صاحب‌خبر - فرزانه دانایی: درگیری‌ها در سودان در روز پانزدهم آوریل بعد از سال‌ها درگیری بین ۲ قدرت موجود در این کشور یعنی ژنرال عبدالفتاح البرهان، رهبر دو فاکتوی این کشور و فرمانده نیروهای نظامی سودان و ژنرال محمد حمدان ملقب به حمیدتی، فرمانده نیروهای واکنش سریع آغاز شد. با گذشت بیش از یک هفته از آغاز درگیری‌ها، برخی رسانه‌ها گزارش‌هایی مبنی ‌بر نقض حقوق بشر در این کشور نیز منتشر کرده‌اند که با وجود تلاش‌های بین‌المللی برای شکل‌گیری آتش‌بس، خشونت‌ها کم‌کم در حال رسیدن به بالاترین سطح ممکن است. برخی کارشناسان بین‌المللی بر این عقیده‌اند سودان در حال تجربه فروپاشی کشور همانند درگیری‌ها در یمن است؛ در حالی ‌که نیروهای ارتش این کشور در حال بمباران خارطوم به بهانه هدف قرار دادن نیروهای واکنش سریع هستند، این مردم عادی هستند که جان خود را از دست می‌دهند و این دموکراسی است که در این کشور فدا می‌شود. نیروی هوایی سودان از ابتدای سال 200۳ هنگامی‌که نیروهای نظامی و نیروهای واکنش سریع در کنار یکدیگر در دارفور می‌جنگیدند، اهمیت زیادی پیدا کرد. با این‌ حال این روزها از همین نیروی هوایی علیه مردم و نیروهای واکنش سریع استفاده می‌شود. به دلیل اهمیت بالای نیروی هوایی سودان بود که در ابتدای درگیری‌ها در روز پانزدهم آوریل، هر ۲ گروه سعی داشتند به‌سرعت کنترل فرودگاه‌های این کشور را در دست بگیرند. با این حال درگیری‌ها غیر از خارطوم به دارفور نیز کشیده شده ‌است، زیرا نیروهای واکنش سریع در این شهر توانایی جذب نیروهای بیشتر از بین مردم و همچنین سربازان از کشور همسایه یعنی چاد را خواهند داشت. بر همین اساس گمان می‌رود درگیری‌های داخلی در سودان بزودی به یک جنگ داخلی تمام‌عیار تبدیل شود. نگرانی کارشناسان بین‌المللی از این ‌جهت است که این جنگ می‌تواند به سایر نقاط منطقه نیز کشیده شود و قدرت‌های جهانی را نیز درگیر کند. سربازان مصری که پیش ‌از این توسط نیروهای ارتش سودان آموزش‌ دیده بودند در طول درگیری‌های چند ساعته ابتدایی توسط نیروهای واکنش سریع بازداشت شدند. دیپلمات‌ها از این مساله هراس دارند که به ‌احتمال زیاد قاهره در حال آماده شدن برای ورود به درگیری‌ها در خارطوم بوده و از نیروهای واکنش سریع حمایت کند. گزارش‌های دیگری نیز نشان می‌دهد از میان قومیت‌های مختلف در چاد و سودان، بسیج مردمی برای حمایت از نیروهای حمیدتی انجام شده است. این در حالی است که نیروهای واکنش سریع سودان در بخش اطلاعاتی و عملیاتی هم‌اینک در امارات عربی متحده مستقر هستند و احتمال ورود نیروهای اماراتی به این معرکه نیز همچنان وجود دارد. امارات یکی از متحدان اصلی و کلیدی حمیدتی در طول جنگ در لیبی و یمن بوده ‌است؛ نیروهای مزدور سودانی در یمن به نفع نیروهای اماراتی علیه مردم این کشور می‌جنگیدند. امارات عربی متحده همچنین یکی از متحدان اصلی نیروهای واکنش سریع و رهبر آن حمیدتی در حوزه اقتصادی است. امارات با همکاری با خانواده حمیدتی کنترل بسیاری از معادن طلا در سودان را در دست دارد. گروه واگنر از گروه‌های طرفدار دولت روسیه نیز مسؤول آموزش نیروهای واکنش سریع در سودان بوده و کنترل برخی پایگاه‌های نظامی این کشور را نیز در اختیار دارد. این مسائل بر پیچیدگی پروسه حل بحران در سودان می‌افزاید. با وجود اینکه سران کشورهای جیبوتی و کنیا و حتی سران رژیم صهیونیستی نیز پیشنهاد دادند در این بحران مداخله کرده و نقش میانجی را ایفا کنند، درگیری قدرت‌های جهانی در سودان این نگرانی را به وجود آورده است که این کشور نیز مانند یمن یا سوریه یا حتی اوکراین و تایوان به زمین نبرد نیابتی میان قدرت‌های جهانی تبدیل شود. * همیشه پای آمریکا در میان است برخی رسانه‌های آمریکایی با این ‌حال احتمال وقوع جنگ داخلی در سودان را نتیجه اقدامات ایالات ‌متحده در این کشور می‌دانند. آنها معتقدند اگر دخالت‌های آمریکا در سال ۲۰۱۹ منجر به شکل‌گیری کودتا و تشکیل دولت نظامیان در این کشور نشده بود، جنگ داخلی نیز غیرقابل اجتناب به ‌نظر نمی‌رسید. بعد از ماه‌ها اعتراض و درگیری در سال ۲۰۱۹، درنهایت گروه‌های نظامی به سرپرستی البرهان و حمیدتی در یک اقدام مشترک علیه عمرالبشیر، دیکتاتور سودان وارد میدان شدند و توانستند