گروه اقتصادی/ دومین روز از ماه آوریل 2020، تنها دو روز پس از ابطال توافق کاهش تولید نفت اوپک پلاس و در حالی که همه نگران افزایش شدید مازاد عرضه در بازار نفت بودند، ناگهان ورق برگشت.
تولیدکنندگان بزرگ نفت خام جهان که تا کنون فقط به فکر فروش بیشتر نفت بودند، اعلام آمادگی کردند که بیش از 15 میلیون بشکه در روز از عرضه نفت خود بکاهند تا تأثیر ویروس کرونا بر تقاضای نفت را جبران کنند. اما چگونه؟ این بار پای امریکا در میان است. تولیدکنندگان نفت شیل تگزاس که در قیمت‌های کنونی توان تولید نفت گران و غیرمتعارف شیل را ندارند، اعلام کردند که می‌خواهند برای کاهش عرضه نفت به بازار با عربستان و روسیه همکاری کنند. شنیده می شود که پشت پرده نیز امریکا قول هایی به روسیه داده است. البته نه فقط در بازار نفت بلکه در عالم سیاست. پیش بینی می شود که در دو هفته آینده اتفاقات ویژه ای در بازار نفت رقم بخورد. اما قیمت نفت که الان در محدوده 34 دلار قرار دارد، چه میزان بالا خواهد رفت؟
شوک روانی مثبت به بازار
در دو روز گذشته، قیمت نفت خام با امید به توقف رویارویی مسکو و ریاض روندی افزایشی را طی کرد. به طوری که دیروز و در زمان تنظیم این گزارش، نفت خام شاخص برنت از کانال 20 دلار خارج شد و به 34.33 برای هر بشکه رسید. نفت خام برای 15 روز متوالی در کانال 20 دلار معامله می شد و حتی به کف قیمتی 17 سال اخیر یعنی 22 دلار برای هر بشکه نیز رسیده بود.
این نفت ارزان نتیجه شیوع ویروس کرونا و کاهش تقاضا برای نفت و همینطور تخفیف های ویژه عربستان و دیگر کشورها برای بازارگشایی بود. روسیه نیز با عدم توافق برای تمدید طرح کاهش تولید در اجلاس 5 و 6 مارس اوپک و غیراوپک در شکل گیری شرایط کنونی نقش مهمی داشته است؛ حتی مهم تر از عربستان. از روز اجلاس ناموفق اوپک پلاس تاکنون قیمت نفت بیش از 20 دلار در بشکه ریزش داشته است. در 20 روز اخیر کشورهای مصرف کننده نفت با ریزش قیمت ها، تانکرهای نفت زیادی را برای ذخیره سازی خریدند. انبار بسیاری از کشورها اکنون در حال پر شدن با نفتی ارزان است و به زودی تقاضا برای نفت کمتر نیز خواهد شد. پیش بینی می شد که با ادامه این روند قیمت ها به کانال 10 دلار در بشکه سقوط کند؛ اما امریکا پلک اول را زد و شرایط تغییر کرد.
روز گذشته معاملات آتی شاخص نفت خام سبک امریکا نیز در قیمت 27.71 دلار در بشکه انجام می شد.
گام اول را امریکا برداشت
در روزهای اخیر دیمیتری پسکوف، سخنگوی کاخ کرملین مسکو دریک نشست خبری بیان کرد که ولادیمیر پوتین و دونالد ترامپ، رؤسای جمهور روسیه و امریکا طی تماس تلفنی برای مذاکرات مقامات ارشد انرژی دو کشور جهت تثبیت بازار نفت توافق کرده‌اند و هر دو می گویند که قیمت های فعلی نفت به نفع آنها نیست.
این اولین سیگنال مثبتی بود که در یک ماه اخیر به بازار نفت فرستاده شد. به طوری که نشان می‌داد امریکا توانسته است روس ها را برای همکاری آماده کند. هنوز این سؤال وجود دارد که در تماس پوتین و ترامپ چه وعده هایی از سوی امریکایی ها به روسها داده شده است.
