وین - آرمین منتظری | روز دوم مذاکرات هسته‌ای در وین به مشورت‌های برخی وزرای خارجه اتحادیه اروپا و دیدارهای جان کری و محمدجواد ظریف گذشت. روز گذشته، فرانک والتر اشتاین مایر وزیر خارجه آلمان و فلیپ‌هاموند وزیر خارجه انگلیس به وین آمدند. پیش‌تر از آنها فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز به وین آمده بود. اگرچه تعداد خبرنگاران حاضر در مقابل هتل کوبورگ بیشتر شده است اما همچنان خبر خاص و ویژه‌ای به بیرون از هتل کوبورگ مخابره نشده است. تنها خبر مهمی که روز گذشته اعلام شد، سفر یک روزه محمدجواد ظریف، وزیر امورخارجه ایران به تهران بود. گفته می‌شود ظریف در سفر یک روزه خود به تهران درخصوص بعضی مسائل با مسئولان ارشد کشور به مشورت خواهد پرداخت.
خبر دیگر تمدید چند روزه مذاکرات بود. یک منبع آگاه نزدیک به تیم هسته‌اي ایران از احتمال تمدید چند روزه مذاکرات هسته‌ای پس از ضرب‌الاجل 10 تير خبر داد و گفت: «وزرای خارجه ایران و آمریکا پس از دیدارهای خود دستورالعمل‌های لازم درخصوص چگونگی ادامه کار بر روی متن و جزیيات آن را به تیم‌های خود داده‌اند».
فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز در بدو ورود به وین از احتمال تمدید چند روزه مذاکرات سخن گفت. او تأکید کرد که همه طرف‌های مذاکره‌کننده نسبت به تمدید چند روزه مذاکرات از خود انعطاف نشان می‌دهند. موگرینی گفت: «امروز تمرکز ما بر روی موضوعات سیاسی است. همچنان به تیم‌های‌مان راهنمایی می‌کنیم که کار را نهایی کنند. ما این کار را برای چند روز پیش‌رو انجام می‌دهیم .پایبند به چارچوب زمانی مشخص‌شده هستیم. روشن است که ما انعطاف داریم که اگر مذاکرات همانند لوزان چند روز بیشتر شد، ادامه دهیم. مهم این است که تفاهم سیاسی را که در ماه‌های پیش به دست آوردیم به توافق جامع تبدیل کنیم. اگر اراده سیاسی لازم وجود داشته باشد می‌توانیم به آن‌جا برسیم».
موگرینی البته از دشواری مذاکرات نیز سخن گفت اما توافق را غیرممکن ندانست و گفت: اگر اراده سیاسی وجود داشته باشد، توافق غیرممکن نیست. موگرینی از پابرجا بودن دلایل خواست طرفین برای رسیدن به توافق سخن گفت و تأکید کرد: این دلایل امروز بیش از هر زمان دیگری پابرجا است.
به‌طور کلی تاکنون جو مذاکرات به‌رغم بی‌خبری، مثبت ارزیابی می‌شود. به نظر می‌رسد که تمدید چند روزه مذاکرات هسته‌ای بعد از ضرب‌الاجل 30 تیر قطعی است اما هیچ خبری از تمدید بلندمدت‌تر مخابره نشده است. رسانه‌های اروپایی در مقایسه با رسانه‌های آمریکایی نگاه مثبت‌تری به نتیجه مذاکرات دارند. این نکته درخصوص رسانه‌های آلمانی مشهود‌تر است. لزوم عادی‌سازی روابط غرب با ایران نکته‌ای است که از سوی این رسانه‌ها به‌عنوان یک خط خبری دنبال می‌شود. شاید از همین جهت بود که روز گذشته يكي از روزنامه‌هاي اسراییلی در مقاله‌ای به‌شدت به نقش آلمان در مذاکرات هسته‌ای تاخته است. این روزنامه در گزارشی نوشت که آلمان درحالی درخصوص پذیرفتن حقوق هسته‌ای ایران از خود نرمش نشان می‌دهد که سابقه روابط 50 ساله با اسراییل دارد.
