف آمریکایی‌ها را برآورده کنند. این میان پیروزی انقلاب اسلامی و خروج ایران از «سنتو» نیز امید غرب را از کارآمدی چنین پیمان‌هایی برای همیشه قطع کرد.