پس از آن، رایان سیتون، برنامه‌ریز صنایع نفت و گاز ایالت تگزاس امریکا اعلام کرد که با الکساندر نواک، وزیر انرژی روسیه درباره امکان کاهش تولید تولیدکنندگان روس و تگزاسی برای کمک به ثبات بازار نفت و مهار افت شدید قیمت‌های جهانی این ماده صحبت کرده است و می خواهند که برای کاهش تولید نفت همکاری کنند. این خبر را رویترز رسانه ای کرد. اکنون همه منتظرند که ببینند روس ها چه گزینه ای را برای این همراهی روی میز امریکایی ها گذاشته اند. در این باره سیدمهدی حسینی، کارشناس ارشد انرژی به خبرنگار «ایران » پاسخ می دهد: خود زنی روس ها در به شکست کشاندن اجلاس اوپک پلاس و ورود به جنگ قیمت ها در حالی که بشدت به درآمدهای نفتی نیازمند است به نظر برای معامله‌ای بزرگ با امریکا بود که بیشترین آسیب را از قیمت های پایین نفت در تولیدات شیل و خلیج مکزیک خواهد دید. عربستان که به نمایندگی از امریکا وارد این جنگ قیمت ها شد تنها برای چنگ و دندان نشان دادن به روسها و تضعیف نسبی موضع روس ها برای مذاکره پیش رو تلاش می کرد. او می گوید: من باور ندارم که امریکا و عربستان با روسیه صرفا برای ثبات بازار نفت مذاکره کنند بلکه این روس ها هستند که این جنگ را که می توانستند راه نیندازند و با همکاری با اوپک بازار را تنظیم کنند دنبال هدف و امتیازات بزرگتری هستند که تخریب بازار ابزار آن است و باید منتظر بمانیم که بدانیم معامله روی چه چیزی بوده است.
در روزهای اخیر روسای جمهور روسیه و امریکا با رویکردی متفاوت از نیمه های ماه مارس (اسفند-فروردین) اظهار نظر کرده اند. حتی پوتین خواستار همکاری تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان برای حل بحران بازار نفت شد. او البته کنایه ای نیز به امریکایی ها زد. پوتین می گوید: در حالی که صنعت نفت شیل در امریکا برای سودآوری نیازمند نفت ۴۰ دلاری است، ایالات متحده نیز درباره شرایط بازارهای جهانی نفت خام نگران است. بنابراین این شرایط برای اقتصاد امریکا نیز چالشی دشوار است.
پرچم سفید عربستان در جنگ قیمتی
عربستان نیز که در نخستین روز از ماه آوریل از بارگیری ۱۵ نفتکش و صادرات ۱۸.۸ میلیون بشکه نفت خام خبر داده بود، در روزهای اخیر اعلام آمادگی برای مذاکره در جهت کاهش عرضه نفت و توافق کاهش تولید به میزان 15 میلیون بشکه در روز میان کشورها کرد. حتی وزیر انرژی این کشور از دبیرخانه سازمان کشورهای صادرکننده نفت خام درخواست کرد که جلسه ای غیر حضوری در 6 آوریل (یعنی هفته دیگر) ترتیب دهد که به رهبری روسیه اعضای اوپک پلاس دوباره مذاکرات برای کاهش تولید نفت را از سر بگیرند.
کارشناسان بر این باورند که نتیجه جلسه هفته آینده که از طریق ویدیو کنفرانس برگزار خواهد شد، تعیین کننده ادامه همکاری ها خواهد بود.
البته برای عربستان که تا ماه فوریه (بهمن-اسفند) 9.7 میلیون بشکه در روز تولید می کرده و اکنون در حال عرضه نفت خام حتی از ذخایر خود است تا تظاهر کند که توان تولید 12 میلیون بشکه در روز را دارد؛ توافق کاهش تولید نه تنها ناخوشایند نخواهد بود؛ بلکه اتفاق مثبتی است.
