شناسهٔ خبر: 67276365 - سرویس فرهنگی
نسخه قابل چاپ منبع: قدس آنلاین | لینک خبر

برنامه‌های انتخاباتی رسانه ملی در ترازوی ارزیابی

پرواز آخر اردیبهشت‌ ماه رئیس‌جمهور تلخ بود و مسیر سیاسی کشور را تغییر داد. اتفاقی که سبب شد یک سال زودتر به صحنه انتخابات بازگردیم و طبیعتاً هیچ ‌کسی برای این انتخابات آماده نبود.

صاحب‌خبر -

به گزارش قدس آنلاین، شرایط به ‌گونه‌ای رقم خورد که ۸ تیرماه باید چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری برگزار شود. در این شرایط صداوسیما هم فعالیت‌های انتخاباتی‌اش را شروع کرد. پیمان جبلی، رئیس سازمان صداوسیما در حکمی محمدعلی صائب را به سمت سرپرست ستاد انتخابات این سازمان منصوب کرد.
پس از قرعه‌کشی صداوسیما برنامه‌های در نظر گرفته شده برای تبلیغات نامزدها اعلام شد. این برنامه‌ها شامل پنج مناظره، سه میزگرد تخصصی (فرهنگی- اجتماعی، اقتصادی و سیاسی)، چهار مستند تلویزیونی و رادیویی، برنامه‌های رو به دوربین برای سخن گفتن با مردم، گفت‌وگو با مردم استان‌ها، برنامه صف اول، برنامه گفت‌وگوی ویژه و برنامه بدون تعارف اعلام شد و طبق جدول پخشی که از سوی صداوسیما منتشر شد برنامه‌ها از تاریخ ۲۱ خرداد آغاز شد و تا ۶ تیر ادامه خواهد داشت. 
در برنامه‌های میزگرد «سیاسی، اقتصادی و فرهنگیِ» نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری که از شبکه‌های مختلف صداوسیما پخش می‌شود نامزد و دو مشاور او پاسخگوی پرسش‌های سه کارشناس آن حوزه خواهند بود.
شبکه یک میزگرد اقتصادی، شبکه۲ میزگرد فرهنگی‌- اجتماعی و شبکه۳ میزگرد سیاسی را برگزار کرده‌اند. 

طراحی پیش دستانه تلویزیون
صداوسیما از سال ۱۳۸۴ با پخش مستند نامزدهای ریاست جمهوری، جدی‌تر از دوره‌های پیش برای معرفی نامزدها و ارائه برنامه‎هایشان وارد کارزار برنامه‌سازی برای نامزدهای ریاست جمهوری شد. تلویزیون در آن سال‌ها با توجه به اینکه رقیب قَدَر فضای مجازی را به شکل امروزی نداشت علاوه بر پخش مستندها، با برگزاری مناظره‌ها میان نامزدها و یا پخش مناظره میان مشاوران آن‌ها نقش مهمی در آشنایی مردم با نامزدها، برنامه‌های آن‌ها و آگاهی‌بخشی جامعه نسبت به آن‌ها داشت. 
اما در سال ۱۴۰۳ و در آستانه انتخابات چهاردهمین دوره، تلویزیون به این نکته پی برده که با وفور رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی اگر می‌خواهد نقش اصلی را داشته باشد، باید به دنبال طراحی پیشدستانه باشد تا نخستین رسانه برای انتخاب و پیدا کردن جواب پرسش‌های مردم باشد و با فرض کشیده شدن انتخابات به دور دوم این طراحی باید ادامه‌دار باشد. 
برنامه‌های امسال صداوسیما در قیاس با سال‌های قبل فارغ از کمّ و ‌کیف آن از نظر تنوع، گستردگی بیشتری داشت البته با توجه به شرایط ویژه امسال و زمان‌بندی فشرده نامزدها، فشردگی این برنامه‌ها هم توانست مثبت باشد و هم نتایج منفی در پی داشته باشد. 