حکومت او را سرنگون کنند. در آن زمان آمریکایی‌ها گمان می‌کردند ۳ دهه فعالیت در سودان علیه دولت عمر البشیر در نهایت می‌تواند به دموکراسی در این کشور ختم شود. با این ‌حال دولت ایالات‌متحده با حمایت از کودتای نظامیان باعث شد رهبران جنبش‌های اجتماعی منزوی شده و نظامیان قدرت انتقالی را در دست بگیرند. با وجود اینکه دولت انتقالی به فرماندهی البرهان قرار بود مشوق دموکراسی در این کشور شود و سال 20۲۲ نخستین انتخابات آزاد را در این کشور برگزار کند اما پس ‌از مدتی نشان داد خود نیز به‌ دنبال ادامه حکومت نظامیان است و اجازه قدرت گرفتن به غیرنظامیان را نمی‌دهد. تصور حکومت یافتن غیرنظامیان بر سودان در سال 2021 با کودتا علیه حمدوک، رئیس دولت انتقالی کاملا از بین رفت. با وجود اینکه نظامیان قول داده بودند قدرت را به غیرنظامیان واگذار کنند، حمایت ایالات‌‌متحده از دولت انتقالی جدید باعث ایجاد اشتباه محاسباتی در بین نظامیان شد، زیرا آنها فکر می‌کردند با حمایت آمریکا و اسرائیل می‌توانند همچنان حکومت نظامیان بر مردم را حفظ کنند. اصرار ایالات‌متحده بر غیرنظامی خواندن دولت انتقالی باعث شد حمدوک و یارانش در گروه‌های سیاسی دیگر توانی برای مقابله با کودتاگران نداشته باشند. قانون اساسی دولت انتقالی خاطرنشان می‌کند بعد از ۲۱ ماه حکومت نظامیان، باید دولت توسط غیرنظامیان و گروه‌های سیاسی شکل بگیرد. با وجود اینکه حمدوک در واقع نخست‌وزیر غیرنظامیان بود اما هیچ قدرتی در صحنه سیاسی و نظامی این کشور نداشت و در همین حال ایالات‌متحده همچنان بر حمایت از دولت انتقالی اصرار می‌ورزید و این در حالی بود که انتقال قدرت به غیرنظامیان هر روز با تأخیر و تعلل مواجه می‌شد. با وجود اینکه دولت ایالات‌متحده می‌دانست بعد از ۲۱ ماه باید دولت به غیرنظامیان واگذار شود اما تمام درخواست‌ها و اقدامات خود را از طریق نظامیان پیش می‌برد و همین مساله منجر به تضعیف غیرنظامیان و گروه‌های سیاسی در داخل سودان شد و در نهایت کار را به ‌جایی رساند که نظامیان برای به دست گرفتن قدرت با یکدیگر وارد درگیری و نبرد نظامی شدند‌. ایالات‌متحده در عین ‌حال در شرایطی به ادغام نیروهای واکنش سریع در نیروهای نظامی این کشور اصرار می‌ورزید که گمانه‌زنی درستی از تعداد این نیروها نیز نداشت. براساس گزارش‌ها، به‌نظر می‌رسد نیروهای نظامی سودان در حدود ۱۰۰ هزار نفر باشند که طرفدار البرهان هستند؛ با این ‌حال نیروهای واکنش سریع جمعیتی بین ۳۰ تا ۵۰ هزار مبارز دارند که با وجود کوچک بودن و محدود بودن تعداد نیروها، در شرایطی که بخواهند می‌توانند از بسیج مردمی قبایل استفاده کرده و نیروهای به ‌مراتب بزرگ‌تری را به خدمت بگیرند. بزرگ‌ترین اشتباه ایالات‌متحده این بود که فکر می‌کرد می‌تواند تمام نیروها را ذیل پرچم سودان با یکدیگر متحد کند، آن‌ هم در شرایطی که رهبران هر ۲ نیرو در حال دشمنی با یکدیگر و با دموکراسی و حکومت مردمی در این کشور بودند. این روزها اما دیگر دغدغه اصلی ایالات‌متحده ایجاد صلح در سودان یا حتی آتش‌بس در این کشور نیست. به‌نظر می‌رسد سودان محل درگیری جدید آمریکا و متحدانش با روسیه باشد؛ جایی‌ که روسیه بالاترین میزان خرید طلا و پیدا کردن راه‌های دور زدن تحریم‌ها را در اختیار داشت. هم‌اکنون ایالات‌متحده و سازمان ملل به‌خوبی می‌دانند برای ایجاد صلح در سودان غیر از فشار آوردن بر ۲ ژنرال نظامی، باید بر دولت‌های امارات و مصر نیز فشار بیاورند تا به یک آتش‌بس برای نجات جان غیرنظامیان برسند. با این ‌حال، دولت ایالات‌متحده که می‌داند این جنگ و درگیری داخلی می‌تواند به ضرر امارات، مصر و روسیه تمام شود می‌خواهد انتقام جنگ اوکراین را از این ۳ کشور همزمان با هم بگیرد. بسیاری از خبرنگاران حاضر در صحنه بر این عقیده‌اند تلاش‌های دولت ایالات‌متحده برای برقراری آتش‌بس موقت تنها به این دلیل است که نیروهای آمریکایی به‌دنبال خارج کردن نیروهای خود و غیرنظامیان آمریکایی از این کشور هستند و به‌دنبال برقراری صلح پایدار در این منطقه نیستند. بر همین اساس بود که با پایان یافتن زمان تخلیه نیروهای غیرنظامی و دیپلمات‌های غربی از خارطوم، آتش جنگ دوباره شعله‌ور شد و آتش‌بس موقت چند روزه به سرانجام نرسید.∎​