توافق‌ها و شکاف‌های «وین» به روایت عراقچی
بسیاری از مسائل در بحث تحریم ها حل شده است
سید عباس عراقچی، معاون وزیر امور خارجه و مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران شنبه شب با حضور در برنامه زنده تلویزیونی «نگاه یک» که از وین پخش می‌شد، به تشریح آخرین جزئیات قابل انتشار مذاکرات وین پرداخت.
عراقچی در این گفتوگو با اعلام اینکه برخی متون توافق ممکن است ظرف یکی دو روز آینده در سطح معاونان نهایی شود، گفت: ما خود را اسیر زمان نمی‌کنیم، ولی معتقدیم تمدید مذاکرات گزینه مطلوبی برای هیچ یک از طرفین نیست. وی با بیان اینکه در روز توافق تمام تحریم‌های اقتصادی مالی اروپا و امریکا لغو می‌شود و اقدامات ما هم از همان روز آغاز می‌شود، به مشکل همزمانی در مورد اجرای اقدامات ایران و لغو تحریم‌ها اشاره کرد و افزود: روز توافق تمام تحریم‌های ذکر شده لغو می‌شود. امضای توافق همان قطعنامه شورای امنیت است. زیرا این یک «برنامه جامع اقدام مشترک» است که امضای (مکتوب) ندارد.
در عین حال هنوز تصمیم گرفته نشده که امضای واقعی صورت می‌گیرد یا خیر. عراقچی درباره احتمال سفر ظریف به تهران برای انجام هماهنگی و اخذ دستورالعمل‌ها گفت: طبق دستورالعمل‌ها عمل می‌کنیم ولی قرار نیست آقای ظریف از وین به تهران بازگردد. بلکه به طور مستمر از شیوه‌هایی که هست با تهران در تماس هستیم و گزارش‌های خود را رد و بدل می‌کنیم و فکر نمی‌کنم به نقطه‌ای برسیم که نیاز به سفر آقای ظریف به تهران باشد.
طولانی شدن را به نفع مذاکرات نمی دانیم
به گزارش ایسنا، عراقچی در این گفتوگو فضای مذاکرات را بسیار جدی توصیف کرد و افزود: خود را اسیر زمان نمی‌کنیم و به دنبال توافق خوب و منصفانه هستیم که خواسته‌های ما را محقق کند. البته طولانی شدن مذاکرات را نیز به نفع مذاکرات نمی‌دانیم و تمام تلاش‌مان این است که در این فاصله زمانی مشخص شده به نتیجه برسیم.
توافق جامع یک مرحله‌ای را دنبال می‌کنیم
عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران با بیان اینکه توافق نهایی حدود 20 صفحه است و در مجموع با 5 ضمیمه مختلف دارای متنی 70 الی 80 صفحه‌ای خواهد بود، گفت: ما به دنبال رسیدن به توافق جامع در یک مرحله هستیم که در این توافق تمام جزئیات در متن اصلی و ضمیمه‌ها مشخص شود.
در بحث تحریم‌ها بسیاری از مسائل حل شده است
عراقچی با بیان اینکه در بحث تحریم‌ها بسیاری از مسائل حل شده و 5-4 مسأله وجود دارد که یکی از مسائل مهم موضوع همزمانی و متناظر بودن اقدامات طرفین است، توضیح داد: یک مشکل فنی خاصی در این میان وجود دارد، زیرا کاری که ما از نظر فنی در این مورد باید انجام بدهیم، دو سه ماه طول می‌کشد ولی کار آنها یعنی طرف مقابل از نظر فنی طولی نمی‌کشد و کار آنها دادن یک دستور یا بیانیه است. این دو موضوع از نظر متناظر کردن کمی مشکل است البته راه حل وجود دارد و پیشنهادهایی در این زمینه شده است.
این عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران با تأکید بر اینکه امیدواریم به یک راه حل مقبول برسیم و اصل متناظر بودن اقدامات دو طرف حل شود، ادامه داد: در حوزه هسته‌ای نیز برخی از موضوع‌های مهم مانده است. البته در مورد برخی از مسائل کلان و جزئی راه حل پیدا شده است.
یکی از ضمیمه‌ها درباره همکاری صلح‌آمیز با ایران است
عراقچی در ادامه از وجود ضمیمه‌ای در توافق خبر داد که مربوط به همکاری صلح‌آمیز با ایران است و نه تنها کشورهای 1+5 بلکه کشورهای دیگر را نیز ترغیب می‌کند با ایران در زمینه‌هایی همچون رآکتورهای قدرتی، رآکتورهای تحقیقاتی، آب شیرین‌کن و همکاری‌های پزشکی و... همکاری داشته باشند. وی با بیان اینکه بودن این ضمیمه در توافق نشان می‌دهد برنامه هسته‌ای ایران که زمانی از نظر شورای امنیت غیرقانونی قلمداد می‌شده به یک برنامه قانونی از نظر شورای امنیت تبدیل خواهد شد، تصریح کرد: تثبیت و شناسایی بین‌المللی فعالیت‌های هسته‌ای ایران یکی از دستاوردهای این مذاکرات است.
تا مراحل قانونی در کشورها
طی نشود توافق نخواهیم داشت
معاون وزیر امور خارجه در بخش دیگری از صحبت‌های خود در پاسخ به این سؤال که برخی از رسانه‌های غربی گفته‌اند توافق نهایی درمهلت تعیین شده رونمایی می‌شود ولی امضا نخواهد شد، ادامه داد: اگر به توافق برسیم و بتوانیم مجموعه اسناد موجود را نهایی کنیم و مورد موافقت همه نیز قرار بگیرد تا مراحل قانونی در کشورها طی نشود توافق نخواهیم داشت. وی با بیان اینکه طی مراحل قانونی در هر کشور متفاوت است، گفت: مثلاً در امریکا قرار است کنگره در مورد این توافق نظر بدهد و رأی‌گیری صورت بگیرد یا در کشور خودمان مجلس در مصوبه اخیر خود درخواست کرده که بعد از این که به جمع‌بندی رسیدیم، این توافق به مجلس ارسال شود و آنها نیز نظرات‌شان را بیان کنند. عراقچی افزود: بنابراین اگر در شانزدهم تیر به یک جمع‌بندی برسیم، ولی هنوز توافقی نداریم تا روال قانونی در کشورها طی شود و بعد از آن دولت‌ها و کشورها باید اعلام کنند که ما مراحل را طی کردیم. بعد از طی شدن آن در یک روز مشخص اعلام می‌شود که زمان، روز توافق است و روزی است که مراحل قانونی طی شده باشد. وی افزود: شورای امنیت نیز احتمالاً در آن مرحله قطعنامه خود را صادر می‌کند، البته مذاکرات در این ارتباط ادامه دارد و ترجیح کشورهای طرف مقابل و ما این است که آن روزی که به جمع‌بندی رسیدیم و آن را اعلام کردیم (16 تیر) شورای امنیت همزمان قطعنامه جدید خود را صادر کند.
روز توافق، همه تحریم ها لغو
یا متوقف می شود
عضو ارشد تیم مذاکره کننده هسته‌ای در بخش دیگری از صحبت‌های خود با بیان اینکه علت طول کشیدن نگارش متن توافق این است که همه راه‌های احتمالی سوء استفاده بسته شود، افزود: وقتی اعلام شود به عنوان توافقی که به جمع‌بندی رسیده است قابل تغییر نخواهد بود و حتی کنگره امریکا اختیار تغییر در آن را نخواهد داشت و بعد که شورای امنیت هم آن را تأیید کند، محکم‌تر و تبدیل به سند بین المللی خواهد شد. وی همچنین با یادآوری اینکه روز اجرای توافق هم در قطعنامه شورای امنیت و هم در توافق نهایی مشخص خواهد شد، گفت: در روز توافق همه تحریم‌های اقتصادی و مالی اتحادیه اروپا، امریکا و شورای امنیت یکجا لغو یا متوقف خواهد شد و همزمان اقدامات ما شروع می‌شود.
