شناسهٔ خبر: 51221372 - سرویس اجتماعی
نسخه قابل چاپ منبع: مفدا | لینک خبر

«روز دانشجو»، روز رستاخیز اندیشه‌هاست

۱۶ آذر ماه روزی است که دانش‏‌دوستان با دستان مهربان و اندیشه‌‏های نابشان از دوستی‏‌ها، زیبایی‌ها و عشق‌ها سخن خواهند گفت، روز دانشجو روز حقیقتی است که دوستدار روشنایی است.

صاحب‌خبر -

به گزارش مفدا سبزوار، در این مقاله علل نامگذاری ۱۶ آذر به نام «روز دانشجو» را خواهیم خواند.

روز دانشجو، روز رستاخیز اندیشه ‏هاست؛ روز علم‏‌دوستی و حقیقت‌‏پرسی، روز طلوع اندیشه‏‌های نو، روز انسان‏های فرهیخته و بالنده، روز اندیشه‏‌های ناب و روز گسستگی جهل‏‌ها ونابخردی‏‌ها.

روز پرده‌‏برداری از گمنامی‌‏ها و پرده‏‌پوشی بر سیاهی‏‌هاست. این روز، روزی است که دانش‏‌دوستان با دستان مهربان و اندیشه‌‏های نابشان از دوستی‏‌ها سخن خواهند گفت، از عشق‌‏ها، از زیبایی‏‌ها. روز حقیقتی که دوستدار روشنایی است.

مبارزه در همه حال در دوران تأسیس دانشگاه تهران، وجود حکومت خودکامه و دیکتاتوری رضاشاه، فقدان آزادی‏‌های سیاسی، چیرگی بیگانگان، سیاست‌‏های فرهنگی ضددینی و گسترش فرهنگ غربی و سیاست‌‏های توسعه شبه‌‏مدرنیستی، زمینه‌‏های نارضایتی بخشی از دانشجویان و دانشگاهیان را فراهم کرد اما امکان فعالیت سیاسی گسترده از همگان سلب شده بود و در اثر هرج و مرج ناشی از ناکامی مشروطیت، ذهن‏‌های عمومی برای حکومت دیکتاتوری آماده بود.

از این رو در این دوره، همه مبارزان سیاسی شامل نیروی مذهبی، ملی و چپ سرکوب می‏شدند و الگویی برای دانشجویان باقی نمانده بود و در نتیجه، فعالیت‏‌های پراکنده دانشجویان بدون حمایت نیروهای سیاسی جامعه، بی‌‏نتیجه باقی می‌‏ماند و به سرعت سرکوب می‏شد.

جنبش دانشجویی

جنبش دانشجویی در دهه ۱۳۲۰، با توجه به مسائلی نظیر حضور قدرت‏‌های خارجی انگلستان، شوروی و آمریکا و اعمال نفوذ آنان در کشور برای به دست آوردن یا حفظ امتیاز به ویژه در مسئله نفت، عدم تحقق دموکراسی و آزادی‏‌های مندرج در قانون اساسی، شکاف طبقاتی و گسترش فقر عمومی، تحقیر فرهنگ مذهبی از سوی جریان‏‌های فکری و نیز تعدد احزاب و جریان‌‏های سیاسی، در سه ملیت فکری چپ، ملی و مذهبی شکل گرفت. هر طیف فکری جنبش دانشجویی، تشکیلات متعلق به خود را برای پی‏گیری اهدافش سازمان می‌‏داد و فعالیت می‏‌کرد.

مظهر مبارزه

پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و سقوط دولت دکتر مصدق، با توجه به سرکوب شدید گروه‏‌ها و احزاب سیاسی چپ، ملی و مذهبی و وجود حکومت نظامی، امکان فعالیت سیاسی از بیشتر قشرهای اجتماعی گرفته شده بود، ولی جنبش دانشجویی همچنان به فعالیت ادامه داد و دانشگاه، عمده‌‏ترین مظهر مبارزه و مقاومت بر ضد استبداد در استعمار تلقی می‌‏شد.