مایکل روبین، کارشناس سیاسی خارجی در اندیشکده امریکن اینترپرایز، که بستگی زیادی با نومحافظه‌کاران آمریکا و لابی‌های یهودی دارد نیز گفته است: «آلمان همواره مسائل تجاری را در اولویت قرار داده و سیاست دوگانه را در قبال ایران و تحریم‌ها درپیش گرفته است. اما اکنون به دنبال سود و منفعت در شرایطی است که جامعه بین‌الملل هنوز تحریم‌ها را علیه ایران حفظ کرده است.»
واقعیت این است که بازار ایران برای کشورهای اروپایی بازاری بسیار جذاب است و آلمان هم از این قاعده مستثنی نیست. علاوه بر همه اینها باید به این نکته نیز توجه داشت که آلمان در میان کشورهای اروپایی بیشترین روابط تجاری را با ایران داشته است و این کشور بیش از دیگر کشورهای اروپایی از تحریم‌های ایران ضربه خورده است. اما اگر تحریم‌های ایران پس از توافق هسته‌ای لغو شود، بنا بر برآورد اتاق بازرگانی آلمان، این کشور با بازاری 12میلیارد یورویی در ایران مواجه خواهد شد که بسیار
وسوسه‌انگیز است.
دیگر کشورهای اروپایی نظیر فرانسه و انگلیس نیز از این قاعده مستثنی نیستند. شاید از همین جهت باشد سخنانی که امروز از زبان وزرای خارجه آلمان و انگلیس شنیده شد، سخنان جدیدی نبود. وزیرخارجه انگلیس در بدو ورود در مقابل خبرنگاران حاضر در محل مذاکرات حاضر شد و از سختی کار سخن به میان آورد و گفت: «توافق نکردن بهتر از توافق بد است. هنوز اختلافات مهم و زیادی باقی مانده است که باید رفع شوند». فلیپ‌هاموند گفت که هر دو طرف باید برای رسیدن به توافق گام‌هايی بردارند و ما کار را به سختی ادامه می‌دهیم تا توافق حاصل شود.
فرانک والتر اشتاین مایر، وزیرخارجه آلمان نیز در جمع خبرنگاران سخنانی مشابه فلیپ‌هاموند عنوان کرد و گفت: «تلاش می‌کنیم تا قبل از ضرب‌الاجل به توافق برسیم. هنوز نمی‌توان چیزی را پیش‌بینی کرد. اختلافات همچنان پابرجا است». وزیرخارجه آلمان همچنین بر پایبندی مذاکره‌کنندگان بر تفاهم لوزان تأکید کرد و گفت: «در حال حاضر مناقشات زیادی درخصوص ایران در خاورمیانه وجود دارد و ما امیدواریم که این توافق می‌تواند سیگنال‌های مثبتی در منطقه داشته باشد و حایز اهمیت است». اشتاین‌مایر البته متذکر شد که امیدوار است با توجه به اراده سیاسی طرفین نتیجه مطلوب حاصل شود». این نکته تقریبا نکته‌ای است که اینجا در وین هیچ‌کسی درباره آن تردید ندارد.
به‌رغم همه اختلافاتی که ممکن است میان طرفین وجود داشته باشد، به نظر می‌رسد که دو طرف آن‌قدر در روند مذاکرات هسته‌ای پیش آمده‌اند که نمي‌خواهند به هر ترتیبی شکست مذاکرات را اعلام کنند.
روز گذشته نماینده دائم چین در مقر سازمان ملل متحد در ژنو نیز اعلام کرد که مذاکره‌کنندگان در وین از عزمی جدی برای دستیابی به توافق نهایی برخوردارند. «وو‌هایلونگ»، با تأکید بر عزم جدی مذاکره‌کنندگان جهت رسیدن به توافق کامل، ابرازامیدواری کرد که توافق نهایی درخصوص پرونده هسته‌ای ایران در فرصت باقیمانده حاصل شود. هایلونگ از «تاکید جدی طرفین برای دستیابی به توافق هسته‌ای سخن گفت و این موضوع را نشان‌دهنده روند خوب در پیش گرفته شده از سوی آنان در ادامه مذاکرات»، دانست. به‌رغم این سخنان این مقام چینی، ظاهرا چینی‌ها اعلام کرده‌اند وزیرخارجه چین هنوز تصمیمی برای پیوستن به مذاکرات ندارد. سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه اما فردا به مذاکرات خواهد پیوست.