درباره امضای توافق
تصمیمی گرفته نشده است
عراقچی با بیان اینکه شاید امضا به صورت امضای واقعی در پای توافق را نداشته باشیم، گفت: برنامه جامع اقدام مشترک یک برنامه اقدام و معاهده و پیمانی نیست که زیر آن امضا داشته باشد، همان طور که توافق ژنو هم که برنامه اقدام مشترک بود امضا نداشت ولی آن روزی که به توافق رسیدیم و وزیران آمدند، اعلام کردند و عکس گرفتند به عنوان روز امضا شناخته می‌شود.
وی افزود: در برنامه جامع اقدام مشترک نیز هنوز تصمیم قطعی گرفته نشده است که آیا امضای واقعی روی برگه خواهد بود یا نه، اما از نظر ما موضوع اصلی این است که توافق اعلام شود و امضای شورای امنیت با صدور قطعنامه جدید پای آن بیاید و مراحل قانونی در کشورها طی شود و کشورها اعلام کنند که آمادگی اجرای آن را دارند.
بخش اعظم تحریم ها هسته ای است
وی با تصریح اینکه سعی کرده ایم راه سوء استفاده از چند منظوره بودن تحریم‌ها را ببندیم، افزود: این موضوع یکی از موارد سخت در مذاکرات هسته‌ای است که بحث‌های تفکیک این موضوع مشخص شود که ان‌شاء‌الله در سند نهایی خواهید دید یک فهرست بلند بالا از قوانین تحریمی امریکا وجود دارد که برخی جاها بسیار ریز شده است.
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
حضور ناگهانی وزیر خارجه امریکا در جمع خبرنگاران
کری: می توانیم این هفته به توافق برسیم
مریم سالاری: همزمان با بازگشت دوباره همه وزرای خارجه کشورهای 1+5 به وین، بیم و امید یک بار دیگر بر هتل کوبورگ، محل گفت‌وگوهای هسته‌ای سایه افکنده است. سکوت سنگین حاکم بر فضای محل مذاکره که گاه با خبرهای امیدوار کننده منابع اطلاع رسانی برخی رسانه‌های داخلی و خارجی همراه می‌شود، واپسین لحظات نشست 10 روزه لوزان را یادآور می‌شود که طی آن مقامات مذاکره کننده پس از 10 روز ملاقات‌های فشرده و گفت‌وگوهای شبانه روزی، خبر دستیابی به نقشه راه مذاکرات پایانی را در وقت اضافه به جهان اعلام کردند. بیانیه لوزان پس از چند روز سکوت سنگین خبری و غوغاسازی رسانه‌های غربی که تلاش می‌کردند مسئولیت شکست احتمالی مذاکرات را متوجه تهران کنند؛ قرائت شد و به این ترتیب بر پیش‌بینی دیپلمات‌های خوشبین حاضر در لوزان مهر تأیید زد. اما برخلاف نشست لوزان که در روزها و لحظه‌های پایانی خود شاهد انتشار و تکذیب اخباری بود که از به بن‌بست رسیدن گفت‌وگوها حکایت می‌کرد، این بار خط خبری قریب به اکثریت رسانه‌ها در وین بر موج دستیابی به توافق تنظیم شده و کمتر رسانه‌ای حتی مخالف توافق، به شکست مذاکرات اشاره می‌کند. همچنین دیپلمات‌ها و مقامات آگاه نیز با اظهاراتی آمیخته به امید از جدیت همه مذاکره کنندگان صحبت می‌کنند و از حل شدن موضوعات کلیدی و چانه‌زنی بر سر اختلافات جزئی‌تر باقی مانده خبر می‌دهند تا به این ترتیب، پرچم امید همچنان بر فراز کوبورگ برافراشته بماند.
