شیرمادر برای شیرخواران و کودکان نوپا مغذی‌ترین غذا و از لحاظ مواد ایمونولوژیک بسیار قوی است، غذایی است که می‌تواند موجب تکامل مغز شود و هیچ ماده غذایی دیگری این ویژگی را ندارد. تغذیه با شیر مادر تکامل شناختی و ضریب هوشی( IQ ) کودکان را تقویت می‌کند و در نتیجه به طور قابل توجهی امکان تحصیلات، مشارکت در نیروی کار و کسب درآمد را در طول عمر ارتقا می‌دهد. بی توجهی و از دست دادن این مرحله بحرانی از رشدِ مغز در طول دوران کودکی می‌تواند منجر به زیان‌های قابل توجه شناختی و اقتصادی شود.

شیر مادر در شش ماه اول تولد، تنها تغذیه مورد نیاز نوزاد بوده و علاوه بر نقش غذایی، نوزاد را از انواع بیماری‌ها محافظت می‌کند. شیر مادر بهترین منبع تغذیه، مقوی‌ترین نوع شیر و تأمین‌کننده‌ی امنیت غذایی نوزاد پس از تولد و ورودش به دنیایی جدید است و لازم است که تا ۲ سالگی تغذیه با شیر مادر برای نوزاد ادامه پیدا کند. سازمان بهداشت جهانی توصیه می‌کند که تمام نوزادان پس از تولد از شیر مادر تغذیه کنند. شیر مادر تا ۶ ماهگی مواد و انرژی مورد نیاز نوزاد را تأمین می‌کند. پس از آن نوزاد نیاز به انرژی بیشتری دارد که از ماه ۶ به بعد در کنار مکمل‌ها و مواد غذایی دیگر ادامه پیدا می‌کند.

افزایش تغذیه مطلوب با شیر مادر می‌تواند از مرگ بیش از ۸۲۳ هزار کودک و ۲۰ هزار مادر در هر سال پیشگیری نماید. همچنین به پیشگیری از تمام انواع سو تغذیه کمک می‌کند، امنیت غذایی شیرخواران و کودکان خردسال را تأمین می‌کند، و در نتیجه به مردم و ملت‌ها برای خروج از چرخه گرسنگی و فقر کمک می‌کند.

سوء تغذیه، ناامنی غذایی و فقر، میلیون‌ها نفر را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سدی در برابر توسعه پایدار است. تغذیه با شیر مادر زیربنای سلامت و بقای زنان و کودکان و پایه و اساس توسعه و آینده کشور است. افزایش تغذیه مطلوب با شیر مادر می‌تواند از مرگ بیش از ۸۲۳ هزار کودک و ۲۰ هزار مادر در هر سال پیشگیری نماید. همچنین به پیشگیری از تمام انواع سو تغذیه کمک می‌کند، امنیت غذایی شیرخواران و کودکان خردسال را تأمین می‌کند، و در نتیجه به مردم و ملت‌ها برای خروج از چرخه گرسنگی و فقر کمک می‌کند.

فواید شیر دادن به کودک برای مادر:

شیردهی احتمال بارداری مجدد را کاهش می دهد.

مادرانی که به نوزاد خود شیر داده اند، از بیماری پوکی استخوان، سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، دیابت نوع ۲ و سلیاک (عدم تحمل گلوتن گندم) در امان می باشند.

شیردهی موجب کاهش وزن مادر می شود. مادر مقدار زیادی کالری را برای ساخت شیر از دست می دهد، در نتیجه افزایش وزن دوران بارداری اش کاهش می یابد.

مکیدن سینه مادر باعث ترشح هورمونی می شود که این هورمون، رحم را به سرعت به حالت اول خود برمی گرداند.

از نظر اقتصادی ارزان ترین شیر و مناسب ترین شیر برای نوزاد، شیر مادر است.

مادری که شیر خود را به کودک می دهد، از نظر روحی و جسمی رشد می کند، کمتر احساس خستگی و اضطراب و دلواپسی می کند و حسی قوی برای برقراری ارتباط با نوزاد خود دارد.

اهمیت تغذیه با شیر مادر

زیربنای زندگی و اساس رشد جسمی و روانی هر کودک وابسته به وقایعی است که درسال‌های اول عمر وی رخ می دهد. دو سال اول زندگی برای ارتقای رشد و تکامل مطلوب و تأمین سلامت انسان، دوره‌ای کلیدی و حیاتی است. زیرا در این دوره تأخیر رشد، بیماری‌های شایع کودکی و کمبود ریز مغذی‌ها می‌توانند اثراتی پایدار و غیرقابل جبران در سال‌های بعد برجا گذارند. سوءتغذیه در این دوره سبب ابتلاء به بیماری‌ها و افزایش احتمال مرگ و میر و تأخیر در تکامل ذهنی و حرکتی می‌شود و در دراز مدت نیز با نقص عملکرد ذهنی و توانایی جسمی، اختلال در بازده باروری و سلامت دوره نوجوانی و بزرگسالی همراه می‌شود.

تغذیه مناسب در ماه‌ها و سال‌های اولیه عمر در حفظ بقا، تأمین رشد و تکامل و سلامت نقشی حیاتی دارد. تغذیه با شیرمادر بخش غیر قابل تفکیک فرآیند باروری است که در تأمین و ارتقای سلامت مادران نیز مؤثر است. شیرمادر حاوی مواد مغذی اساسی مورد نیاز شیرخوار و آنتی بادی‌های لازم برای مقابله با عفونت‌هاست. تغذیه با شیر مادر یکی از استراتژی‌های مهم کاهش مرگ و میر کودکان و نیز یک استراتژی مهم در تأمین امنیت غذایی کودکان زیر دو سال در شرایط طبیعی و بحران ها قلمداد می شود.

