برخلاف باور عمومی اطلاعات بشر از فضا و منظومه شمسی فوق‌العاده اندک و ناقص است. در ادامه شما را با اجرام فضایی حیرت‌انگیزی آشنا می‌کنیم که برای میلیون‌ها سال در منظومه شمسی پنهان مانده بودند.

اغلب مردم فکر می‌کنند که منظومه شمسی به خورشید و چند سیاره اطراف آن خلاصه می‌شود. برخی افراد نیز در تعریف خود از منظومه شمسی قمرها و کمربند سیارکی را می‌آورند. هرچند همه اینها تقریبا در مرکز منظومه شمسی قرار دارند. همین نیز سبب می‌شود که به واسطه نور خورشید به‌راحتی دیده شوند. اما اگر نگاه خود را به سمت مرزهای بیرونی منظومه شمسی معطوف کنید، فضایی بزرگ و تاریک را می‌بینید که برای میلیون‌ها سال میزبان اجرام فضایی جذابی بوده است.

بررسی اجرام پنهان منظومه شمسی که از چشم انسان دور مانده‌اند

متاسفانه تلسکوپ‌های بشر نمی‌توانند اجرام فضایی پنهان در منظومه شمسی را مستقیما مشاهده کنند. اما نشانه‌هایی وجود دارد که سبب شده پژوهشگران به وجود آنها باور داشته باشند. از سیاه چاله‌های کوچک گرفته تا کمربند دوم کویپر و البته اشیاء متعلق به موجودات فضایی همگی در تاریکی منتظر ما هستند.

سیاه چاله‌های کوچک

کمربند کویپر یک حلقه بزرگ از سیارک‌ها و جهان‌های یخ‌زده است که فراتر از مدار نپتون به دور خورشید می‌چرخند. هرچند دانشمندان متوجه رفتارهای غیرعادی در مدار این اجرام شده‌اند. برخی وجود سیاره نهم را عامل این رفتارها می‌دانند؛ اما عده‌ای دیگر نیز تصور کاملا متفاوتی دارند. برخی دانشمندان بر این باور هستند که نیروی گرانش وارد شده بر این اجرام فضایی می‌تواند یک سیاه چاله کوچک پنهان در مرزهای بیرونی منظومه شمسی باشد.

به‌گفته پژوهشگران یک سیاه چاله در ابعاد ماه یا زمین نیز می‌تواند تقریبا نیروی گرانشی معادل سیاره نهم را وارد کند. البته وجود سیاه چاله کوچک در لیست اجرام فضایی پنهان منظومه شمسی کمی بحث‌برانگیز شده است. تلسکوپ‌های قدرتمند تاکنون بارها توانسته‌اند سیاه‌چاله‌های کلان‌جرم را به‌صورت غیرمستقیم مشاهده کنند. هرچند تاکنون هیچ سیاه‌چاله‌ کوچکی دیده نشده است.

برای اثبات این نظریه دانشمندان دو راه دارند. یا باید تابش هاوکینگ در اطراف کمربند کویپر مشاهده شود و یا اینکه یکی از اجرام فضایی در منظومه شمسی اسیر این سیاه چاله پنهان گردد. برخی از اخترشناسان بر این باور هستند که حتی اگر سیاره نهم کشف شود، باز احتمال وجود سیاه چاله‌ های کوچک در منظومه شمسی بسیار بالا است.

اجرام پنهان در منظومه شمسی: دنیاهای بیگانه

وقتی از دنیاهای بیگانه صحبت می‌کنیم، لزوما به یوفو و موجودات فضایی اشاره نداریم. به‌باور اخترشناسان در بخش بیرونی منظومه شمسی اجرام حیرت‌انگیزی پنهان شده‌اند.  اجرامی که از آنها با عنوان سیاره‌های سرکش یاد می‌شود. این سیاره‌ها عموما در قسمت دیگری از جهان هستی تکامل یافته‌اند، اما بعدها به‌خاطر آشوب گرانشی به‌‌فضای بین ستاره‌ای تبعید شده‌اند.

پس از میلیون‌ها سال حرکت بی‌هدف در نهایت سیاره‌های سرکش اسیر گرانش خورشید شده‌اند. اخترشناسان تاکنون موفق شده‌اند صدها سیاره سرکش را در کهکشان راه شیری پیدا کنند. در سال ۲۰۲۳ اعلام شد که احتمالا تعدادی سیاره سرکش در نزدیکی منظومه شمسی باشند. اما در سال ۲۰۲۴ یک مقاله اخبار نجوم را تکان داد. بر اساس این مقاله احتمال دارد ۵ سیاره سرکش با ابعاد زمین در بخش بیرونی منظومه شمسی حضور داشته باشند.