کری: هیچ وقت ، این انـــدازه به توافق نزدیک نبودیم
جان کری ، وزیر امور خارجه که پس از برگزاری نشست با محمد جواد ظریف به صورت پیش بینی نشده در جمع خبرنگاران حاضر شده بود، تصریح کرد: هیچ وقت به این اندازه به توافق نزدیک نبودیم. وی البته در اظهاراتی که به نظر اغلب ناظران واکنشی به پیام ویدئویی ظریف بود، اعلام کرد: اگر نتوانیم به یک توافق خوب برسیم امریکا مذاکرات را ترک می کند.
وی همچنین با بیان اینکه این مذاکرات چندین سال است که ادامه داشته و در چند روز گذشته ما پیشرفت خیلی زیادی کرده‌ایم اما هنوز آن جایی که باید باشیم نیستیم ، افزود: حقیقت این است که کاملا با ظریف موافقم که هیچ وقت تا این اندازه به توافق نزدیک نبوده‌ایم. هر اتفاقی ممکن است رخ بدهد. اگر دو طرف تصمیم‌های سختی را اتخاذ کنند می‌توانیم در همین هفته جاری به توافق برسیم. اما در صورت اینکه دو طرف تصمیم‌های لازم را اتخاذ نکنند به توافق دست نخواهیم یافت.
او همچنین گفت: این دور از مذاکرات از دورهای پیش متفاوت است و امیدواریم بتوانیم به دنیا نشان دهیم که کشورها می توانند در کنار هم قرار بگیرند و کارهای بزرگی را انجام دهند اما هنوز به آنجا نرسیده ایم.
موگرینی : «اکنون»بهترین زمان برای توافق است
موگرینی نیز که روز گذشته به مذاکرات پیوسته بود به خبرنگاران گفت: اگر توافق شدنی باشد، «اکنون» زمان آن است.وی فضا را خیلی مثبت و خوب توصیف کرد و گفت: اراده سیاسی در طرفین وجود دارد که به تصمیم سیاسی تبدیل شپد
سفر معاون آمانو به تهران
در تحولی دیگر ، روز گذشته یک مقام آگاه از سفر معاون مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران در رأس هیاتی و در راستای حل موضوع پی ام دی خبر داد. وی در گفت و گو با فارس این سفر را در راستای گفتوگو پیرامون موضوع پی.ام.دی و همکاری‌های ایران و آژانس برشمرد.
ظریف در مراسم احیا
اما در میان تب و تاب رسانه‌های جهان وزرای خارجه اروپایی شب گذشته (شنبه) در کوبورگ گرد هم جمع شدند تا آخرین میز مذاکرات هسته‌ای را تا ضرب‌الاجل هفت جولای برپا کنند. در حالی که دوربین عکاسان از عصر دیروز در کمین شکار تصاویر ورود مقامات اروپایی نشست، خبرنگاران نیز در انتظار اظهار نظر مقامات اروپایی قبل از دور آخر مذاکره ماندند تا بلکه نشانه‌های عزم دستیابی به توافق را در میان مقامات غربی دریابند. لوران فابیوس، اشتان مایر و فیلیپ‌هاموند، وزرای خارجه فرانسه، آلمان و انگلیس به وین آمدند و مقامات دیپلماتیک چین و روسیه احتمالاً امروز (دوشنبه) به مذاکرات ملحق می‌شوند. سرگئی ریابکوف، نماینده روسیه در گروه 1+5 پنجشنبه هفته گذشته وین را ترک کرده است و رسانه‌های روسی اعلام کردند که هر زمان به توافق نزدیک شویم، وزیر خارجه روسیه خود را به وین می‌رساند. حجم زیاد مذاکرات دیروز به رایزنی هیأت‌های ایرانی و امریکایی اختصاص پیدا کرد و گفت‌وگوهای ظریف و کری در دو نوبت جداگانه انجام شد و به موازات آن نیز صالحی و مونیز ساعت‌های طولانی با یکدیگر دیدار کردند. پس از نشست جمعی ظریف با همتایان غربی خود، وزیر خارجه در مراسم احیای مرکز اسلامی امام علی(ع) وین شرکت می‌کند.