شروع تغذیه با شیرمادر ظرف ساعت اول تولد، تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۶ ماه اول و تداوم شیردهی به مدت دو سال یا بیشتر، به عنوان روش بی نظیر تغذیه و پرورش شیرخواران در هر موقعیت و منطقه از جهان است که سلامت جسم و روان مادر وکودک، خانواده و جامعه را ارتقاء می‌دهد. تغذیه با شیرمادر در پیشگیری از بیماری‌های عفونی ادراری، گوارشی و تنفسی، مننژیت، سپتی سمی، آسم و آلرژی، بدخیمی‌ها، دیابت، ام اس، کولیت و کرون و پپتیک اولسر، سوءتغذیه و چاقی مؤثر است. شیرمادر با میزان مطلوبتر کلسترول، پیشگیری از دیابت وابسته به انسولین و فشارخون کمتر و کاهش وزن اضافی با پیشگیری از بیماری‌های قلبی ارتباط دارد. تغذیه انحصاری با شیر مادر در ۳ ماه اول۳۴ درصد خطر ابتلاء به دیابت وابسته به انسولین را در طول عمر فرد کاهش می‌دهد. کودکانی که به مدت ۶ ماه به طور انحصاری با شیرمادر تغذیه شده‌اند،۴۳ درصد احتمال چاقی آنان کمتر شده و کودکانی که بیش ازیک سال با شیرمادر تغذیه شده‌اند تا ۷۲ درصد خطر چاقی آنان کاهش یافته است. این اثرات در نوجوانی و بزرگسالی نیز باقی می‌ماند. به علاوه تغذیه با شیرمادر به افزایش ضریب هوشی کودکان کمک کرده و موجب تحکیم پیوند عاطفی مادر و کودک گردیده و در تکامل روانی - اجتماعی کودک در آینده نقش دارد و یکی از ارکان ECD را تشکیل می‌دهد. با توجه به مزایای بی شمار تغذیه با شیر مادر، سازمان جهانی بهداشت و یونیسف در چند دهه اخیر نهضت جهانی ترویج تغذیه با شیر مادر را راه اندازی نمودند.

هدف از برگزاری هفته جهانی تغذیه با شیر مادر بالا بردن آگاهی همگانی درباره اهمیت تغذیه با شیر مادر و تشویق مادران به شیردهی برای بهبود سطح سلامت کودکان در سراسر جهان است.

هفته جهانی شیردهی برای اولین بار در سال ۱۹۹۲ شروع شد و تاکنون در ۱۲۰ کشور توسط یونیسف و شریک‌هایش شامل اتحاد جهانی برای اقدام شیردهی، سازمان بهداشت جهانی و دیگر سازمان‌ها انجام می‌شود. هدف اصلی این رویداد ترویج فرهنگ شیردهی و شیردهی منحصر به فرد برای حداقل شش ماه اول از زندگی نوزاد می‌باشد.

همه ساله در سراسر جهان مراسم بزرگداشت هفته جهانی شیر مادر۱-۷ آگوست برگزار می‌شود. هفته جهانی شیر مادر بخشی از بسیج همگانی به منظور افزایش آگاهی‌های عمومی در مورد اهمیت تغذیه با شیر مادر، فراهم کردن اطلاعات و حمایت همه جانبه از مادران برای تداوم تغذیه با شیر مادر است.

"آن ونمن" مدیر اجرایی یونیسف گفته است: «هفته جهانی تغذیه با شیر مادر به ما فرصتی می‌دهد تا خانواده‌ها و مردم را از مزایای تغذیه زود هنگام و انحصاری با شیر مادر آگاه کنیم و یونیسف به حمایت، ترویج و پشتیبانی از تغذیه با شیر مادر متعهد است.»

هدف از برگزاری هفته جهانی تغذیه با شیر مادر بالا بردن آگاهی همگانی درباره اهمیت تغذیه با شیر مادر و تشویق مادران به شیردهی برای بهبود سطح سلامت کودکان در سراسر جهان است.

"آن ونمن" مدیر اجرایی یونیسف گفته است: «هفته جهانی تغذیه با شیر مادر به ما فرصتی می‌دهد تا خانواده‌ها و مردم را از مزایای تغذیه زود هنگام و انحصاری با شیر مادر آگاه کنیم و یونیسف به حمایت، ترویج و پشتیبانی از تغذیه با شیر مادر متعهد است.»

اهمیت شیردهی به نوزاد در قرآن

اسلام، دینی جامع است و حتی برای تغذیه مناسب نوزاد با شیر مادر، برنامه دارد. شیردهی به نوزاد در آیه ۲۳۳ سوره بقره آمده است. در ابتدای آیه خداوند می‌فرماید: «وَالْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلاَدَهُنَّ». منظور از واژه "الوالدات" مادران حقیقی است که فرزند را به دنیا آورده‌اند. این مادران به حکم عاطفه طبیعی و غریزی به نوزاد خود شیر می‌دهند. همچنین قرآن مدت زمان شیردهی را با تعبیر «حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ» به معنای دو سال تمام بیان کرده است.

امام صادق علیه السلام از امیرمؤمنان نقل می کند:

 ما مِن لَبَنٍ رُضِعَ به الصبیِّ اَعظَمُ بَرَکَةً عَلَیهِ مِن لَبَنِ اُمِّهِ

هیچ شیری برای تغذیه نوزاد، با برکت‌تر از شیر مادرش نیست.(وسائل الشیعه –جلد ۱۵)

گردآوری کننده: سیده مریم خادمی

گرافیست: شایان ثابتی