رمان «لی‌لا» چهارمین اثر از مجموعه مریلین رابینسون در نشر آموت است که با ترجمه مرجان محمدی به بازار کتاب راه یافت. مریلین رابینسون با ترجمه‌های مرجان محمدی به مخاطبان فارسی‌زبان معرفی شد؛ نویسنده‌ای که پنج رمان تحسین‌شده در کارنامه دارد.

محمدی که پیشتر نیز ترجمه رمان‌های «خانه‌داری»، «خانه» و «گیلیاد» از رابینسون را برعهده داشته در گفت‌وگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، درباره این نویسنده، ویژگی‌های داستان‌نویسی و سبک و سیاق وی در نگارش داستان‌هایش توضیح داد: ترجمه من از رمان «لی‌لا» پیشتر در نشر دیگری چاپ شده بود و اکنون در نشر آموت به چاپ رسیده و در کنار دیگر کارهای رابینسون قرار گرفته است. مریلین رابینسون، نویسنده و متفکر مشهور آمریکایی است که جوایز بسیاری را از آن خود کرده و در دنیا رابینسون را هم برای رمان‌هایش می‌شناسند و هم برای آثار غیر داستانی‌اش؛ در کتاب‌های غیر داستانی‌اش به سیاست‌های کلی، مطالعات فلسفی و الهیات می‌پردازد و در مورد رمان‌هایش می‌گویند که کارهایش تجلیل انسان‌هاست و شخصیت‌های داستان‌هایش فراموش‌نشدنی هستند.

وی با بیان اینکه رابینسون بسیار تحت تاثیر ژان کالوین، متفکر فرانسوی است و در مقالات خود از او به عنوان متفکر انسان‌گرایی یاد می‌کند که به درستی شناخته نشده است، افزود: گرایش‌های سکولار او را با تجلیل انسان در کارهای امرسون و وایتمن مقایسه می‌کنند. کارهای داستانی مریلین رابینسون کلاسیک مدرن هستند؛ داستان‌های او واقعگرایانه‌اند اما معمولی نیستند. او در داستان‌هایش به‌ویژه در اولین رمانش «خانه‌داری» از نمادها، کنایه‌ها، تصاویر و موقعیت‌های دراماتیک استفاده می‌کند. در همه آثار به کتاب مقدس اشاره دارد و با این کار متن پیچیده‌تر و در عین حال غنی‌تر می‌شود. بعضی الگوها در همه کارهای او تکرار می‌شوند، به عنوان نمونه شخصیت‌هایی که همه در جست‌وجوی خانه یا پناهگاهی امن هستند، مثل سیلوی در خانه‌داری، جک در گیلیاد و خانه و لی‌لا در کتاب لی‌لا. همه به نوعی تنها هستند و رانده شده از اجتماع. نوعی کشمکش با دنیای اطراف خود و خانواده‌شان دارند.

این مترجمدرباره داستان «لی‌لا»، فضاسازی و شخصیت‌سازی این اثر توضیح داد: لی‌لا زنی بی‌خانمان و تنهاست که پس از سال‌ها آوارگی خود را در شهر خیالی گیلیاد می‌یابد؛ وارد کلیسای کوچک این شهر می‌شود که تنها پناهگاهش در برابر باران است و این اولین قدم، داستان عشقی را میان او و کشیش میانسال این کلیسا رقم می‌زند. لی‌لا شخصیتی بسیار آرام، عمیق و قدرتمند دارد و برخلاف بی‌سوادی یا کم‌سوادی‌اش بسیار عاقل و فهمیده است و با وجود ترسی که از ابتدای کودکی در وجودش خانه کرده بسیار شجاع است و از ابراز نظرهای خود ابایی ندارد. داستان این کتاب هم مانند «گیلیاد» و «خانه» در شهر گیلیاد به وقوع می‌پیوندد و شخصیت‌های قبلی در این کتاب هم نقش بازی می‌کنند.

وی درباره نسبت این اثر – از بعد داستانی- با سه رمان دیگر رابینسون که پیشتر ترجمه آن را برعهده داشته است، عنوان کرد: در رمان‌های قبلی این نویسنده، یعنی «گیلیاد» و «خانه» به لی‌لا هم اشاره‌هایی شده بود، اما این بار نقش اول و برجسته داستان است؛ شخصیت مرموزی که او در کتاب‌های پیشین داشت حالا در کتاب لی‌لا تبدیل به زنی قوی، باهوش و البته کمی عجیب می‌شود.