به‌طور کلی می‌توان گفت که این دور از مذاکرات نزاع نهایی بر سر خطوط قرمز است. شاید از همین جهت بود که مقام معظم رهبری در سخنان اخیر خود در دیدار با کارگزاران نظام، صراحتا خطوط قرمز ایران را به صورت علنی برشمردند تا طرف مقابل از مذاکره بر روي این خطوط منصرف شده و این خطوط را موضع نهایی و غیرقابل مذاکره ایران تلقی کند. مسلم است وقتی خطوط قرمزی تعریف می‌شود باید براساس آنها راهبردهای مذاکره تعیین شود. هر دو طرف برای خود خطوط قرمزی تعریف کرده‌اند و براساس آنها راهبردهای مذاکره خود را تعیین می‌کنند. از سوی دیگر ایران اصرار دارد که مذاکرات بر مبنای تفاهم لوزان ادامه یابد. موضوعی که به نظر می‌رسد طرف آمریکایی در برخی موارد از آن عدول کرده است.
اما رسانه های آمریکایی در گزارش‌های‌شان از وین تلاش می‌کنند ایران را متهم اصلی عدول از مفاد تفاهم لوزان جلوه دهند. نیک رابینسون، خبرنگار شبکه خبری سی ان ان، روز گذشته در گزارش خود از مقابل محل مذاکرات هسته ای با هدف مقصر جلوه دادن ایران، مدعی شد یکی از مشکلات مذاکرات را عقب‌گرد ایران از برخی مفاد تفاهم لوزان اعلام کرد. این در حالی است که مقامات ایرانی طی روزها و هفته های گذشته همواره بر مبنا قرار گرفتن تفاهم لوزان برای نوشتن متن توافق نهایی تاکید کرده اند.
از سوی دیگر خبرها حاکی از این است که روز گذشته مذاکرات فشرده ای در خصوص نحوه اجرای پروتکل الحاقی و نحوه بازرسی ها و همچنین بحث چگونگی حل موضوع پی ام دی( فعالیت های ادعایی هسته ای نظامی ایران) انجام شده است. یوکیا آمانو، مدیر کل آژانس
بین‌المللی انرژی اتمی هم روز‌گذشته برای بار دوم به محل مذاکرات آمد و این بار مدت زمان بیشتری در مذاکرات ماند. موضوع پی ام دی، یکی از موضوعات چالش برانگیز مذاکرات است که هنوز راه حلی
درباره‌اش یافت نشده است. از سوی دیگر به رغم اینکه جان کری اعلام کرده بود که موضوع پی ام دی مربوط به گذشته است و ما نگاهمان به آینده است، اما به نظر
می‌رسد که این موضع وزارت خارجه آمریکا عوض شده و همچنان بر سر حل موضوع پی ام دی به عنوان یکی از شروط توافق تاکید می کند. البته ایران نیز بسیار مایل است که موضوع پی ام دی حل و فصل شود چراکه بر این عقیده است که مدارک ارائه شده از سوی آژانس درباره موضوع پی ام دی جعلی و فاقد اعتبار است. تنها مشکل البته بر سر چگونگی حل موضوع است. غرب اصرار دارد که ایران برای حل موضوع پی ام دی اجازه بازرسی های گسترده و همچنین بازرسی از سایت های نظامی و مصاحبه با دانشمندان هسته ای را بدهد اما ایران صراحتا اعلام کرده است این درخواست را به عنوان یک راه حل قبول ندارد. همچنان به نظر می‌رسد که موضوع حل پی ام دی و نحوه اجرای پروتکل الحاقی یکی از موضوعات مهم مذاکرات در روزهای آینده باشد.
∎