به گزارش رکنا، آمبولی (Embolism) به ورود یک لخته خون یا ماده دیگر به داخل جریان خون و مسدود کردن رگ‌های خونی در بخشی از بدن اطلاق می‌شود. این انسداد می‌تواند در هر قسمت از بدن ایجاد شود و منجر به مشکلات جدی، از جمله آسیب به ارگان‌ها یا بافت‌ها شود. شایع‌ترین نوع آمبولی آمبولی ریوی است که در آن لخته‌های خون به ریه‌ها منتقل می‌شوند. برای دیدن فیلم آمبولی در اینجا کلیک کنید.
آمبولی زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون، حباب هوا، قطعه چربی یا هر ماده خارجی دیگری از محل اصلی خود جدا شده و از طریق رگ‌های خونی به اندام دیگری منتقل شود. این ماده خارجی می‌تواند در یک رگ خونی گیر کرده و جریان خون را مسدود کند. این انسداد ناگهانی می‌تواند عواقب جدی و حتی کشنده‌ای داشته باشد.
انواع آمبولی
آمبولی ریوی: شایع‌ترین نوع آمبولی است و زمانی رخ می‌دهد که لخته خونی از وریدهای عمقی پا یا لگن جدا شده و به ریه‌ها برسد.
آمبولی سیستمیک: زمانی رخ می‌دهد که لخته خونی یا ماده خارجی دیگری در شریان‌های بدن گیر کند. این نوع آمبولی می‌تواند به اندام‌های مختلفی مانند مغز، قلب و کلیه‌ها آسیب برساند.
آمبولی چربی: زمانی رخ می‌گردد که قطعه‌ای از چربی (معمولاً پس از شکستگی استخوان) وارد جریان خون شده و رگ خونی را مسدود کند.
آمبولی هوا: زمانی رخ می‌دهد که هوا وارد جریان خون شود. این امر می‌تواند در حین جراحی یا تزریقات وریدی اتفاق بیفتد.
علل آمبولی
لخته‌های خون: شایع‌ترین علت آمبولی است و اغلب در افرادی که دچار بی تحرکی طولانی مدت، جراحی، یا بیماری‌های وریدی هستند، رخ می‌دهد.
آسیب به رگ‌ها: تروما، جراحی و برخی بیماری‌ها می‌توانند به رگ‌ها آسیب رسانده و خطر تشکیل لخته را افزایش دهند.
بیماری‌های قلبی: برخی از بیماری‌های قلبی می‌توانند باعث تشکیل لخته خون در قلب شوند.
سرطان: برخی از انواع سرطان می‌توانند باعث تشکیل لخته خون شوند.
علائم آمبولی
علائم آمبولی بسته به محل انسداد و اندازه لخته متفاوت است. برخی از علائم شایع عبارتند از:
درد قفسه سینه: در آمبولی ریوی
تنگی نفس: در آمبولی ریوی
سرفه: در آمبولی ریوی
سرگیجه و ضعف: در آمبولی مغزی
درد و تورم در اندام: در آمبولی سیستمیک
عوارض آمبولی
آمبولی می‌تواند عوارض جدی و حتی کشنده‌ای داشته باشد، از جمله:
آسیب به اندام‌ها: انسداد جریان خون به اندام‌ها می‌تواند باعث آسیب دائمی یا از دست دادن عملکرد اندام شود.
حمله قلبی: اگر لخته خونی در شریان‌های قلب گیر کند.
سکته مغزی: اگر لخته خونی در شریان‌های مغز گیر کند.
مرگ: در موارد شدید، آمبولی می‌تواند کشنده باشد.