کمربند کویپر دوم

کمربند کویپر می‌تواند نقش مهمی در کشف اجرام پنهان منظومه شمسی بازی کند؛ اما ممکن است اسراری را نیز از ما مخفی کرده باشد. در سال ۲۰۲۳ گروهی از پژوهشگران خبر کشف تعداد زیادی جرم فضایی را اعلام کردند. این اجرام عموما در دسته سیارک‌ها قرار می‌گیرند و تقریبا ۱۰ واحد نجومی (هر واحد نجومی برابر فاصله زمین تا خورشید)‌ با کمربند کویپر فاصله دارند.

همین نیز باعث شد که دانشمندان اجرام فضایی جدید را بخشی از کمربند کویپر پنهان در بخش‌های بیرونی منظومه شمسی بدانند. البته ناگفته نماند که پژوهش‌های مشابه هنوز نتوانسته‌اند وجود این اجرام فضایی مرموز را تایید کنند. به‌همین‌خاطر نظریه کمربند کویپر دوم هنوز در برزخ قرار دارد.

اجرام پنهان در منظومه شمسی: سیاره نهم

در میان اجرام پنهان در منظومه شمسی، شاید بتوان گفت که بزرگترین و جنجالی‌ترین مورد سیاره نهم است. برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۶ بود که دانشمندان وجود سیاره نهم را برای توضیح مدار عجیب برخی اجرام فضایی در اطراف کمربند کویپر پیشنهاد کردند.

برخی دانشمندان تصور می‌کنند که اجرام کمربند کویپر تحت گرانش عجیب یک جرم بزرگ پنهان در منظومه شمسی قرار دارند. اگرچه سیاره نهم هنوز کشف نشده است، اما اخترشناسان انتظار دارند که به‌لطف نسل جدید تلسکوپ‌ها این سیاره تا چند سال دیگر آشکار شود. بر اساس نشانه‌های موجود می‌توان گفت که سیاره نهم یک غول یخی است و می‌تواند در خود ۷ سیاره زمین را جا دهد. فاصله فوق‌العاده زیاد نیز سبب می‌شود که یکبار چرخش کامل به‌دور خورشید حدود ۱۰ هزار سال طول بکشد.

دنباله‌دارهای یخفشان

در منطقه‌ای بسیار دورتر از کمربند کویپر مجموعه‌ای عظیم از دنباله‌دارها قرار دارند. این مجموعه ابر اورت نام گرفته است و ۱۰۰۰ واحد نجومی با خورشید فاصله دارد. درصد بسیار کمی از این اجرام یخی را آتشفشان‌های سرد یا یخفشان‌ها تشکیل داده‌اند. این اجرام فضایی پنهان در منظومه شمسی به‌جای مواد مذاب، گاز و غبار یخ‌زده را به فضا پرتاب می‌کنند.

یخفشان‌ها فقط در نزدیکی خورشید فعال می‌شوند. آن هم به‌این خاطر که تشعشعات شدید خورشیدی فشار زیادی را به هسته آنها وارد می‌کند. هرچند مسئله اینجاست که مدار این یخفشان‌ها معمولا بیضی‌شکل است. به‌همین‌خاطر آنها هر چند دهه یا قرن به داخل منظومه شمسی می‌آیند و باقی زمان را در فضای بیرونی سر می‌کنند. همین نیز سبب می‌شود که شناسایی آنها فوق‌العاده سخت باشد.

به‌عنوان مثال دنباله‌دار 12P/Pons-Brooks یا همان دنباله‌دار شیطان پس از ۷۱ سال در آپریل ۲۰۲۴ به نزدیکی خورشید رسید. از سال ۲۰۲۳ و همزمان با شیرجه این دنباله‌دار به بخش درونی منظومه شمسی، دانشمندان بارها فروان یخ را مشاهده کردند. هرچند که در طول ۶۹ سال پیش این اتفاق حتی یکبار هم دیده نشده بود.

به‌همین‌خاطر اخترشناسان تصور می‌کنند که دانش ما از منظومه شمسی فوق‌العاده اندک باشد. به‌باور آنها اجرام فضایی بسیار زیادی در منظومه شمسی قرار دارند که از دید ما پنهان هستند.

اجرام پنهان در منظومه شمسی: سیاره‌های کوتوله

پس از سیاره نهم و کمربندی از سیارک‌ها، بزرگترین اجرام پنهان در منظومه شمسی را می‌توان سیاره‌های کوتوله دانست. سیاره‌های کوتوله به صخره‌های فضایی بزرگی گفته می‌شود که جرم کافی را برای تعادل هیدرواستاتیک و گرد شدن داشته‌اند. هرچند که این اجرام نمی‌توانند مسیر خود را از اجرام ریز و درشت پاک کنند.