نتایج مثبت برنامه‌های تبلیغاتی تلویزیون
اول: تنوع برنامه‎ها سبب شد نامزدها همه هم‌وغمشان را بر حضور در این برنامه‌ها بگذارند و از آنجا که می‌توانستند با حضور در برنامه‌های مختلف تلویزیون با طیف و شمار بیشتری از مردم ارتباط برقرار کنند، این حضور را غنیمت دانستند و از آن استقبال کردند. ضمن اینکه حضور در این برنامه‌ها و پاسخ به مطالبات مردم و جامعه که از زبان کارشناسان هر حوزه مطرح می‌شد بیشتر از هر چیزی می‌‎توانست بستری باشد تا نامزدها برنامه‌هایشان را در همان حوزه ارائه دهند البته این مسئله مستلزم نوع پرسش‌های کارشناسان، نوع ورود آن‌ها و مدیریت آن‌ها در مباحث موضوعی بود. 
دوم: تکثر برنامه‌های تلویزیون یک اتفاق دیگر را رقم زد. فشردگی این برنامه‌ها تقریباً مانع گستردگی سفرهای تبلیغاتی نامزدها شد. البته شاید به نظر بعضی سفرهای تبلیغاتی نامزدها برای معرفی برنامه‌های آن نامزد و شنیدن مطالبات مردم از زبان خود آن‌ها لازم و ضروری باشد اما با توجه به گستردگی فضای مجازی و تنوع کانال‌های ارتباطی که الی ماشاءالله کم هم نیستند و هر یک از آن‌ها می‌توانند مطالبات و خواسته‌های مردم را به گوش نامزدی که بخواهد بشنود و توجه کند برساند، انجام سفرهای تبلیغاتی ضروری به نظر نمی‌رسد کما اینکه در سال‌های قبل دیدیم همین سفرهای تبلیغاتی توانست چه بستری را برای انجام حرکات پوپولیستی و عوام‌فریبانه بعضی نامزدهای محترم فراهم کند. شاید فشردگی برنامه‌های تلویزیونی بتواند تا حدی انجام این سفرها را مدیریت و تعدد آن‌ها را کم کند. این نکته را توجه داشته باشید که ما در آستانه انتخابات چهاردهمین دوره ریاست جمهوری هستیم، همه نامزدها به روش‌های مختلف سال‌ها در مقام‌های اجرایی کشور و پست‌های مدیریتی بوده‌اند و هر یک از آن‌ها شناخت کاملی از جامعه و مردمان زمانه خودشان دارند و دقیقاً می‌دانند مطالبات مردم اعم از مطالبات معیشتی و غیره چیست اما حضور در یک برنامه تلویزیونی به نسبت سفر تبلیغاتی آورده بیشتری برای مردم خواهد داشت چون بستری است برای شناخت هر نامزد، شنیدن برنامه‎‌های آن‌ها در موضوعات مختلف و در نهایت کمک به انتخابی آگاهانه.  

تعدد و فشردگی برنامه‌های تلویزیونی خوب است یا بد؟
فشردگی برنامه‌های سیما شاید یک نتیجه منفی اما مهم در پی داشته باشد؛ با توجه به شرایط ویژه انتخابات این دوره و اینکه نامزدها شاید فرصتی برای تدوین کامل‌تر برنامه‌های خود نداشته باشند به نظر می‌رسد تکثر و فشردگی برنامه‌ها سبب شده نامزدها در برنامه‌های مختلف سراغ کلی‌گویی بروند و گاهی برای فرار از پاسخ‌های صریح دست به دامان بدیهیات تاریخ ‌مصرف‌ گذشته شوند این نوع پاسخ‌گویی فارغ از بی‌برنامگی نامزدی خاص شاید نتیجه حضور در برنامه‌های متعدد سیما و روبه‌رو شدن با پرسش‌های تکراری کارشناسان هر برنامه باشد. البته گاهاً پرسش‌ها و همچنین پاسخ‌ها آن قدر صریح، شفاف و واضح بوده که هم پرسش و هم پاسخ مورد توجه قرار گرفته و حتی در شبکه‌های مجازی دست به دست شده است. پرسش‌های حسین انتظامی در برنامه میزگرد فرهنگی شبکه۲ از نامزدها و یا پاسخ محمدجواد ظریف در میزگرد سیاسی شبکه۳ از همین دست پرسش و پاسخ‌هایی است که صراحت آن‌ها مورد توجه مردم قرار گرفت. 