تشخیص و درمان
برای تشخیص آمبولی، پزشک ممکن است از آزمایش‌های زیر استفاده کند:
الکتروکاردیوگرام (ECG): برای بررسی فعالیت الکتریکی قلب
اشعه ایکس قفسه سینه: برای بررسی ریه‌ها
سی تی اسکن: برای ایجاد تصاویر دقیق از ریه‌ها و سایر اندام‌ها
ام آر آی: برای ایجاد تصاویر دقیق از رگ‌های خونی
سونوگرافی: برای بررسی لخته‌های خون در وریدها
درمان آمبولی بستگی به نوع و شدت آن دارد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:
داروها: برای حل کردن لخته خون، جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید و کاهش خطر عوارض
جراحی: برای برداشتن لخته خون یا قرار دادن فیلتر در رگ‌ها
اقدامات حمایتی: برای حفظ عملکرد اندام‌ها و جلوگیری از عوارض
اگر علائم آمبولی را دارید، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
آمبولی می‌تواند شامل مواد مختلفی باشد که در جریان خون به حرکت درمی‌آیند، مانند لخته‌های خون (ترومبوز)، هوا (آمبولی هوایی)، چربی (آمبولی چربی) یا حتی مایع آمنیوتیک در برخی موارد نادر.
جدول انواع آمبولی
| نوع آمبولی | توضیحات | علل شایع |
|---|---|---|
| آمبولی ریوی (Pulmonary Embolism) | انسداد شریان‌های ریه توسط لخته‌های خون که اغلب از وریدهای عمقی پا (DVT) جدا شده‌اند. | ترومبوز وریدی عمقی (DVT)، بی‌تحرکی طولانی، جراحی، سرطان، بیماری‌های قلبی. |
| آمبولی چربی (Fat Embolism) | ورود ذرات چربی به جریان خون که معمولاً پس از شکستگی استخوان‌های بزرگ (مانند استخوان ران) رخ می‌دهد. | شکستگی استخوان‌های بزرگ، جراحی ارتوپدی. |
| آمبولی هوایی (Air Embolism) | ورود حباب‌های هوا به جریان خون که می‌توانند رگ‌های خونی را مسدود کنند. | جراحی، آسیب‌های ناشی از غواصی، تزریق هوا به رگ‌ها. |
| آمبولی میکروبی (Infective Embolism) | ورود باکتری‌ها یا سایر میکروب‌ها به جریان خون که می‌تواند منجر به عفونت‌های شدید و عفونت اندوکاردیت شود. | اندوکاردیت، عفونت‌های دستگاه تنفسی، استفاده از داروهای تزریقی. |
| آمبولی مایع آمنیوتیک (Amniotic Fluid Embolism) | ورود مایع آمنیوتیک به جریان خون مادر در هنگام زایمان که می‌تواند موجب واکنش‌های شدید و تهدیدکننده زندگی شود. | زایمان، مشکلات مربوط به حاملگی. |
جدول علل ایجاد آمبولی
| علت آمبولی | توضیحات |
|---|---|
| لخته خون (ترومبوز) | ایجاد لخته‌های خون در رگ‌ها (به ویژه وریدهای عمقی پا) که می‌تواند جدا شده و به رگ‌های دیگر انتقال یابد. |
| آسیب‌های جسمی | شکستگی استخوان‌های بزرگ (مانند ران یا لگن) که ممکن است موجب آمبولی چربی شود. |
| نارسایی قلبی | در شرایطی که قلب نمی‌تواند به‌طور مؤثر خون را پمپاژ کند، لخته خون تشکیل می‌شود که به آمبولی منجر می‌شود. |
| جراحی‌ها و بی‌تحرکی | جراحی‌های طولانی‌مدت یا عدم تحرک به‌ویژه در بیمارانی که در بستر خوابیده‌اند، می‌توانند خطر آمبولی را افزایش دهند. |
| بیماری‌های قلبی | بیماری‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی، که موجب تشکیل لخته‌های خون می‌شود که در نهایت به آمبولی می‌انجامد. |
جدول علائم آمبولی (بسته به نوع)
| نوع آمبولی | علائم عمومی | علائم خاص |
|---|---|---|
