جلسه شورای سیاست‌گذاری سی وسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران یک‌شنبه (بیست ویکم فروردین ماه 1401) با حضور محمد مهدی اسماعیلی (وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی)، یاسر احمدوند(معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و رئیس سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران)، علی رمضانی (عضو شورای سیاست‌گذاری و قائم‌مقام نمایشگاه)، محسن پرویز، علی اکبر اشعری، محمد حمزه‌زاده، هومان حسن‌پور، عبدالعظیم فریدون، سید عباس حسینی‌نیک (اعضای شورای سیاست‌گذاری)، محمد الهیاری (عضو شورای سیاست‌گذاری و مدیر کمیته ناشران داخلی)، اسماعیل جانعلی‌پور (مدیر کمیته ناشران خارجی)، محمدعلی مرادیان (عضو شورای سیاست‌گذاری، مشاور رئیس نمایشگاه و مسئول شورای نظارت و ارزیابی)، علیرضا اسماعیلی(مسئول هیات رسیدگی به تخلفات)، حسین صفری (مدیر کمیته اجرایی و پشتیبانی)، محمدخلج (مدیر کمیته اداری و مالی)، سعید مجیدی (مدیر کمیته فعالیت‌های فرهنگی)، مجید صحاف (مدیر کمیته تبلیغات، ارتباطات رسانه‌ای و فضای مجازی)، آزاده نظربلند (مدیر کمیته پاسخگویی و راهنمایی مراجعان) و فرشید فرح‌خواه (مسئول سایت‌ها و سامانه‌های نمایشگاه) برگزار شد.
محمدمهدی اسماعیلی در ابتدای سخنان خود ضمن گرامیداشت ماه مبارک رمضان گفت: از اعضای شورای سیاست‌گذاری، مدیران و مسئولان کمیته‌های سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تشکر می‌کنم که در این فرصت کوتاه در حال فراهم سازی تمهیدات لازم برای برگزاری نمایشگاهی آبرومند در تراز توقعات و مطالبات عمومی جامعه فرهنگی کشور هستند. شیوع ویروس کرونا عاملی شد که از زمان برگزاری آخرین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران نزدیک به سه سال بگذرد. زمانی که بحث برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مطرح شد با سویه جدید ویروس کرونا مواجه شدیم. پیش‌بینی‌ها درباره این ویروس نشان می‌داد درگیری‌های زیادی ایجاد می‌کند. در نتیجه از ستاد ملی مقابله با کرونا برای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران مجوز موقت گرفتیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: به لطف خدا و اهتمام دولت انقلابی و مردمی، واکسیناسیون سراسری باعث شد سرعت همه‌گیری کاهش پیدا کند و امروز که در این جلسه حضور داریم علیرغم تعطیلات دو هفته‌ای نوروز، وضعیت متعادل است. این بیماری غیرقابل پیش‌بینی است. بنابراین در شورای سیاست‌گذاری پیش‌بینی کردیم به بخش مجازی نمایشگاه یارانه اختصاص پیدا کند. برای مخاطبان شهرستان‌های دور و نزدیک یارانه‌ای در نظر گرفته شد تا بتواند مانند فردی که به مصلای تهران در خیابان شهید بهشتی مراجعه می‌کند، از امکانات نمایشگاه استفاده کند و همچنین یارانه هم داشته باشد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی بیان کرد: نفس برگزاری این نمایشگاه بزرگ که به نام حوزه فرهنگ رقم می‌خورد عظمتی به کار فرهنگی می‌افزاید و نباید آن را از مردم دریغ کنیم. برگزاری نمایشگاه کتاب، نشاط فرهنگی جامعه را به دنبال دارد. چند میلیون نفر از نمایشگاه بازدید می‌کنند؛ خود این بازدید یک فعل فرهنگی است. باید فضای تبلیغاتی و رسانه‌ای را نمایشگاه ارج بنهیم و آن را تضعیف نکنیم. شیوه‌نامه‌های بهداشتی مقابله با کرونا، کاهش هزینه‌های مردم و ترافیک را درنظر خواهیم گرفت. نشاط عمومی مردم، ترویج فرهنگ و حضور رسانه‌ها انگیزه‌هایی بود که ما را ترغیب می‌کرد تا سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را با این شیوه برگزار کنیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بزرگترین رویداد فرهنگی کشور است؛ بنابراین باید بخش‌های علمی فرهنگی آن تقویت کنیم و برگزاری نشست‌های علمی، نقد و بررسی کتاب پر رنگ شود. مقام معظم رهبری سیاست مهمی را با عنوان ترجمه آثار فاخر کشور مطرح کردند؛ باید به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشیم و سیاست‌های تشویقی خود را اعلام کنیم تا بتوانیم گنجینه‌های ارزشمند کشور را به زبان‌های مختلف ترجمه کنیم. در این زمینه سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی و رایزن‌های فرهنگی آماده هستند و در شورای عالی سازمان هم به این موضوع تاکید کردم.