پس از بازگشایی دانشگاه و شروع سال تحصیلی در مهر ۱۳۳۲، فعالیت‌‏های دانشجویان با برگزاری تظاهرات، بخش اطلاعیه، تعطیلی کلاس‏‌های درس و… آغاز شد. در این دوران، فعالیت جنبش دانشجویی گاه به صورت عمومی و پراکنده زمانی با سازمان‏دهی تشکیلات دانشجویی صورت می‏‌گرفت.

زمینه اعتراض

دانشجویان دانشگاه تهران در اعتراض به مشکلات پس از کودتا و ورود «دنیس رایت»، کاردار جدید انگلستان در ایران، در روز ۱۴ آذر تظاهرات کردند. روز ۱۵ آذر، تظاهرات به خارج از دانشگاه کشیده شد و مأموران، شماری از دانشجویان را مجروح و دستگیر کردند.

تظاهرات پی‏گیر دانشجویان، رژیم کودتا را بر آن داشت که در آستانه ورود نیکسون، معاون رئیس جمهور آمریکا به تهران (۱۸ آذرماه) اقتدار خود را به آنها نشان دهد و از دانشجویان زهرچشمی بگیرد تا ورود نیکسون در کمال آرامش برگزار شود. از این رو در اقدامی کم‏سابقه در ۱۶ آذر، نیروهای لشکر ۲ زرهی به دانشگاه تهران اعزام شدند.
 
وقوع حادثه

روز ۱۶ آذر، دانشجویان هنگام ورود به دانشگاه تهران، متوجه تجهیزات فوق‌العاده سربازان و اوضاع غیرعادی اطراف دانشگاه شدند و وقوع حادثه‏‌ای را پیش‏‌بینی کردند.

پس از چند ساعت، سربازان به داخل دانشکده‏‌ها هجوم بردند و عده بسیاری را دستگیر کردند که بین آنها عده‌‏ای از استادان نیز به چشم می‏‌خورد. در تمام این مدت، دانشجویان سکوت کرده بودند؛ زیرا می‌‏دانستند آنها دنبال بهانه می‏‌گردند. ساعت ۱۰ صبح هنگامی که دانشجویان در سر کلاس‏‌ها بودند، چندین نفر از سربازان رهسپار دانشکده فنی شدند.

در همین زمان، رئیس دانشکده فنی، برای جلوگیری از هر گونه درگیری و خونریزی احتمالی، زنگ کلاس‏‌ها را زودتر از موعد زد. هنگامی که دانشجویان در حال خروج از دانشکده بودند، به یک‏باره با حضور و هجوم سر نیزه سربازان مواجه شدند که همین امر به شعار دادن تعدادی از دانشجویان و درگیری آنان با مهاجمان انجامید. در این میان، سه تن از دانشجویان دانشکده فنی به شهادت رسیدند و تعداد زیادی نیز مجروح شدند.

پیوندی دوباره

قشر دانشجو، پیش از انقلاب همواره با تکیه بر خدا و اعتماد به نیروهای خودی، در صحنه‏‌های مختلف سیاسی،اجتماعی حاضر می‌‏شد. آنان با فریادهای آتشین و کوبنده و فعالیت‏‌های مستمر، مخالفت آشکار خویش را با رژیم پهلوی اعلام و بر همراهی و همدلی با رهبر انقلاب و مردم ایران تأکید می‏‌کردند.

پس از پیروزی انقلاب و به بار نشستن تلاش‌‏های همه جانبه، آنها دوش به دوش ملت و دولت در همه عرصه‌‏ها به ویژه در سازندگی کشور حاضر شدند. دانشجویان نشان دادند که پیرو مکتب ولایت‌‏اند و هرگز زیر بار سخنان بیهوده و حیله‏‌های دشمنان نخواهند رفت.