| آمبولی ریوی (Pulmonary Embolism) | تنگی نفس، درد قفسه سینه، تپش قلب، سرفه (ممکن است همراه با خون‌ریزی باشد)، سرگیجه یا غش. | درد در ناحیه سینه، احساس اضطراب، مشکلات تنفسی شدید. |
| آمبولی چربی (Fat Embolism) | تنگی نفس، بثورات پوستی، گیجی، تب، کاهش سطح هوشیاری. | علامت‌های مرتبط با شکستگی استخوان، مانند درد در ناحیه شکستگی. |
| آمبولی هوایی (Air Embolism) | تنگی نفس، سردرد، درد قفسه سینه، گیجی، کاهش سطح هوشیاری، کم‌فشاری خون. | مشکلات تنفسی، تغییرات در وضعیت هوشیاری، علائم مغزی. |
| آمبولی میکروبی (Infective Embolism) | تب، لرز، علائم عفونت‌های عمومی، مشکلات تنفسی، درد مفصلی. | علائم عفونت‌های خاص مانند اندوکاردیت، سرفه خونی. |
| آمبولی مایع آمنیوتیک (Amniotic Fluid Embolism) | تنگی نفس، افت فشار خون، شوک، تشنج، درد قفسه سینه. | مشکلات تنفسی شدید و شرایط بحرانی در مادر بلافاصله پس از زایمان. |
جدول تشخیص آمبولی
| روش تشخیص | توضیح |
|---|---|
| سی تی اسکن (CT Scan) | برای تشخیص آمبولی ریوی، معمولاً از سی تی اسکن با تزریق ماده حاجب استفاده می‌شود تا لخته‌ها شناسایی شوند. |
| سونوگرافی (Ultrasound) | برای شناسایی ترومبوز وریدی عمقی (DVT) در پاها و بررسی لخته‌های خون. |
| آزمایش خون (D-Dimer) | اندازه‌گیری سطح D-Dimer در خون که در صورت وجود لخته خون بالا می‌رود. |
| رادیوگرافی قفسه سینه (Chest X-ray) | می‌تواند در تشخیص مشکلات ریه مانند آمبولی ریوی کمک کند، اما برای تشخیص قطعی کافی نیست. |
| اکوکاردیوگرافی (Echocardiography) | برای تشخیص آمبولی میکروبی یا اختلالات قلبی که باعث تشکیل لخته می‌شوند. |
| آزمایش‌های اختصاصی | برای تشخیص آمبولی چربی یا هوایی، آزمایش‌های خاصی مانند بررسی چربی خون یا بررسی حباب‌های هوا در خون ممکن است نیاز باشد. |
درمان آمبولی
| روش درمان | توضیحات |
|---|---|
| داروهای رقیق‌کننده خون (آنتی‌کوآگولانت‌ها) | مانند هپارین و وارفارین برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های جدید و کمک به حل لخته‌های موجود. |
| ترومبولیز (Thrombolysis) | استفاده از داروهای خاص برای تجزیه لخته‌های خون در آمبولی‌های ریوی و سایر انواع آمبولی‌ها. |
| جراحی (Embolectomy) | جراحی برای برداشتن لخته‌های خون یا دیگر مواد مسدود کننده رگ‌ها، در موارد شدید یا تهدیدکننده زندگی. |
| اکسیژن درمانی | برای بهبود سطح اکسیژن در خون در صورت آمبولی ریوی و مشکلات تنفسی. |
| درمان حمایتی | شامل مایعات و داروهایی برای تنظیم فشار خون و حمایت از عملکرد اعضای حیاتی بدن مانند قلب و ریه‌ها. |
خطرات و پیشگیری از آمبولی
| عامل خطر | توضیحات |
|---|---|
| بی‌تحرکی طولانی مدت | بی‌تحرکی در دوران بارداری، جراحی‌ها یا پس از آسیب‌های جسمی می‌تواند خطر آمبولی را افزایش دهد. |
| بیماری‌های قلبی و عروقی | بیماری‌های قلبی مانند فیبریلاسیون دهلیزی و بیماری‌های شریانی می‌توانند موجب ایجاد لخته خون و آمبولی شوند. |
| چاقی و دیابت | شرایط متابولیک مانند چاقی و دیابت می‌توانند خطر تشکیل لخته خون و آمبولی را افزایش دهند. |
| کنترل مناسب داروها | در صورت مصرف داروهای ضدانعقادی، رعایت دستورات پزشک و کنترل مداوم سطح دارو بسیار مهم است. |