به گزارش خبرنگار تئاتر خبرگزاری فارس، دومین روز «آسیب شناسی جشنواره بینالمللی تئاتر فجر»، جمعه بیستم اردیبهشتم ماه در قالب سه نشست تخصصی تئاتر در سالن مشاهیر تئاتر شهر برگزار شد.
نشست اول با موضوع ساختار اجرایی و هنری با حضور مهرداد رایانیمخصوص، مدیر نشست، شهرام کرمی، مدیر کل هنرهای نمایشی و نادر برهانیمرند، دبیر سی و هفتمین و سی و هشتمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر، بهروز غریبپور، حسین مسافرآستانه و ناصر حبیبیان، کارشناسان تئاتر برگزار شد.
در این نشست حسین مسافرآستانه جایگزین حسین پارسایی شد.
بهروز غریبپور در ابتدای نشست عنوان کرد: ایرادی اساسی که در زمینه برگزاری جشنوارهها وجود دارد، این است که ما هر سال با دلایل مختلف جشنواره را از نو ابداع و از صفر آغاز میکنیم. همچنین آسیبشناسی را به خاطر آسیبشناسی انجام میدهیم؛ نه برای بررسی کارشناسانه. من میپذیرم که محدودیتهایی وجود دارد که هنگام اجرا دست و پای دبیر جشنواره را میبندد و بلندپروازیهای او را به حداقل میرساند؛ به گونهای که تصور میکنیم دبیر حرف هیچ کسی را گوش نداده و هیچ نوع آسیبشناسیای را مدنظر قرار نداده است.
وی با بیان اینکه خوشبین است و بودن جشنواره را از نبودنش بهتر میداند، افزود: البته معتقدم هر جشنواره فارغ از جشنواره قبلی داستان را از نو شروع کرده و گاهی دبیر اصلا فرصت نمیکند که نقاط قوت دوره قبل را ببیند.
غریبپور با تاکید بر لزوم بلندپرواز بودن دبیر جشنواره تصریح کرد: من دبیر را کمتر از یک نویسنده یا کارگردان نمیدانم و در غیر این صورت، دبیر تبدیل به یک کارمند میشود. بلندپروازی یک کارگردان، یک نویسنده، یک بازیگر و یک هنرمند اگر در دبیر نباشد آن جشنواره فاقد امتیاز هنری است.
*آسیب جشنواره فجر تغییر مدیریت مداوم است
حسین مسافرآستانه که دو دوره دبیری جشنواره تئاتر فجر را نیز در کارنامه دارد، گفت: من قرار نبود مزاحم اوقاتتان شوم و آمده بودم که گوش کنم و یاد بگیرم. این جا که آمدم به من تکلیف شد که به دلیل عدم حضور دوست عزیزم، حسین پارسایی باید در خدمت شما باشم. ما از ابتدا تاکنون جشنواره برگزار کردهایم که جشنواره برگزار کرده باشیم و تئاترمان یک جریان بزرگ ملی و بینالمللی داشته باشد. اگر موفقیتهایی هم در دورههایی داشتهایم و در دورههایی نه، بسته به ذوق شخصی دبیرانی بوده که جشنواره را مدیریت کردهاند؛ والا هیچ وقت با برنامهای هدفمند روبهرو نبودهایم.
این کارگردان تئاتر اظهار داشت: شورای سیاستگذاری هر سال تعیین میشود و دبیر به این شورا گزارشی میدهد و میگوید من این کارها را کردهام و این کارها را میخواهم بکنم و آنها هم میگویند موفق باشید! ما فراموش کردهایم که داشتن برنامه برای برگزاری جشنواره، مهمتر از انتخاب دبیر است. الان زحمت اول تا آخر کارهای جشنواره با دبیر است. یعنی ما به دنبال آدمی قدرتمند و محبوب میگردیم، مسئولیت همه کارها را بر عهدهاش میگذاریم و بعد هم بازخواستش میکنیم و او هم خسته میشود و میرود. بزرگترین آسیب، تغییر مداوم دبیر جشنواره است.
وی در پایان افزود: جشنواره تئاتر فجر نباید جشنوارهای تولیدمحور باشد. تئاتر ما این گونه نیست که محصولی نداشته باشد و ملزم باشیم جشنواره برگزار کنیم تا تولید داشته باشیم. ما تئاتر داریم و زیاد هم داریم، من در دوره اول دبیری خود جلوی این مسئله ایستادم.
باید نظامنامهای بنویسیم که جنبه حقوقی داشته باشد
ناصر حبیبیان دیگر مهمان این نشست گفت: فکر میکنم باید نظامنامهای بنویسیم که جنبه حقوقی داشته باشد. من سه، چهار سال پیش چنین کاری کردم و این جا رئوسش را خدمتتان میخوانم. فاز یک، تاریخچه است. بخش دوم اسناد پشتیبان است و بررسی آییننامههای داخلی و بینالمللی که اولی در طول بود و دومی در عرض. در دومی میخواهیم بدانیم جشنوارههای کشورهای همسایه چه میکنند و این دانستن، اسناد پشتیبان ما را شکل میدهد. آسیبشناسی حقوقی مقررات و آییننامهها و بهروزآوری قوانین توسط متخصصین تئاتر بخش دیگر ماجراست. با جمع شدن همه اینها میتوانیم به تنظیم بیانیه ماموریت و ارائه تعاریفمان بپردازیم و سپس به اساسنامه برسیم.