احتمال تمدید 48 ساعته مذاکرات
در همین حال «سباستین کورتز»، وزیر خارجه اتریش که کشورش حساس‌ترین دور گفت‌وگوهای هسته‌ای را میزبانی می‌کند، روز گذشته خبرنگاران حاضر در وین را به ضیافت ناهار در وزارت خارجه این کشور دعوت کرد. با توجه به خبرهای تأیید نشده درباره تمدید دو روزه مذاکرات تا 9 جولای، خبر میزبانی اتریش هم ممکن است 48 ساعت دیگر طولانی‌تر شود.
راهکاریابی برای اختلاف‌ها
در حالی که خبرهای رسمی از دیدارهای پایانی دیپلمات‌ها در وین خبر می‌دهد، منابع آگاه و دیپلماتیک که مایل به انتشار نام و نشان خود نیستند، از جزئیات اختلافاتی که همچنان روی میز گفت‌وگوهاست رمزگشایی می‌کنند. به نظر می‌رسد مسأله بازگشت‌پذیری تحریم‌ها، موضوع ابعاد احتمالی نظامی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم یک ضلع دیگر طرف مذاکره برای حل آن محسوب می‌شود و همچنین صدور قطعنامه‌ای از سوی شورای امنیت سازمان ملل مبنی بر لغو تحریم‌های پیشین از مهم‌ترین اختلافات باقی مانده روی میز گفت‌وگوهاست. موضوع اول با تشکیل کمیسیونی متشکل از همه کشورهای مذاکره کننده برای جلوگیری از نقض جداگانه کشورها و تصمیم برای بازگرداندن تحریم‌ها حل شده است، اگرچه هنوز جزئیاتی از آن باقی مانده است. موضوع «پی‌ام‌دی» هم قرار شده با وعده‌های آژانس برای حل این مسأله تا پایان سال میلادی حل و فصل شود. یعنی درست زمانی که ایران و طرف مقابل آماده اجرای توافقات خود هستند. اما اختلاف سوم یعنی زمان صدور قطعنامه‌ای که حکم به لغو تحریم‌های شورای امنیت می‌دهد، همچنان محل بحث و جدل است.
لجاجت با سنا؟
قطعنامه شورای امنیت از دیگر موضوعات مورد اختلاف طرفین است که یک منبع آگاه کشورمان در گفتوگو با خبرنگار «ایران»، ضمن اشاره به سخنان شنبه شب عراقچی، عضو ارشد تیم هسته‌ای کشورمان درباره مراحل اجرای توافق و صدور قطعنامه، افزود: «وقتی توافق اعلام شد، صدور قطعنامه شورای امنیت به آن رسمیت می‌بخشد. این قطعنامه به سند توافق و ضمایم آن مهر تأیید می‌زند تا به آن جنبه رسمی ببخشد. اما نکته اینجاست که مقامات امریکایی صدور بلافاصله این قطعنامه پس از توافق را نوعی بی‌اعتنایی و لجاجت با سنا تلقی می‌کنند و بر این باورند که اگر توافق رسمی شده را به سنا ببرند، آن وقت فشارها بر دولت امریکا دوچندان خواهد شد.» به گفته وی، «بعد از زدن مهر تأیید شورای امنیت سازمان ملل بر توافق احتمالی، تحریم‌های این شورا بلافاصله لغو خواهد شد و به این ترتیب پروسه حذف زیرساخت تحریم‌ها کلید خواهد خورد. این در حالی است که ایران و امریکا توافق را در این فاصله به مجالس خود می‌برند و تکلیف تحریم‌های دوجانبه امریکا و اروپا به بعد از بررسی توافق در نهادهای قانونگذاری طرفین موکول می‌شود. در مرحله پس از اعمال نظر سنا، طرف‌های توافق عملیات اجرای تعهدات خود را آغاز می‌کنند. از یک سو ایران با در نظر گرفتن محدودیت‌هایی که بر روند غنی‌سازی‌اش صورت می‌گیرد؛ اقداماتی انجام خواهد داد و طرف مقابل نیز با ایجاد قواعد تازه و مکاتبه با نهادهای ذیربط، گام‌های لازم را برای برداشتن زیرساخت تحریم‌ها برخواهد داشت. دو طرف با گذراندن این مراحل به روز اعلام اجرای توافق می‌رسند و اطلاع می‌دهند که با آماده‌سازی زیرساخت‌ها آماده اجرای تعهدات خود هستند. تا رسیدن به چنین روزی مسأله «پی‌ام‌دی» نیز باید سرانجام خود را یافته باشد.»