مترجم آثار مریلین رابینسون در ایران در پاسخ به این پرسش که «چگونه و با چه معیارهایی آثار را برای ترجمه انتخاب می‌کنید؟»، توضیح داد: متاسفانه خیلی سخت! من هم مثل بقیه باید از اثر خوشم بیاید و درکش کنم تا بتوانم دست به ترجمه‌اش بزنم. ترجیح می‌دهم کتابی که ترجمه می‌کنم حرفی برای گفتن داشته باشد و از امور روزمره و تعریف روزمرگی پا را فراتر گذاشته باشد؛ البته همین باعث می‌شود که انتخاب خیلی سخت‌تر شود و در نهایت از طرف خوانندگان هم از صافی‌های بیشتری عبور کند. من تعریف خاصی برای کتاب‌های انتخابی‌ام ندارم و مهم این است که متنی را که ترجمه می‌کنم لذتش را هم ببرم. شاید درستش این باشد که لذت خواننده را بیشتر ملاک قرار دهم اما می‌دانیم که سلیقه‌ها متفاوت است و مترجم مجبور است کتاب را بیشتر بر مبنای اِلِمان‌های مطلوب خودش انتخاب کند و امیدوار باشد که خوانندگان زیادی با او هم‌سلیقه باشند. زندگی روستایی، روابط و خصایص انسانی، عشق و چگونگی رودرویی انسان با چالش‌ها از جمله مضامینی‌ست که رابینسون در رمان‌هایش به آن می‌پردازد.

این مترجم در پاسخ به این پرسش که «اساسا آثار رابینسون چه نسبتی با درونیات انسانی و مواجهه او با الهیات و مذهب دارد؟»، گفت: رابینسون در آثارش اشاره بسیاری به کتاب مقدس دارد و بسیاری هم او را نویسنده‌ای مذهبی می‌دانند. رابینسون می‌گوید اگر پیچیدگی و ارزش ذهنی فرد نادیده گرفته شود مذهب هم مانند هر چیز دیگری که مبتنی بر درونیات انسان است به ناهنجاری تبدیل می‌شود. او معتقد است، مذهب بازیچه دست جناح‌های سیاسی قرار گرفته است؛ در رمان‌های رابینسون باورهای دینی شخصیت‌ها مدام به چالش کشیده می‌شود و مفاهیمی مانند عدالت زیر ذره‌بین می‌رود.

رابینسون سال‌ها در کسوت استاد زبان انگلیسی و نویسندگی خلاق فعالیت داشت و اکنون نیز به عنوان استاد مهمان در دانشگاه‌های بسیاری به تدریس می‌پردازد. همچنین از بیش از دوازده دانشگاه مدارک افتخاری دریافت کرده است. محمدی درباره نقش تجربیات رابینسون بر داستان‌نویسی‌اش، عنوان کرد: تجربیات او در تدریس طبق گفته خودش همیشه دانش او را در مورد نکات ظریف نویسندگی تازه می‌کررد و گفته است «فقط درس نداده‌ام بلکه آموخته‌ام.» من فکر می‌کنم دیدن افراد مختلف با سبک‌ها، باورها و اعتقادهای مختلف در کلاس‌ها خود جرقه‌ای در انتخاب شخصیت‌های داستان‌ها به او داده است.

در بخشی از این کتاب می‌خوانیم:

«وقتی یکی از آن‌ها مریض می‌شد دیگران هم مریض می‌شدند یا این‌طور وانمود می‌کردند و خانم همه پنجره‌ها را می‌پوشاند و چراغ‌ها را خاموش می‌کرد تا همه بدانند آن‌ها نمی‌توانند میهمان بپذیرند اما اگر تظاهر به بیماری کرده بودند روزگارشان را سیاه می‌کرد. وقتی خانه‌ای را وسط تابستان در روشنایی روز آن‌طور ببندند، نوری که از هر درزی وارد خانه می‌شود به تیزی تیغ می‌ماند.»

رمان «لی‌لا» در ۳۰۴ صفحه، به قیمت ۲۷۵ هزار تومان و با شمارگان ۵۵۰ نسخه منتشر شد.