در اعماق معدن زغال سنگ 

سرویس تاریخ «انتخاب»: کتاب «درماگادان کسی پیر نمی‌شود» به قلم اتابک فتح الله‌زاده، در رابطه با زندگی دکتر عطالله صفوی در اردوگاه‌های کار اجباری شوروی است. این کتاب توسط نشر ثالث منتشر شده است.  

این مدت شانه هایم زخم شد و یک روز به جای جنگل مرا پیش پزشک بردند. پزشک تا مرا دید، پرسید که کجایی هستم. بـه نـظـرم خـود پزشک هم زندانی بود. قد کوتاهی داشت و ۴۵ ساله به نظر میرسید. از یهودیان شوروی بود. بد نیست در اینجا چند کلمهای از یهودیان شوروی بگویم. در شوروی سابق به لحاظ نژادی دو گروه یهودی وجود داشته و دارد: ۱ـ یهودیهای اروپایی - یهودیهای بخارایی یهودیهای اروپایی نسبتاً شبیه روسها و آلمانیها و یا شبیه ترکهای کریمه هستند. آنها اغلب بلند قد و بیشترشان باسواد دانشمند متخصص و موقعیتشناس و باهوش هستند، از اعتماد به نفس بالا برخورداراند و اغلب به خاطر دین و دانششان زندانی می شدند.

 یهودیان بخارا از نژاد سامی و تقریباً سیه چهرهاند و قرنهاست که در بخارا و سمرقند و اطراف آنها ساکن هستند به جز این دو گروه بزرگ یهودی نژاد، سه قوم ترک زبان هم یهودی هستند که اکثر اهالی شوروی از آن بی خبرند. محققین میگویند یهودیهای اروپایی از ترکان خزری بوده و در بالای دریای خزر سکونت داشته اند و سپس به علل تاریخی و سیاسی طی قرنها بتدریج به روسیه و اوکراین و اروپای خاوری و باختری و حتی به اسکاندیناوی کوچ کرده و در کل اروپا پخش شدهاند. در واقع یهودیهای سرگردان اینها. بودند اما یهودیان بخارا از نژاد سامی هستند و از نظر قیافه هیچ شباهتی به یهودیان اروپایی ندارند و بیشتر به عربها شباهت دارند. یهودیان بخارا به احتمال زیاد از بقایای یهودیان اسیری هستند که به فرمان شاه ایران کوروش آزاد شده و سپس در منطقه آسیای میانه اسکان پیدا کردهاند. یهودیان آزاد شدنشان به دست کوروش را رویداد تاریخی بزرگی قلمداد میکنند. باری، یهودیان روسیه طی قرنها در اروپا مورد آزار و اذیت قرار گرفتند، اما با تمام فشارهای وارده خود را با محیط جدید منطبق و سازگار نشان میدادند و هرگز از دین خود دست برنمی داشتند. یهودیان بنا به تعلیمات دینی خود، قوم یهود را قوم برتر و قومی با پیوند خونی میدانند. در واقع اصل و نسب نه از پدر، بلکه از خون مادری به ارث می رسد.

اگر دقت کنید یهودیان برعکس مسلمانان و مسیحیان هرگز برای یهودی کردن کسی تلاش نمیکنند و اصولاً کسی که مادرش یهودی نباشد در جامعه یهودیان به عنوان یهودی تلقی نمیشود. آنان در تربیت فرزندان خود روش خاصی دارند و اغلب فرزندانشان را صاحب اعتماد به نفس بار میآورند. به ادامه ماجرای خویش بازگردم. این دکتر یهودی وقتی فهمید که من ایرانی هستم، گفت: آه، پرس تو کجا؟ اینجا کجا؟ تا به حال پرس ندیده بودم. چشمان من به طور وحشتناکی باد کرده بود. او ادامه داد: اینجا چشمهای تو یخ خواهند زد سپس مرا برای معاینه برهنه کرد و دید که استخوان های بدنم از پوست بیرون زده اند ریه و قلبم را معاینه کرد و گفت که لباسهایم را بپوشم. سپس چیزی نوشت و به دستم داد و من روانه با راک شدم. شماره باید گفت این دکتر یهودی شاید به خاطر ایرانی بودنم با ترس و لرز به داد من رسید. شب مأموری به باراک ما آمد و به من گفت: لباست را بپوش تا به یک باراک دیگر برویم. او مرا به باراک دیگری برد و به سرکارگر جدیدم گفت: این عمله را تحویل بگیر گروههای کار در معادن الگن اوگل نام و شماره دارند، و شماره گروه جدیدی که مرا تحویل گرفت، هفت بود. کارکنان معدن به گروههای کاری مختلف تقسیم شده بودند، با نام گروه راهسازی، گروه نظافت، گروه ساختمان گروه محوطه بالای، معدن، گروه درون معدن و غیره. باراک ما شامل ۳۵ - ۳۰ نفر بود.