محمدمهدی اسماعیلی در پایان گفت: با استفاده از نرم‌افزارهای مختلف می‌توانیم به مردم برای پیدا کردن کتاب‌های مورد نظر در نمایشگاه کتاب کمک کنیم. با توجه به پیشرفت‌هایی که در حوزه فناوری‌های نوین رخ داده این موضوع دور از انتظار نیست. در نمایشگاه مجازی کتاب تهران بیشترین فروش متعلق به حوزه کودک و نوجوان بود. بنابراین امکان ایجاد تسهیلات ویژه برای کودکان و نوجوانان در دستور کار قرار گیرد. موضوع کتابفروشی‌ها برای من دغدغه است؛ نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با محوریت ارائه تسهیلات به ناشران و مردم برگزار می‌شود؛ بنابراین باید برای کتابفروشی‌ها فکر جدی کنیم؛ کتابفروشی‌ها اعتبار فرهنگی کشور هستند و باید در قالب بسته‌های حمایتی تقویت شوند.
بیش از 95 درصد آنچه در کشور تولید شده در بخش مجازی نمایشگاه کتاب ارائه می‌شود
در این جلسه، یاسر احمدوند نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را یک رویداد ملی و بین‌المللی عنوان کرد و گفت: این نمایشگاه ابعاد بین‌المللی دارد و به عنوان بزرگترین اجتماع فرهنگی به حساب می‌آید. بزرگترین اجتماع بدون قید در کشور در زمان برگزاری نمایشگاه کتاب حول محور کتاب شکل می‌گیرد. حضور گروه‌ها، اقلیت‌ها، اکثریت، اقوام، خانواده‌ها و اقشار مختلف مردم در این نمایشگاه حول محور کتاب از دستاوردهای مهم جمهوری اسلامی ایران است.
احمدوند بیان کرد: امیدوارم با توجه به وقفه دو ساله برگزار نشدن نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به دلیل بیماری کرونا، نمایشگاه سی‌وسوم در تراز یک نمایشگاه خوب و موثر برگزار شود. در جلسه‌های شورای سیاست‌گذاری به‌طور مفصل درباره جزییات برگزاری این دوره از نمایشگاه صحبت شد. با توجه به متغیرهای پیش رو ناشی از شیوع ویروس کرونا و روشن نبودن وضعیت کرونایی کشور، شیوه‌های مختلف برگزاری نمایشگاه مورد بحث و بررسی قرارگرفت.
رئیس سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ادامه داد: با بهتر شدن شرایط بهداشتی، تصمیم اعضای شورای سیاست‌گذاری با هم فکری وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی بر این شد که سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در شان یک نمایشگاه پرشکوه و پربازدید به عنوان محل دادوستد فرهنگی برگزار شود. در این دوره از نمایشگاه شاهد حضور حداکثری ناشران خواهیم بود.
وی بیان کرد: یکی از ویژگی‌های اختصاصی این دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هم‌زمانی فروش کتاب در فضای مجازی است و همه ناشران (ناشرانی که به صورت فیزیکی در نمایشگاه حضور دارند یا ناشرانی که صرفا به صورت مجازی در نمایشگاه حضور دارند) می‌توانند از طریق درگاه اینترنتی نمایشگاه، کتاب‌های خود را معرفی و به فروش برسانند. پیش‌بینی می‌کنیم تقریبا آثار همه ناشران کشور در فضای فروش مجازی ارائه شود؛ به‌طور قابل توجهی بیش از 95 درصد آنچه در کشور تولید شده در فضای مجازی ارائه می‌شود.
معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی گفت: در این نمایشگاه امکان دسترسی همه مردم به کتاب در اقصی‌نقاط کشور فراهم خواهد بود و مردم می‌توانند از همه نقاط کشور کتاب یا کتاب‌های مورد نظر خود را انتخاب و خریداری کنند. امیدوارم با پشتیبانی‌های حمایتی دولت سیزدهم امکان ارسال کتاب با شرایط مطلوب برای مردم با حداقل هزینه و بهره‌مندی حداکثری مخاطبان فراهم شود.
یاسر احمدوند در پایان گفت: قشرهای محدودی از جامعه شامل طلاب، دانشجویان، استادان دانشگاه و اهالی قلم از یارانه حمایتی خرید کتاب بهره‌مند می‌شوند؛ ارزشمند است مخاطبان این یارانه توسعه پیدا کند و گروه‌های مختلف جامعه نیز از این یارانه بهره‌مند شوند. با نگاه ویژه دولت سیزدهم به موضوع عدالت فرهنگی و دستیابی همه مردم به تولیدات فرهنگی این امکان در سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فراهم شود تا تعداد زیادی از افراد بتوانند از امکان تخفیف‌های بیشتر و خریدهای مناسب بهره‌مند شوند.
اطلاع‌رسانی همه جانبه نمایشگاه
در ادامه این جلسه، علی رمضانی بیان کرد: برگزاری دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران در بهمن ماه و نمایشگاه فیزیکی کتاب در اردیبهشت ماه سال جاری از شهریور و مهرماه سال گذشته بنا بر مجوز ستاد ملی مقابله با کرونا در دستور کار قرار گرفت. طبق تعاملات صورت گرفته با ستاد ملی مقابله با کرونا، از بهمن ماه سال گذشته (1400) ستاد برگزاری نمایشگاه آغاز به کار کرد و تعدادی از کمیته‌های نمایشگاه پیش از سال جدید برنامه‌ها و فعالیت‌های خود را آغاز کردند.
قائم‌مقام سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره روند اجرایی و برنامه‌های کمیته‌های سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران توضیحاتی ارائه کرد و گفت: بیش از دو هزار و سیصد ناشر داخلی در بخش فیزیکی نمایشگاه ثبت‌نام اولیه انجام داده‌اند و تعدادی هم در بخش مجازی نمایشگاه اقدام به ثبت‌نام کردند و تایید فرآیند ثبت‌نام به زودی آغاز خواهد شد. همچنین جانمایی ناشران عمومی، دانشگاهی، کودک و نوجوان و.. مشخص می‌شود.
وی همچنین بیان کرد: شورای نظارت و ارزیابی با نظارت بر نشر داخلی، خارجی و... کمک می‌کند تا نمایشگاه فرآیند منطقی، شفاف و قانونی را طی کند. جزییات سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باید در محل‌های تجمع مردم در ایستگاه‌های راه آهن، مترو، اتوبوس و در رسانه‌ها و تلفن همراه مردم اطلاع‌رسانی شود. کمیته تبلیغات، ارتباطات رسانه‌ای و فضای مجازی، روش‌های خلاقانه‌ای پیش‌بینی کرده است که باید از حیث تبلیغات و اطلاع‌رسانی یک یا چند گام جلوتر از گذشته باشد.
مدیرعامل خانه کتاب و ادبیات ایران افزود: ثبت‌نام ناشران خارجی بیست‌وپنجم فروردین ماه به پایان می‌رسد و بخشی از کتاب‌های این حوزه از سوی توزیع‌کنندگان کتاب‌های خارجی در معرض نمایش قرار خواهد گرفت. یکی دیگر از موضوعات مهم در این دوره از نمایشگاه، امنیت پایدار است که یکی از دغدغه‌های بسیار مهم ما به حساب می‌آید؛ در دومین نمایشگاه مجازی کتاب تهران پانصد حمله را دفع کردیم. فهرستی از اشکالات این دوره را جمع‌آوری کردیم که باید در نمایشگاه پیش رو برطرف شوند. همچنین مردم در دومین دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران از مرکز پاسخگویی رضایت 85درصدی داشتند که این شرایط باید حفظ و ارتقا پیدا کند.