نارضایتی واشنگتن از قطعنامه
در حالی که عراقچی در گفت‌وگوی مستقیم با مردم کشورمان، صدور قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل را ضمانتی جدی بر اجرایی شدن این توافق دانسته بود، شنیده‌ها از نارضایتی وزیر خارجه امریکا از موضعگیری مقام ایرانی در این خصوص حکایت دارند. به گفته ناظران خارجی، صدور این قطعنامه در صورت عملیاتی شدن، برد بزرگی برای ایران خواهد بود چرا که برای نخستین بار است که در تاریخ مذاکرات سیاسی جهان، یک کشور در مذاکراتی حضور دارد که با هدف لغو قطعنامه‌های شورای امنیت علیه آن کشور برگزار می‌شود. به این ترتیب مقامات ایرانی با دستیابی به این قطعنامه یک سابقه ایجاد می‌کنند.
نگاه دوسویه به توافق احتمالی
سوای اختلاف نظرها در پشت میز مذاکره، ناظران و تحلیلگران غربی با مفروض نگه داشتن این نکته که ایران و 1+5 حتماً به توافق دست پیدا خواهند کرد از خطرات پیش روی دولت امریکا در فردای پس از توافق صحبت می‌کنند. پل ریکتر، تحلیلگر امریکایی با اشاره به اینکه رئیس جمهوری امریکا بشدت خود را متعهد به دستیابی و اجرای توافق نموده است، به خبرنگار روزنامه ایران می‌گوید: «حیات توافق هسته‌ای تا حد زیادی به تعهد رؤسای جمهوری بعد از اوباما بستگی دارد.» وی به جریان‌های تندروی کنگره اشاره می‌کند و می‌گوید: «مخالفان توافق در کنگره امریکا به لحاظ عددی آرای لازم را برای وتوی احتمالی اوباما در اختیار ندارند و در نتیجه همه تلاش خود را برای به شکست کشاندن اجرای توافق به کار خواهند برد. آنها برای این کار تلاش می‌کنند تا ارزش سیاسی توافق را در افکار عمومی و همچنین سیاستمداران امریکایی کاهش دهند تا به این ترتیب کار را برای دولت بعدی امریکا ناهموار سازند.»این نگاه در حالی است که برخی دیگر از تحلیلگران که خوشبینانه به ورای توافق هسته‌ای با ایران نگاه می‌کنند، پیامدهای مثبت آن را از تبعات منفی و مانع‌تراشی‌های بازیگران مخالف بیشتر می‌دانند. «لیز دوست» خبرنگار ارشد بی‌بی‌سی در امور بین‌الملل در همین باره به روزنامه ایران می‌گوید: «خطراتی که منطقه خاورمیانه و همچنین جهان را تهدید می‌کند از جمله خطر تروریسم و ظهور داعش و جنگ‌هایی که به همین دلیل در منطقه به راه افتاده است، باعث شده قدرت‌های بزرگ برای از بین بردن این تهدیدات به استقبال توافق با کشوری بروند که می‌تواند در از بین بردن تهدید تروریسم تأثیرگذار باشد و همین یک دلیل کافی است تا بگوییم که جهان از این توافق استقبال می‌کند.»