«خانه‌های قدیمی با حوض‌های شش‌ضلعی و شمعدانی که روی تاقچه‌هایشان گرامافون است و صندلی‌های لهستانی در جای‌جای آن دیده می‌شود؛ این تصویر چشم‌انداز بسیاری از کافه‌های تهران است؛ کافه‌هایی که می‌خواهند نوستالژی‌های ایرانی را زنده کنند؛ آن هم برای دهه شصتی‌هایی که علاقه زیادی به خاطره‌بازی دارند. جالب است که این کافه‌ها خاطرات خانه‌های مادربزرگ‌های ایرانی را تنها با بازسازی صحنه‌های زندگی گذشته زنده نکرده‌اند و حالا در منوی بسیاری از آنها انواع شربت‌های گیاهی و دمنوش‌های سنتی وجود دارد؛ دمنوش‌ها و نوشیدنی‌هایی با عطر و بوی ایران قدیم البته سرو انواع نوشیدنی‌های ایرانی این روزها به تمام کافه‌های ایران رسوخ کرده است و کافه‌داران می‌گویند که این نوشیدنی‌های سرد و گرم طرفداران زیادی دارند.

حسین زینلی، مجری طرح ملی گیاهان دارویی هم به «شهروند» می‌گوید که مصرف گیاهان دارویی در ایران افزایش داشته است و این موضوع به دلیل سرو انواع نوشیدنی‌های سرد و گرم سنتی در کافه‌های ایران است.

او تأکید می‌کند که بسیاری از نوشیدنی‌های ایران با طعم و مزه منحصربه‌فرد قابلیت ثبت جهانی دارد و البته قبل از این باید گیاهان دارویی ایران تجاری‌سازی و به شکل محصولات دارای ارزش افزوده عرضه و نه این‌که به صورت خام به سایر کشورها فروخته شوند.

یکه‌تازی چای و گل گاو زبان در کافه‌های تهران

گل گاو زبان، بابونه و شربت‌های سنتی مانند سکنجبین و عرقیات گیاهی پرطرفدارترین نوشیدنی‌های سرد و گرم ایرانی هستند که به گفته کافی‌شاپ‌داران تهرانی سرو می‌شوند. آنها می‌گویند که چای و چای سبز به‌عنوان یک نوشیدنی اصیل ایرانی بیشترین فروش کافه‌های تهران را به خود اختصاص می‌دهد و حالا طرفداران گل گاو زبان در برخی کافه‌ها حتی از طرفداران قهوه ترک بیشتر شده است. آنها می‌گویند که استفاده از دمنوش‌های سنتی به‌ویژه بعد از صنعتی‌شدن تولید دمنوش‌های گیاهی رواج زیادی داشته است و علاقه‌مندان زیادی دارد.

کافه‌های تهران در ١٠ سال گذشته ٦٠ تا ٧٠درصد رشد داشته‌اند. این موضوع را اسکندر آزموده، رئیس اتحادیه فروشندگان بستنی، آبمیوه و کافی‌شاپ‌ها به «شهروند» می‌گوید و توضیح می‌دهد که چیزی حدود ٢٥٠ کافه در تهران فعالیت می‌کنند که اگر بخواهیم کافه‌های سیار خودرویی را به این مجموعه اضافه کنیم، می‌توانیم بگوییم حدود ٣٠٠ کافه در تهران فعالیت می‌کنند. او می‌گوید که کافی‌شاپ جزو معدود صنف‌هایی است که واحد غیر مجاز ندارد و همه کافه‌های تهران مجوز دارند.

البته آزموده عقیده دارد که بازار کافه‌ها برخلاف بسیاری از اصناف در ایران اشباع نشده است و در سایر کشورها معمولاً هر محله یک کافه برای ملاقات‌ها و گپ‌و‌گفت‌های اهالی محل دارد.

از دمنوش هوش تا دمنوش گندمزار

در میان نوشیدنی‌های سنتی منوی کافه‌های تهرانی گاهی به اسامی عجیب‌و‌غریبی برمی‌خورید که اسامی ابداعی خود کافه‌هاست و البته برخی کافه‌داران هم یک مشاور طب سنتی دارند و از افرادی که متقاضی دمنوش‌های گیاهی هستند، سوالاتی درباره طبع و ذائقه و بیماری‌های‌شان می‌پرسند تا مناسب‌ترین دمنوش را به آنها پیشنهاد دهند.

دمنوش هوش یکی از دمنوش‌هایی است که در منوی برخی کافه‌های تهران با آن برخورد می‌کنید. قیمت یک فنجان دمنوش هوش چیزی حدود ٨ تا ١٥‌هزار تومان است. کافه‌دارهای تهرانی می‌گویند این ترکیب را یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان ساخته است و درواقع دمنوشی برای تقویت حافظه است که حالا در کافه‌های تهران با عنوان دمنوش هوش عرضه می‌شود. ترکیبات دمنوش هوش چای سبز، رزماری و جنسینگ است.