علی رمضانی در پایان گفت: دو انتظار عمده رئیس سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، تفاوت بخش بین‌الملل و بخش فعالیت‌های فرهنگی این دوره از نمایشگاه نسبت به دوره‌های گذشته است. در این زمینه کمیته فعالیت‌های فرهنگی تعامل با سازمان‌ها و نهادهای فعال حوزه فرهنگ، ناشران، تشکل‌های نشر و علاقه‌مندان به حوزه کتاب را در دستور کار دارد و تدابیر خوبی اندیشیده شده است. برای بخش بین‌الملل، میهمان ویژه سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سالن فروش رایت و... برنامه‌های ویژه‌ای داریم که درباره آنها اطلاع‌رسانی خواهیم کرد.
علی اکبر اشعری نیز ضمن تشکر از حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در جلسه شورای سیاست‌گذاری گفت: حضور وزیر محترم و اشراف ایشان نسبت به مسائل و موضوعاتی که در جلسه‌ها مطرح می‌شود در تصمیم‌گیری‌ها و برنامه‌ریزی‌های شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه موثر خواهد بود. انتظار عمومی این است که این دوره از نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تفاوت‌هایی با دوره‌های قبلی داشته باشد. همچنین توقع می‌رود شیوه‌نامه‌های بهداشتی ناشی از ویروس کرونا در هنگام برگزاری نمایشگاه رعایت شود.
بخش فروشگاهی نمایشگاه کتاب در بخش مجازی تقویت شود
در ادامه این جلسه، محسن پرویز با بیان این‌که نمایشگاه یا فروشگاه کتاب موضوع بحث طولانی مدت در صنعت نشر کشور است گفت: اولین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با هدف تامین کتاب‌های خارجی برگزار شد چرا که کتاب‌ها به دست دانشگاهیان و اهل تحقیق نمی‌رسید. در سال‌های بعد ناشران داخلی نیز به نمایشگاه کتاب اضافه شدند. ضعف سیستم توزیع کتاب را حل نکرده‌ایم و می‌خواهیم این ضعف را با جایگزینی فروشگاه‌های بزرگ کتاب که اسم آن را نمایشگاه کتاب می‌گذاریم جبران کنیم. بیش از۲۰ درصد برآوردهای بازار نشر وابسته به نمایشگاه بین‌المللی کتاب است؛ ما اقتصاد نشر را به نمایشگاه کتاب پیوند می‌زنیم و این کار درستی نیست بلکه باید نقص بزرگ سیستم توزیع را حل کنیم.
عضو شورای سیاست‌گذاری سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران ادامه داد: نمایشگاه مجازی کتاب تهران موفق و نوآورانه بود و می‌تواند تداوم و اَشکال مناسب‌تر داشته باشد. بنابراین بخش فروشگاهی ما در بخش مجازی باید تقویت شود و بخش نمایشگاهی مانند کشورهای پیشرفته دنیا محلی برای دادوستد حق معنوی کتاب، تبادل‌نظر بین ناشران، مولفان و اهالی قلم باشد. وقتی عموم مردم برای خرید کتاب به نمایشگاه مراجعه می‌کنند این فرصت از بین می‌رود اگر چه با برگزاری جلسه‌های مختلف تلاش شده این مشکل برطرف شود اما باز هم امکان‌پذیر نیست.