بازتاب جهانی

خبر واقعه ۱۶ آذر و کشته شدن دانشجویان، به سرعت در سراسر جهان انتشار یافت و بسیاری از دانشگاه‌‏های اروپا و آمریکا، با دانشگاه تهران ابراز همدردی کردند. در روز ۱۸ آذر نیز در اعتراض به ورود نیکسون، معاون رئیس جمهور آمریکا به تهران و هم‏زمان با مراسم برگزاری سومین روز کشته‏ شدگان حادثه دانشگاه، تظاهراتی از طرف دانشجویان دانشگاه تهران برگزار شد.

دانشجویان هم در اعتراض به جنایت‏‌های دولت کودتا، مدت پانزده روز از شرکت در کلاس‏‌های درس خودداری کردند.

بر این اساس، ۱۶ آذر ۱۳۳۲ به نام روز مقاومت تاریخی، در تاریخ دانشگاه تهران ثبت شد. از آن پس، همه ساله به رغم کوشش رژیم و ساواک، دانشجویان دانشگاه‏‌های ایران مراسم یا تظاهراتی به یاد شهیدان آن روز بر پا کردند و در گذر زمان، ۱۶ آذر به نام روز دانشجو معنا پیدا کرد و در تقویم گنجانده شد.

اهمیت مبارزه

چگونگی سرکوبی دانشجویان در ۱۶ آذر ۱۳۳۲، نشان دهنده اهمیت مبارزه‌‏های دانشجویان برای رژیم و دولت کودتا بود. پس از کودتای ۲۸ مرداد و قلع و قمع مخالفان، دانشگاه تهران و دانشجویان و نیروی سیاسی، نیروهایی قوی در زمینه مبارزه با دولت کودتا به شمار می‏‌آمدند و مخالفت‏‌های پی‏گیر آنان، عملاً رژیم و دولت کودتا را از رسیدن به اهدافشان باز می‏داشت. از این رو به نظر می‏رسد رژیم با برنامه از پیش تعیین شده به این حمله روی آورد.

اگر چه شاه و دولت سعی کردند از خانواده‏‌های شهدا و رؤسای دانشگاه تهران و دانشکده فنی دلجویی کنند، ولی ترفیع درجه عاملان واقعه ۱۶ آذر و پرداخت پاداش نقدی به سربازان و درجه داران حمله کننده به دانشگاه در فاصله کمی پس از واقعه، حکایت از توطئه از پیش طراحی شده دولت کوتاه شاه برای سرکوبی جنبش دانشجویی داشت.

وحدت دانشجویی

پیدایش جنبش دانشجویان ایرانی خارج از کشور، ارتباطی تنگاتنگ با اوضاع سیاسی ـ اجتماعی و تحولات داخل کشور دارد. وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و بازگشت مقتدرانه شاه به قدرت، دیکتاتوری خشنی به دنبال داشت که اوضاع ایران را یک‏باره در تاریکی فرو برد. پس از واقعه ۱۶ آذر که سرکوب تنها کانون آشکار مقاومت را در پی داشت، بیشتر فعالیت‏های سیاسی به خارج از کشور انتقال یافت.

در این وضعیت، دانشجویان زمینه‏‌های جنبش سیاسی و انقلابی خود را فراهم کردند، ولی چون این حرکت‏‌ها خودجوش بود، نظم و هماهنگی منسجمی نداشت.

از این رو، عمده فعالیت‏‌ها به صورت پراکنده و نامنظم شکل گرفت. پس از گذشت مدتی، این گروه از دانشجویان در آلمان، انگلستان و فرانسه برای جلوگیری از اتلاف نیرو و برای ایجاد هماهنگی‌‏های بیشتر، به این نتیجه رسیدند که با یکدیگر متحد شوند. این نتیجه‏‌گیری به گردهمایی اعضای این سه انجمن در شهر های‌دلبرگ آلمان در ۱۳۳۹ شد.

کد خبرنگار: ۳۶۰۶۰۱

نظر شما