«سعد الحریری» نخست وزیر لبنان امروز سه شنبه اقدام غیرمنتظره ای را انجام داد. وی با حضور در کاخ ریاست جمهوری لبنان (بعبعدا) استعفای خود را به طور کتبی به «میشل عون»، رئیس جمهوری لبنان تحویل داد.
گفته شده که الحریری پس از تحویل استعفای خود، کاخ ریاست جمهوری را بدون هیچ توضیحی ترک کرده است. در حالی که پذیرش استعفای نخست وزیر لبنان مشروط به امضا و تائید نهایی رئیس جمهور این کشور است.
حریری پیش از حضور در کاخ ریاست جمهوری لبنان، در سخنانی اعلام کرده بود که من در طی مدت گذشته تلاش کردم که راهی بیابم و به ندای مردم گوش کنم و حامی کشور باشم و امروز به بن بست رسیدم.
وی افزود: به کاخ بعبدا برای تقدیم استعفایم به میشل عون رئیس جمهور می روم. حریری از همه لبنانی خواست که حامی ثبات داخلی باشند و مانع از بحرانی شدن اوضاع اقتصادی شوند. وی خطاب به سیاستمداران گفت: وظیفه ما پیشگیری از فروپاشی اقتصاد و حمایت از لبنان در آتش مشکلات است. مناصب گذری هستند و مهم کرامت و سلامت کشور است. طبق قانون اساسی لبنان رئیس جمهور می تواند که با استعفای حریری مخالفت کند یا از وی بخواهد که دست نگه دارد.
استعفای «سعد الحریری» از نخست وزیری لبنان درحالی انجام شد که این کشور امروز سیزدهمین روز اعتراضات را سپری کرد؛ اعتراضاتی که در واقع در بیان نارضایتی از عملکرد دولت در حوزه‌های مختلف اقتصادی، آموزشی و اجتماعی برگزار شده و می شوند. در واقع، این دومین استعفای سعد الحریری طی دو سال اخیر است. وی در آبان ماه ۱۳۹۶ نیز یک هفته پس از سفری غیرمنتظره که به عربستان داشت، در شبکه «العربیه» ظاهر شد و با اعلام استعفایش، اظهارات بسیار تندی علیه ایران و حزب‌الله مطرح کرد. در واقع زمانی این استعفا مطرح شد که سعد حریری در حبس سعودی ها بود و در راستای منویات آنها استعفای خود را مطرح کرد.
دفتر «میشل عون»، رئیس جمهور لبنان در نخستین واکنش به استعفای نخست وزیر این کشور گفته است که رئیس جمهور فعلا درخواستی برای تشکیل کابینه جدید (کابینه سرپرستی) نخواهد داشت. یک منبع وابسته به دفتر رئیس جمهوری لبنان در عین حال اعلام کرده او در حال مطالعه نامه استعفای سعدحریری است.
واقعیت آن است که اقدام سعد الحریری در استعفا از سِمَت خود یک اقدام کاملا یکجانبه بوده است که می تواند پیامدهای وخیمی را در عرصه های مختلف به ویژه در عرصه سیاسی برای لبنان به دنبال داشته باشد. این اقدام می تواند موجب ایجاد «خلأ قدرت» در کشور شود؛ درست همان چیزی که بیگانگان و در رأس آن ها ایالات متحده آمریکا و عربستان سعودی به دنبال آن هستند.
حتی «سید حسن نصرالله» دبیرکل حزب الله لبنان نیز اخیرا در سخنرانی خود بر مخالفت قاطعانه حزب الله با استعفای دولت تأکید کرده بود. نصرالله در خصوص ایجاد خلأ قدرت در لبنان نیز هشدار داده و گفته بود: «چنین خلأیی می‌تواند به هرج و مرج در این کشور و فروپاشی منجر شود. ما از کشور در برابر خلأیی که می‌تواند به هرج و مرج و فروپاشی بیانجامد، حفاظت می‌کنیم. حزب‌الله لبنان با استعفای دولت و برگزاری انتخابات زودهنگام موافق نیست».
