جوان آنلاین: با اینکه طی چند دهه اخیر موضوع آب و خشکسالی‌ها یکی از مهم‌ترین مباحث کشور بوده، اما بی‌توجهی به مدیریت آب موجب شده تا بسیاری از استان‌ها با فرارسیدن فصل گرما دوباره صدای زنگ خطر کم‌آبی را بشنوند. این موضوع در استان‌هایی که روزی در صدر جدول پرآب‌ترین‌ها بودند، بسیار تأمل‌برانگیز است. آذربایجان شرقی از جمله همین استان‌هاست که هنوز هم ماه‌های پر باران و برفی را تجربه می‌کند، اما توجه نکردن به مهار روان‌آب‌ها و فرسودگی لوله‌های انتقال آب موجب شده تا مثل بقیه استان‌ها با کمبود آب روبهرو و مجبور به دست و پنجه نرم‌کردن با این چالش شوند.
بسیاری از استان‌های ایران بنا به موقعیت خاص جغرافیایی از مناطق خشک و کم‌آب به شمار می‌آیند. در حال حاضر به غیر از شمال و شمال غرب ایران، بقیه نقاط کشور با مشکلات شدید کم‌آبی روبهرو هستند که این مسئله در مرکز و حنوب شرق بیش از نقاط دیگر به چشم می‌خورد.
با این حال با اینکه هر سال بارش‌های خوبی در کشور صورت می‌گیرد، اما بی‌توجهی به آب‌های روان و سوء‌مدیریت‌ها موجب شده تا شهر‌های زیادی با مشکل کم آبی روبهرو شوند.
در کمال تأسف باید گفت کار به جایی رسیده که در حال حاضر استان‌هایی مثل آذربایجان شرقی، غربی، زنجان و گیلان مازندران هم با چالش‌های کم‌آبی روبهرو شده‌اند.
تأمین آب تبریز با روان‌آب‌ها
با اینکه آذربایجان شرقی یکی از پرآب‌ترین استان‌های ایران به شمار می‌آید، اما طی روز‌های اخیر شرکت آب‌وفاضلاب استان درخصوص قطعی آب در برخی مناطق تبریز مانند آخر عباسی، زمرد، صالح‌آباد، انقلاب، پشت آذرساتراپ (سبلان) اطلاعیه‌ای صادر کرد. این شرکت از شهروندان خواهش کرده بود تا با صرفه‌جویی در مصرف آب و اجتناب از مصارف غیرضروری همکاری‌های لازم را داشته باشند، اما صدور این اطلاعیه و انجام برخی تعمیرات در شرایطی است که از اواسط دهه ۹۰ آذربایجان شرقی با کمبود آب مواجه شده و در همسایگی آن، یعنی آذربایجان غربی هم به خاطر سوء‌مدیریت‌ها و حفر چاه‌های غیرمجاز و استفاده نادرست آب در کشاورزی، دریاچه زیبای ارومیه در حال جان دادن است.
با این تفاسیر شهردار تبریز معتقد است که مدیریت روان آب‌ها، کمبود احتمالی آب شرب تبریز را تأمین می‌کند.
یعقوب هوشیار با اشاره به اهمیت صرفه جویی و کنترل مصرف آب برای گذر از پیک سالانه کم‌آبی می‌گوید: «شورا و شهرداری تبریز تأکید ویژه‌ای بر موضوع صرفه‌جویی منابع آبی دارند، به طوری که فرهنگسازی در راستای اصلاح الگوی مصرف آب یکی از مقولاتی است که با پیگیری روابط عمومی‌ها می‌تواند، اثرگذار باشد.»
وی با قدردانی از عملکرد شرکت آب‌و فاضلاب آذربایجان‌شرقی به سبب مدیریت جهادی، موضوع کم‌آبی سال گذشته خاطرنشان می‌کند: «فرسودگی شبکه معضل اصلی تبریز در حوزه آب است، به طوری که این مسئله در قطعی‌های سال گذشته نیز نمایان بود و رفع این معضل نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و انجام مطالعاتی درخصوص عمر شبکه آبرسانی و نوسازی خطوط آبی است.»