به گفته ناسا منظومه شمسی پنج سیاره کوتوله به‌نام‌های سرس، هائوما، اریس، ماکی‌ماکی و پلوتو را در خود جا داده است. سرس در کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری قرار دارد؛ اما بقیه سیاره‌های کوتوله در کمربند کویپر یا فراتر از آن قرار گرفته‌اند. با وجود این، اخترشناسان تخمین می‌زنند که صدها سیاره کوتوله در کنار دیگر اجرام فضایی در بخش بیرونی منظومه شمسی پنهان شده باشند.

اما چرا سیاره‌های کوتوله برای ما اهمیت دارند؟ اگر تا چند سال پیش اخبار علمی را بررسی می‌کردید، به این باور می‌رسیدید که سیاره‌های کوتوله (به‌جز پلوتو) از نظر ژئولوژیک مرده هستند. هرچند که بر اساس یافته‌های تلسکوپ جیمز وب اریس و ماکی‌ماکی کاملا فعال به‌نظر می‌رسند. این مسئله نشان می‌دهد که شاید سیاره‌های کوتوله میزبان حیات بیگانه باشند.

مهمانان میان‌ستاره‌ای

علاوه بر سیاره‌های سرکش، گرانش خورشید ممکن است اجرام فضایی پنهان دیگری را به منظومه شمسی کشیده باشد. هرچند برخلاف سیاره‌های اسیر شده، اکثر این اجرام فقط از درون منظومه شمسی می‌گذرند و هرگز باز نمی‌گردند. اخترشناسان تاکنون موفق شده‌اند دو جرم میان‌سیاره‌ای را شناسایی کنند. مورد اول اوموآموآ بود که در سال ۲۰۱۷ جنجال به‌پا کرد. در آن زمان یکی از اساتید دانشگاه هاروارد گفته بود که شاید این جرم عجیب به تمدن‌های بیگانه تعلق داشته باشد.

مورد دوم نیز دنباله‌‌دار 2I/Borisov نام دارد که در سال ۲۰۱۹ مشاهده شد. این دنباله‌دار بدون هیچ اتفاق خاصی از محله کیهانی ما خارج گشت. شاید با خود فکر کنید که تعداد اجرام میان‌ستاره‌ای حاضر در منظومه شمسی فوق‌العاده کم باشند؛ اما اینگونه نیست. به‌باور اخترشناسان در هر لحظه ممکن است بین ۱۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ جرم میان‌ستاره‌ای در منظومه شمسی وجود داشته باشند.

برخی دانشمندان پیشنهاد ساخت یک فضاپیمای اختصاصی را داده‌اند. این فضاپیما در مدار زمین حضور خواهد داشت تا در صورت مشاهده اجرام میان‌ستاره‌ای فورا آنها را دنبال کرده و بررسی کند. هرچند که فعلا هیچ برنامه‌ای برای ساخت این فضاپیما وجود ندارد.

اجرام پنهان در منظومه شمسی: سیارک‌های مرگبار

آخرین مورد در میان اجرام فضایی پنهان منظومه شمسی سیارک‌های مرگبار هستند. این سیارک‌ها می‌توانند فجایع وحشتناکی را رقم بزنند؛ اما خوشبختانه در چندان پرتعداد نیستند. سیاره مشتری با گرانش وحشتناک خود بسیاری از اجرام سرگردان را به‌خود جلب می‌کند. همین نیز سبب می‌شود که شرایط برای ساکنین کره زمین چندان خطرناک نباشد. با وجود این، احتمال دارد که یک سیارک مرگبار از مدار مشتری نیز بگذرد و به‌سمت زمین بیاید.

برخی از سیارک‌های مرگبار برای نابود کردن یک شهر بزرگ کافی هستند و برخی دیگر نیز می‌توانند حیات را در کره زمین به پایان برسانند. دانشمندان با دقت بالایی مدار سیارک‌های مرگبار را تحت‌نظر دارند تا فاجعه‌ای مشابه نابودی دایناسورها دیگر تکرار نشود. بر همین اساس گفته می‌شود که حداقل تا ۱۰۰۰ سال دیگر هیچ خطری کره زمین را تهدید نمی‌کند. هرچند این پیش‌بینی تنها بر اساس سیارک‌های شناخته شده است.

این احتمال وجود دارد که دانشمندان نتوانند به‌خاطر درخشش خورشید حرکت یک سیارک بزرگ به سمت زمین را تشخیص دهند. همچنین با اطمینان می‌توان گفت اجرام پنهان زیادی در منظومه شمسی وجود دارند که ما از آنها بی‌خبریم. آیا نمی‌توان یک سیارک مرگبار را هم در میان آنها قرار داد؟