دمنوش کوهستان، دمنوش دریا، دمنوش گندمزار و… عنوان اسامی ابداعی کافه‌های تهران برای برخی دمنوش‌های ترکیبی است که بر اساس ذائقه افراد طراحی شده‌اند. کافه‌دارها به شما می‌گویند که اگر طبع‌تان گرم است از دمنوش‌هایی متناسب با ذائقه‌تان استفاده کنید.

نوشابه طلا در کافه‌های لاکچری

یکی از لاکچری‌ترین ترکیبات گیاهی که در کافه‌های شمال شهر تهران و برخی مال‌های معروف مانند پالادیوم و برج میلاد فروخته می‌شود، نوشابه طلاست. نوشابه طلا در فروشگاه‌های فرودگاه امام هم وجود دارد. یک جعبه سیاه‌رنگ مخمل که درون آن یک بطری ٧٥٠ سی‌سی پیچیده در ساتن سفیدرنگ دیده می‌شود. قیمت این نوشیدنی ١٢٠دلار است و با دلار ١٣‌هزار تومانی چیزی حدود ۵/‏۱‬ میلیون تومان تمام می‌شود.

نوشابه طلا که تولید یکی از کارخانه‌های ایرانی است، در واقع گلاب دوآتشه مرغوب است که در آن پودر طلا وجود دارد. کافه‌های تهران می‌گویند، این نوشابه را به صورت ترکیبی در شربت‌های گیاهی اضافه می‌کنند و معمولاً قیمت یک لیوان آن چیزی حدود ٣٠٠ تا ٣٥٠‌هزار تومان تمام می‌شود.

یک‌کیلو گیاه دارویی مصرف سالانه هر ایرانی

هر ایرانی سالانه چیزی حدود یک‌کیلوگرم داروی گیاهی مصرف می‌کند. جالب است بدانید که اروپایی‌ها هم چیزی به اندازه ایرانی‌ها و در حدود ٩٠٠گرم در سال و به ازای هر نفر گیاهان دارویی مصرف می‌کنند. سرانه مصرف گیاهان دارویی بین آمریکایی‌ها تقریباً ۵/‏۲ برابر ایرانی‌هاست و هر آمریکایی در سال ٢.٥‬ کیلوگرم گیاه دارویی مصرف می‌کند.

مجید راهب، بزرگترین صادرکننده گلاب و گل‌محمدی ایران به «شهروند» می‌گوید: «گیاهان دارویی در اروپا بیشتر به صورت دمنوش مصرف می‌شود و به‌عنوان مثال صادرات گل‌محمدی به اروپا نه به صورت گلاب که به صورت غنچه گل رایج است، در دمنوش‌ها استفاده می‌شود اما در کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، تهیه شربت‌های معطر از گیاهان دارویی مانند ایران رایج است.»

او ادامه می‌دهد: «قطر، امارات و عربستان کشورهایی هستند که عمده صادرات گلاب ایران به آنها انجام می‌شود و جالب است که بدانید چینی‌ها هم مانند ایرانی‌ها به مصرف گلاب و شربت‌های گیاهان دارویی علاقه‌مندند و چین یکی از مقاصد صادراتی گلاب ایران است.»

برگشت علاقه ایرانی‌ها به نوشیدنی‌های سنتی

حسین زینلی، مجری طرح ملی گیاهان دارویی به «شهروند» می‌گوید: «استفاده از گیاهان دارویی در ایران بیشتر شده و جالب است که جوانان هم به استفاده از گیاهان دارویی روی آورده‌اند و سرو انواع دمنوش‌های گیاهی و شربت‌های گیاهی در ایران و به‌ویژه در کافه‌ها رایج شده است.»

البته مصداق این نکته افزایش مزارع گیاهان دارویی در ایران است. زینلی، مجری طرح ملی گیاهان دارویی توضیح می‌دهد: «در حال حاضر ۲۰۶ هزار هکتار مزرعه گیاهان دارویی در ایران وجود دارد که از این مزارع چیزی حدود ٦٧٥‌هزار تن گیاه دارویی تولید می‌شود.»

این موضوع در حالی رخ می‌دهد که مزارع گیاهان دارویی در سال ٩٨ تنها مساحتی به اندازه ١٥٠‌هزار هکتار داشتند.

جالب است که بدانید بیشترین مزارع گیاهان دارویی در ایران به مزارع زعفران تعلق دارد. پس از زعفران و البته با اختلاف زیاد مزارع گل‌محمدی دومین گیاه دارویی است که به صورت گسترده در مزارع ایران کشت می‌شود. پس از گل‌محمدی، بابونه سومین گیاه دارویی است که بیشترین سطح زیر کشت را دارد.

زینلی می‌گوید: «در حال حاضر در ایران ۲۵۰۰ گونه گیاه دارویی در ایران وجود دارد که تنها روی ۱۷۰ نوع داروی گیاهی سرمایه‌گذاری شده و در بقیه آنها یا گیاه اهلی نشده است یا این که هنوز وارد فرآیند تولید تجاری نشده‌اند.»