محسن پرویز در پایان سخنان خود بیان کرد: باید به این سمت برویم که حضور فیزیکی برای خرید و فروش کتاب در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را در سال آینده کم کنیم و آن را به فضای مجازی منتقل کنیم تا نمایشگاه فیزیکی محلی برای تبادل‌نظر، گفت وگو و ارتباط بین ناشران، مولفان، کتابفروشان و ناشران ایرانی و خارجی باشد. یکی از نقاط ضعف ما بحث ترجمه معکوس و فروش کتاب به کشورهای خارجی است؛ نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران فرصتی است تا این موضوعات تقویت شوند. اگر موج جدید کرونا اتفاق بیفتد، تشویق مردم به حضور در نمایشگاه اقدامی نادرست است، زیرا ناگهان شاهد اعلام تعطیلی نمایشگاه از طرف ستاد مبارزه با کرونا می‌شویم و فعالیت‌ها و زحماتی که برای برگزاری سیوسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران انجام می‌شود بی‌ثمر خواهدماند. می‌توان کم‌کم به سمت برگزاری این نمایشگاه رفت تا بار خرید حضوری در نمایشگاه بین‌المللی کاهش یابد.
تسهیل دسترسی مردم به کتاب در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران
محمد حمزه‌زاده نیز در این جلسه به تسهیل دسترسی مردم به کتاب در نمایشگاه بین‌المللی کتاب اشاره کرد و گفت: فروش مستقیم، سرگردانی بازدیدکنندگان و نبود سامانه‌ای برای راهنمایی مردم برای دستیابی به کتاب‌ها و موضوعات مورد نظر از جمله مشکلات نمایشگاه بین المللی کتاب تهران است. در صورتی که فضای مجازی و نمایشگاه مجازی کتاب به مخاطب کمک می‌کند با انواع مختلف جست وجو کتاب مورد نظر خود را پیدا کند.
در ادامه این جلسه هومان حسن‌پور در سخنانی بیان کرد: به علت کمبود ویترین کتاب در نشر داخلی مجبور به استفاده از سیستم نمایشگاه کتاب شدیم و بدنه نشر به آن عادت کرد. شرایط کرونایی کشور به صنعت نشر ما صدمات زیادی وارد کرد. بیش از ۲۱ درصد از اقتصاد نشر وابسته به نمایشگاه کتاب است و این یکی از آسیب‌های این سیستم است. چرخه هماهنگی بین ناشر، کتابفروش و موزع وجود دارد که اگر یکی از آنها را تقویت کنیم بین آنها عدم توازن ایجاد می‌شود.
اختصاص یارانه خرید کتاب ویژه کودکان و نوجوانان
عبدالعظیم فریدون در خصوص جانمایی بخش کودک و نوجوان در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران توضیح داد و گفت: در چند سال اخیر فضایی که برای این بخش اختصاص داده بودند مناسب این گروه سنی نبود و باید فکری برای این مکان انجام دهیم. همچنین کودکان و نوجوانان کمتر به صورت مستقیم به فضای مجازی دسترسی دارند و امکان خرید مجازی نخواهند داشت در صورتی که یارانه به بخش مجازی نمایشگاه کتاب اختصاص پیدا کرده است. همچنین در همه دوره‌ها به دانشجویان، طلاب، استادان دانشگاه و اهالی قلم یارانه اختصاص داده می‌شود اما برای کودکان و نوجوانان سهمی در نظر گرفته نمی‌شود.
تبدیل نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به جشنواره کتاب
به گزارش ستاد برگزاری سی و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، سیدعباس حسینی‌نیک نیز در پایان این جلسه گفت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران باید به جشنواره کتاب تبدیل شود تا به توسعه صعنت نشر کشور کمک کند. این نمایشگاه نباید به یک بازار موقت 10 روزه تبدیل شود. این موضوع مهم است و باید تلاش کنیم حالت جشنواره‌ای نمایشگاه نمود پیدا کند و جنبه علمی و فرهنگی آن را تقویت کنیم. همچنین ناشران، مخاطبان، صدا وسیما، مطبوعات، خبرگزاری‌ها و همه رسانه‌ها باید موضوع کتاب را پوشش دهند تا کتاب به عنوان موضوع اصلی و مهم در کشور مطرح شود. عنوان بین‌المللی نمایشگاه کتاب باید اقتضائات بین‌المللی هم داشته باشد و موضوع کپی‌رایت باید روشن و حل شود و راهکاری برای آن بی‌اندیشیم.
«سیوسومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران» از بیست‌ویکم تا سی‌ویکم اردیبهشت ماه ۱۴۰۱ به صورت حضوری در مصلی تهران و مجازی در سایت ketab.ir برگزار می‌شود.
∎