بنابراین، ناگفته پیداست که موضع حزب الله لبنان در قبال اقدام سعد الحریری، موضعی شفاف، صریح و قاطعانه است. حزب الله لبنان به خوبی از تبعات این اقدام آگاه بوده و می‌داند که دولت درست در شرایطی که می بایست به مطالبات مشروع مردمی گوش فرا داده و به خواسته های آنان جامه عمل بپوشاند، از زیر بار مسئولیتی که به دوش داشته شانه خالی کرده و استعفا داده است.
براساس آنچه که گفته شد، بدون شک «سعد الحریری» خود نیز به پیامدهای وخیم استعفایش و تأثیر آن در ظهور و بروز یک بحران عمیق در لبنان واقف بوده است. اما سؤالی که ذهن افکار عمومی را به خود مشغول ساخته این است که علیرغم آگاهی الحریری از پیامدهای اقدامش چرا وی در این برهه حساس از تاریخ سیاسی لبنان دست به چنین اقدامی زده است؟
در پاسخ به این سؤال باید گفت که استعفای نخست وزیر لبنان از سمت خود در واقع تحت فشارهای داخلی و خارجی صورت گرفته است. از زمان آغاز اعتراضات در لبنان از ۱۳ روز پیش، جریان «۱۴ مارس» فرصت برای عملیاتی ساختن اهداف خود در این کشور را بیش از پیش مناسب تلقی کرد و لذا فشارهایش به سعد الحریری برای استعفا از پست نخست‌وزیری را کلید زد. اکنون نیز که شخصیت های جریان «۱۴ مارس» حمایت خود از استعفایِ دردسرساز الحریری را اعلام کرده اند، نقش این جریان در اقدام حریری بیش از پیش آشکار شده است.
به عنوان نمونه، «سمیر جعجع» رئیس حزب نیروهای لبنانی در واکنش به استعفای حریری گفت: سعدالحریری با استعفای خود در راستای همراهی با خواسته‌های شدید مردم کار خوبی انجام داد!
وی که از جمله کسانی بود که از همان ابتدا فشارهای زیادی را به حریری برای استعفا وارد می‌کرد، افزود: گام بعدی و اساسی برای خروج از بحران، تتشکیل دولت جدید است! جعجع خواستار تشکیل دولت تکنوکرات مستقل از احزاب سیاسی لبنان شد.
درهمین حال، سامی الجمیل، رئیس حزب الکتائب وابسته به جریان ۱۴ مارس نیز در سخنانی تعجب برانگیز گفت: «استعفای حریری یک تصمیم تاریخی در شرایط تاریخی است»! وی در ادامه همچنین افزود: استعفای حریری احترام به اراده جامعه و آغازی برای تغییر مسیر است!
این مواضع درحالی است که احزاب و جریان های سیاسی ۸ مارس (طرفدار مقاومت) تاکید کرده بودند که سعد الحریری باید بماند و سیاست‌های اشتباه اقتصادی را اصلاح کرده و در راستای جبران آن تلاش کند. آن ها همچنین اعلام کرده بودند که الحریری باید بسته اصلاحی را که خود اعلام کرده بود، پیاده کند و به نوعی مسئولیت تمام مشکلات و بحران اقتصادی انباشت شده در دوران ریاست خود را برعهده بگیرد.
علاوه بر فشارهای داخلی که بدان اشاره شد، بدون شک نقش عربستان سعودی و امارات متحده عربی در اقدام سعد الحریری بی تأثیر نبوده است. همانگونه که پیشتر گفته شد، الحریری در آبان ماه ۱۳۹۶ نیز یک هفته پس از سفری غیرمنتظره که به عربستان داشت، در شبکه «العربیه» ظاهر شد و استعفایش را اعلام کرد. فشارهای خارجی بر الحریری به ویژه از سوی عربستان سعودی برای استعفا از نخست وزیری را می توان در نوع پوشش رسانه های رسمی وابسته به آن ها جستجو کرد.
به عنوان نمونه، طی روزهای اخیر شبکه های رسمی وابسته به دربار سعودی نظیر «العربیه» و «الحدث» با پوشش روزانه حوادث لبنان و پُرتنش جلوه دادن این حوادث، به طور گسترده از استعفای قریب الوقوع الحریری از سمت خود خبر می دادند؛ مسأله ای که باعث شد تا کارشناسان و ناظران تحولات سیاسی از آن به عنوان لحظه شماری عربستان سعودی و متحدانش برای استعفای حریری از پست خود، یاد کنند.