 زشتی و زیبایی شکلی یک مناظره!
با توجه به اینکه سرشاخه همه برنامه‌های تلویزیونی نامزدها، برنامه مناظره است و هنوز چهار مناظره دیگر باقی مانده و امروز در آستانه برگزاری دومین مناظره هستیم با آسیب‌شناسی نخستین برنامه مناظره چند نکته درباره برگزاری بهتر برنامه مناظره ذکر می‌کنیم. 
اول: دکور، نور، طراحی صحنه و زاویه‌های دوربین یک برنامه تلویزیونی به خصوص در فضای مناظره‌ای، تأثیر فوق العاده‌ای روی روح و روان تماشاگر دارد. این برنامه باید به گونه‌ای طراحی شود تا به بیننده کمک کند ساعت‌ها با تمرکز بر گفت‌وگو و نظریه‌ها، به قضاوت درست و دقیقی دست یابد. دکور مناظره نامزدهای چهاردهمین دوره ریاست جمهوری تلفیقی از طراحی کلاسیک و مدرن و متأثر از محراب مسجد با رنگ قهوه‌ای و مبلمان راحتی دسته‌دار بود، این نوع طراحی شاید به مذاق عده‌ای خوش آمد اما استفاده از پس‌زمینه چراغانی چشمک‌زن شهری با کف پر زرق و برق رنگ مشکی ذهن تماشاگر را خسته می‌کرد به خصوص چشمک زدن‌های متعدد در پس‌زمینه به ویژه در قاب‌های بسته دوربین، تمرکز مخاطب را از توجه به سخنران و موضوع سخن می‌گرفت.
دوم: مناظره یعنی گفت‌وگوی رودررو و پاسخ‌گویی به نظر طرف مقابل، اما طراحی دکور و قاب‌بندی دوربین اصلاً حس گفت‌وگوی رودررو و پاسخ دادن به یکدیگر را ایجاد نمی‌کرد. در چنین میزانسنی، کارگردان هم جز چند مورد نتوانست کنش‌ و واکنش‌های نامزدها را در قاب دوربین جای دهد. 
سوم: استفاده از میکروفن‌های بزرگ و دست و پاگیر که تمرکز را از نامزدها موقع پاسخ‌گویی می‌گرفت، نبود یک میز جلو نامزدها که هم شکل زیبایی به فرم نشستن میهمان می‌داد و هم از پراکنده شدن کاغذها و وسایل دیگر جلوگیری می‌کرد از مسائلی بود که در چینش صحنه مناظره مورد توجه بود البته شاید نبود میز با دلیل توجه کنش‌ها و واکنش‌های نامزدها توسط بیننده باشد اما در آن دکور شلوغ ذهن تماشاگر متوجه هر چیزی بود الا زبان بدن نامزدها. 

مناظره مهندسی شده؟
اگرچه شرایط ویژه برگزاری این دوره از انتخابات، فرصت‌ها و زمان برنامه‌ریزی دقیق را برای ستاد انتخابات صداوسیما محدود کرده بود اما برپایی یک مناظره شکیل با توجه به نمونه‌های خارجی و اینکه در دوره‌های پیشین، مناظره‌هایی در این سطح برگزار شده و آزمون و خطایش را هم پشت سر گذاشته، کار سختی نبود. ستاد انتخابات صداوسیما، مبتنی ‌بر این تجربه‌های کسب ‌شده می‌توانست اجزای یک مناظره استاندارد را بهتر کنار هم بچیند نه اینکه برنامه‌ای را شکل دهد که بیشتر شبیه خودنمایی و گپ و گفت شبانه چند مرد سیاسی بود نه چالش و مناظره که انگیزه و شور و شوق رأی‌دهندگان را برای رفتن پای صندوق رأی بیشتر کند. 
با توجه به بازخورد برنامه‌های سیما به نظر می‌رسد تا اینجای کار، اندازه و سطح بحث‌هایی که در میزگردهای فرهنگی، سیاسی و اقتصادی شکل گرفته خیلی جدی‌تر از مباحثی بوده که در برنامه مناظره طرح شده و به نظر می‌رسد صداوسیما به دنبال این بوده یک برنامه مهندسی شده و بدون چالش را برای مناظره‌ها طراحی کند.

نظر شما