شهردار تبریز با اشاره به اینکه تملک املاک واقع در مسیرگشایی ۴۵ متری انقلاب موسوم به طرح «نجات تبریز» رو به اتمام است، می‌افزاید: «تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز همچون آب و فاضلاب و پرداخت مطالبات شهرداری از موضوعات حائز اهمیت در پروژه‌هاست.»
هوشیار با بیان اینکه کمیسیون محیط‌زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تبریز، کمیته‌ای شامل آب و فاضلاب، شهرداری و منابع طبیعی و آبخیزداری برای مدیریت روان‌آب‌ها تشکیل دهد، می‌گوید: «مدیریت روان‌آب‌های شهر می‌تواند، کمبود احتمالی آب شرب را حل کند، به طوری که بیش از ۱۸۰ میلیون مترمکعب روان آب در تبریز وجود دارد. پیش بینی حفر ۳۰۰ چاه جذب در بودجه سال گذشته و امسال یکی از اقدامات شهرداری در حوزه مدیریت روان آب‌های تبریز است که در دستور کار مناطق قرار دارد.»
وی با بیان اینکه ۵/۱ میلیارد متر مکعب، ذخایر زمینی آب کاهش یافته است، ابراز امیدواری می‌کند: «برای مدیریت بهتر روان‌آب‌های تبریز نیازمند تشکیل کمیته مشترک شامل نهاد‌های مربوط در این امر هستیم به طوری که با هماهنگی نهادها، مدیریت ۱۵ درصدی روان‌آب‌های شهر امکان‌پذیر است، چراکه مدیریت نکردن آب‌های سطحی در دراز مدت مشکلاتی همچون فرونشست خاک، برای تبریز ایجاد خواهد کرد.»
شهردار تبریز با اشاره به نامه سال گذشته وزارت کشور مبنی بر اجرای طرح پایلوت ادغام شهرداری تبریز و شرکت آب و فاضلاب تأکید می‌کند: «ادغام دو مجموعه نیازمند مطالعه شورای اسلامی شهر است، به طوری که مرکز پژوهش‌های شورا می‌تواند، معایب و مزایای این طرح را بررسی کند.»
ایران کم آب نیست
اگر به آمار میزان بارش‌ها در استان‌های مختلف ایران و آب مورد نیاز برای شرب و کشاورزی و صنعت نگاهی بیندازیم به راحتی مشخص می‌شود که ایران می‌تواند با یک مدیریت صحیح از شر بحران کم‌آبی برای همیشه رها شود.
مهار و استفاده از آب‌های سطحی و سیلاب‌ها یکی از شیوه‌های هوشمندانه در این خصوص به شمار می‌آید که به طرق مختلف سنتی و مدرن از جمله بندسار‌های کشاورزی، طرح‌های آبخیزداری و سدسازی نسبت به کنترل روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها از آن استفاده می‌شود.
احداث بندسار‌های خاکی کوچک مقیاس براساس دانش سنتی مردم تأثیر به سزایی در تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی، ایجاد و نگهداری رطوبت در خاک، زراعت و تأمین آب کشاورزی دارد و به عنوان یک فناوری بومی برای کشاورزان نیز دارای منافع اقتصادی است.
همچنین مهار روان‌آب‌های ناشی از بارندگی‌ها در دشت‌ها و مناطق بیابانی می‌تواند به حفظ خاک و بهبود وضعیت آن و نیز بهبود منابع و ذخایر زیرزمینی دشت‌ها کمک کند.
در این زمینه اداره منابع طبیعی و آبخیزداری استان‌ها با احداث سازه‌های آبخیزداری خاکی، سنگی، سنگی ملاتی، گابیونی و سایر روش‌ها سهم به سزایی در مهار روان‌آب‌ها و سیلاب‌ها ایفا می‌کنند.
سد و سدسازی نیز از دیگر راهکار‌های راهبردی مهار روان‌آب‌ها و سیلاب‌هاست که نظرات و ایده‌ها در ارتباط با مزایا و معایب آن متفاوت است. کارشناسان در هر حال تأکید دارند که سرمایه‌گذاری در مورد جمع‌آوری روان‌آب‌ها با توجه به حجم زیاد آن و شرایط کم‌آبی در کشور می‌تواند نه تنها سودآور بلکه اقتصادی باشد.
نظر شما