اوپک، کارتل یا نهادی مؤثر؟
شیوع ویروس کرونا که با خانه نشین کردن اغلب مردم جهان و توقف بسیاری از فعالیت های حمل و نقلی، باعث کاهش تقاضا برای نفت شده است، امریکا را پای میز مذاکره برای کاهش تولید نفت کشانده است. امریکا 13 میلیون بشکه در روز نفت تولید می کند. این کشور اگرچه بخشی از نفت خام خود را با قیمت های بالاتر در بازار پیش فروش کرده اما برنامه های توسعه ای خود را در قیمت‌های پایین نمی تواند ادامه دهد. اما این همکاری امریکایی ها با اوپکی ها و روس ها چقدر عجیب است؟ امریکایی ها کم و بیش همان نگرشی را به بازار دارند که روسیه در دو دهه اخیر داشته است. به این معنا که به ثبات بازار سخت علاقمندند ولی به هزینه سایر تولید کنندگان.
یک منبع آگاه که تمایلی به ذکر نام خود در این گزارش ندارد، به خبرنگار ما می گوید: در اجلاس ماه دسامبر اوپک نمایندگانی از کمپانی های تولید کننده نفت شیل آمده بودند و در خارج از فضای اجلاس، اوپک پلاس را به کاهش سقف تولید تشویق می کردند. اما اکنون آنها می خواهند که پای میز مذاکره بنشینند. آن هم در شرایطی که قوانین سختگیرانه ضد کارتل در این کشور وجود دارد و تعدادی از ایالت های امریکا، اوپک را کارتل قلمداد می کنند و همکاری با اوپک را غیر قانونی می دانند. این موضوع مذاکرات را پیچیده کرده است.
قیمت نفت چقدر بالا می رود؟
هنوز مشخص نیست که قیمت نفت در ماه‌های آتی به چقدر خواهد رسید. همه چیز به نتیجه مذاکرات بستگی دارد. تنها می توان گفت که شیوع ویروس کرونا 20 میلیون بشکه در روز از تقاضای نفت کاسته و بر اساس پیش بینی سیتی بانک این رقم به میانگین 16 میلیون بشکه در 2020 خواهد رسید. البته تحلیلگران سیتی بانک انتظار دارند که میانگین قیمت های هر بشکه نفت برنت و وست تگزاس اینترمیدیت به ۱۷ دلار در فصل دوم و ۲۵ تا ۳۰ دلار در نیمه دوم سال ۲۰۲۰ و ۳۰ دلار برای سال ۲۰۲۱ برسد. با این حال نقطه سر به سر برای آن دسته از میادین امریکا که تا سال ۲۰۱۶-۲۰۱۷ به بهره برداری رسیده اند ۵۵-۶۰ دلار در هر بشکه است. فعالیت در قیمت های کنونی برای سرمایه‌گذاری های جدید، نیز مقرون به صرفه نیست. بانک ها از اعطای وام خودداری می کنند. برخی از میادین موجود هم بازده کمتری دارند و هنوز نیازمند سرمایه گذاری های بیشتر هستند.ضمن اینکه قوانین فدرال هم در مورد شیل، به درستی تعریف نشده است. هزینه بازسازی تخریب های زیست محیطی در فرآیند تولید نفت شیل بالاست. هنوز بودجه ای برای بهبود محیط زیست تخصیص داده نشده است. لوایح مختلفی در کنگره و مجالس ایالتی در دست بررسی است. چنانچه هزینه های زیست محیطی بر عهده تولید کنندگان شیل قرار گیرد، یا مالیات های تازه ای برای جبران تخریب ها اعمال شود، کمپانی های شیل که عموماً متوسط و کوچک هستند، به نفت ۷۰-۷۵ دلار در هربشکه نیاز خواهند داشت. لذا توسعه مطابق برنامه های امریکا به نفت با قیمت بالاتری نیاز دارد.