با این حال، علی‌رغم این شباهت‌ها، این دو مفهوم از هم متمایز بوده و پیامدهای منحصر به فردی را به همراه دارند. در همین راستا، در این نوشتار به بررسی و مقایسه شباهت‌ها و تفاوت‌های فسخ نکاح و طلاق خواهیم پرداخت.
فسخ نکاح و طلاق: شباهت‌ها و تفاوت‌ها
فسخ نکاح و طلاق هر دو روش‌های قانونی برای پایان‌دادن به یک رابطه زناشویی هستند. با این حال، در هر دو مورد باید احکام و شرایط مربوط به فسخ یا طلاق در دادگاه بررسی و احراز شود و در صورت صلاحدید قاضی، حکم نهایی صادر گردد. این بدان معناست که صرف گزارش شورای حل اختلاف کافی نیست و باید حکم قضایی دادگاه در هر دو مورد صادر شود.
همچنین، در هر دو مورد فسخ و طلاق، چنانچه حکم نهایی صادر شده و ثبت در دفاتر ازدواج و طلاق انجام نشود، حکم باطل خواهد شد. از سوی دیگر، پس از صدور حکم و ثبت در دفاتر، زوجین در هر دو مورد نسبت به یکدیگر نامحرم خواهند بود.
بنابراین، علی‌رغم برخی شباهت‌ها، فسخ نکاح و طلاق روش‌های متفاوتی برای پایان دادن به یک رابطه زناشویی هستند که هر کدام دارای شرایط و احکام خاص خود هستند.
تمایز بین فسخ نکاح و طلاق
- در فسخ نکاح، عنصر تقلب و فریب وجود دارد که موجب حمایت قانون از فرد فریب خورده میشود، اما در طلاق، لزوما فریبی رخ نداده است.
- در مورد مهریه، تفاوتی بین احکام فسخ و طلاق وجود دارد. در طلاق، اگر قبل از نزدیکی صورت بگیرد، نصف مهریه به زن تعلق میگیرد، اما اگر نزدیکی انجام شده باشد، باید کل مهریه به زن پرداخت شود. اما در فسخ نکاح، اگر حتی یک بار نزدیکی انجام شده باشد، این تفاوت اعمال میشود: اگر مرد بعد از نزدیکی متوجه تقلب زن شود، هیچ مهریهای به زن تعلق نمیگیرد، اما اگر فسخ به دلیلی انجام شود که زن از آن بی اطلاع بوده است، زن مستحق دریافت کامل مهریه خواهد بود. همچنین در صورت عدم نزدیکی، فسخ موجب عدم تعلق مهریه به زن خواهد شد، صرف نظر از اینکه زن مرتکب تقلب شده باشد یا خیر.
- وجود "مرد محلل" برای ازدواج مجدد با همسر سابق پس از سه بار طلاق، و ضرورت نزدیکی با محلل، ویژگی منحصر به فرد طلاق سه باره است. اما در فسخ نکاح، این الزام وجود ندارد و پس از فسخ و ازدواج مجدد، امکان فسخ مجدد و ازدواج های متعدد وجود خواهد داشت.
- در فقه اسلامی و قوانین کشورها، طلاق به رسمیت شناخته شده است. اگرچه زوجه می تواند تحت شرایط خاصی مانند عسر و حرج از دادگاه الزام شوهر به طلاق را بگیرد، اما در مورد فسخ نکاح، هر یک از زوجین می توانند در صورت وجود عیوب، حق فسخ نکاح را داشته باشند.
- طلاق رجعی یک نوع از طلاق است که در آن مرد می تواند قبل از پایان عده، به زوجه خود بازگردد. اما این بازگشت باید در دفترخانه به ثبت برسد. برخلاف آن، در مورد فسخ نکاح پس از صدور حکم و ثبت در دفترخانه، اجازه بازگشت به آقایان داده نمی شود.
- انواع مختلفی از طلاق وجود دارد، اما فسخ نکاح از این ویژگی برخوردار نیست. طلاق در حقوق خانواده ایران به دو دسته اصلی تقسیم می شود که عبارتند از بائن و رجعی .
- برای خواندن صیغه طلاق، شرایط خاصی مانند طهر زوجه (عدم حیض) لازم است، مگر اینکه زوجه یائسه یا حامله باشد.
مواد قانونی مربوط به طلاق و فسخ نکاح
- قانون مدنی در مواد 1120 تا 1132 به موضوع فسخ نکاح پرداخته است. همچنین مواد 1133 تا 1157 به موضوع طلاق اختصاص دارد.
- ماده 1120 به روش های انحلال نکاح از جمله فسخ نکاح اشاره دارد. ماده 1122 عیوب خاص مرد را که زن می تواند به آن استناد کرده و حق فسخ نکاح داشته باشد، بیان می کند.
- ماده 1125 قانون مدنی، عنن و جنون را تحت شرایطی از سایر موارد فسخ نکاح جدا نموده است.
- ماده 1143 به تفصیل انواع طلاق را بیان می نماید. ماده 1150 نیز موارد مهمی درباره عده طلاق را شرح داده است.
- در مجموع، قانون مدنی در مواد مختلف به تبیین موضوعات مربوط به فسخ نکاح و انواع طلاق پرداخته است.
عوامل مهم در تصمیم‌گیری میان طلاق و فسخ نکاح
در تصمیم‌گیری میان طلاق و فسخ نکاح، چند عامل مهم نقش ایفا می‌کنند:
- علت جدا شدن: اگر علت جدا شدن، وجود عیوب یا شرایط خاصی در زمان عقد باشد که موجب بطلان عقد شود، فسخ نکاح گزینه مناسب‌تری است. اما اگر دلیل، برهم خوردن صلح و سازش میان زوجین باشد، طلاق مسیر مناسب‌تری خواهد بود.
- زمان وقوع: فسخ نکاح باید در زمان عقد یا پیش از وقوع رابطه زناشویی مطرح شود. اما طلاق در هر زمان ممکن است رخ دهد.
- آثار حقوقی: طلاق موجب ایجاد آثار حقوقی چون نفقه عده و حضانت فرزندان میشود، در حالی که فسخ از این آثار معاف است.
- امکان آشتی: در طلاق، زوجین همچنان امکان آشتی و بازگشت به زندگی مشترک را دارند، اما در فسخ این امکان وجود ندارد.
- ماهیت رابطه: اگر رابطه زوجیت شکل نگرفته باشد، فسخ نکاح مناسب‌تر است. اما اگر زوجیت شکل گرفته باشد، طلاق راهکار مناسب‌تری است.
بنابراین، با توجه به این عوامل و شرایط هر زوج، یکی از این دو مسیر انتخاب میشود. در صورت ابهام، مشاوره حقوقی به تشخیص بهترین گزینه کمک خواهد کرد.
هرچند این دو مفهوم دارای نقاط اشتراک هستند، اما در عین حال تفاوت‌های حقوقی و عملی مهمی با یکدیگر دارند. در این نوشتار، به برخی از این تفاوت‌ها و شباهت‌ها اشاره خواهیم کرد. همچنین، در صورت ابهام در تشخیص نوع دعوای مناسب، توصیه میشود از مشاوره حقوقی وکلای حوزه خانواده بهره گرفته شود.
نظر شما