وی همچنین گفت: بهتر است جشنواره ترکیبی و شامل آثار تولیدی و شامل مرور آثار پیشین باشد.
بهروز غریبپور در ادامه اظهار داشت: این که ما ایراد میگیریم و میگوییم جشنواره هر سال از نو شروع میشود، به این معنی نیست که پس نباید باشد و معتقدم نادر برهانیمرند میتواند تا شب جشنواره به این نکته فکر کند که میخواهد بلندپروازانه حرکت کند یا نه و با توجه به پیشینه کاری او و شهرام کرمی خوشبختانه هیچ کس نمیتواند بگوید که اینها کارمندند.
غریبپور همچنین یادآور شد: وقتی میگویند طرف دولتی است، فکر میکنیم خودفروخته است و فقط دستورات را اجرا میکند. این خطکشیها که تو دولتی هستی و من خصوصی، من شرف دارم و تو نداری غیرمنطقی است. بنابراین جناب آقای کرمی و برهانیمرند از این نترسند که عدهای روشنفکر که حقوقشان را از دولت میگیرند، آنها را دولتی بنامند. من معتقدم حضور هر دو بخش خصوصی و دولتی، اگر عاشق تئاتر باشند، ضروری است. در نظام خصوصی هم ممکن است رخ دهد و این تفکری غلط است.
*نگاه کمیته امدادی به هیچ بخش جشنواره نداشته باشیم!
حسین مسافرآستانه نیز در بخش دیگری از صحبتهایش گفت: در مورد بخش دانشجویی، من با تعریف قسمتی جداگانه به عنوان این بخش مخالفم و آن را تخفیف دانشجویان میدانم. گویی که نتوانستهاند با دیگران رقابت کنند و ما حقیرشان میشماریم. کار خوب و خلاقانه چه دانشجویی باشد و چه غیردانشجویی باید بتواند حضور داشته باشد. عذر میخواهم که این عبارت را به کار میبرم، اما نگاه کمیته امدادی به هیچ بخشی درست نیست.
وی اظهار داشت: حال در مورد تئاتر شهرستانها هم میگویم، تئاتر شهرستان گاهی میتواند بهتر از تئاتر تهران باشد. دانشجو، شهرستانی، تهرانی و غیره باید با کارشان مدنظر قرار بگیرند و کارشان را ملاک ارزیابی قرار دهیم. این لطف نیست و نگاهی سخیف است.
مسافرآستانه با اشاره به بحث دولتی و خصوصی بودن تئاتر گفت: به عقیده من هر آن ظرفیتی از تئاتر خصوصی را که برای جشنواره آبرو میآورد، باید مورد توجه قرار داد. باید به گونهای برنامهریزی کنیم که حضور در جشنواره تئاتر فجر افتخار باشد و جایزه آفت این افتخار است.
*تعریف تئاتر فجر دچار اشکال است!
بخش دوم نشست با عنوان «فعالیتهای بینالملل» با حضور قطبالدین صادقی، محمدرضا علیاکبری و آرش عباسی برگزار شد.
قطبالدین صادقی مدیر تماشاخانه شانو در ابتدای بحثش گفت: اشکال بخش بینالملل جشنواره فجر به خود جشنواره برمیگردد. اولین مشکل، تعریف آن است. یعنی معلوم نیست تعریفش چیست. تمام جشنوارههای عالم یا به مناسبتهای موسمی شکل گرفتهاند یا تاریخی. جشنواره فجر ظاهرا و باطنا قرار است به مناسبت دگرگونی بزرگی که در عرصه سیاسی رخ داد، ویترینی برای تئاتر ارائه دهد. زمانی که انسان وارد جامعه میشود هر نهادی که میآفریند برای برطرف کردن یکی از نیازهایش است. ما چه نیازی داشتهایم که جشنواره تئاتر فجر را راه انداختیم؟ تا زمانی که به این پرسش بازنگردیم نمیتوانیم به باقی پرسشها جواب دهیم.
وی با بیان اینکه یکی از مهمترین عیبهای ما در بخش بینالملل این است که کمیت را بر کیفیت ارجح میدانیم، توضیح داد: به نظرم باید معیارهایمان را تغییر دهیم و بر کیفیت متمرکز شویم تا تاثیرگذار باشیم.
این نویسنده و کارگردان تئاتر ادامه داد: نکته دیگر این است که جشنواره مدیر خوب میخواهد. مدیری که به خصوص مداومت داشته باشد. بپرسید و ببینید که در جشنواره آوینیون هیچ مدیری کمتر از ۱۰ سال در سِمَتِ خود نبوده است. مدیریت جشنواره تخصصی است و نیازمند مداومت. ما بزرگترین ضربه را از عدم مداومت خوردهایم. اینها از جمله چیزهایی است که به جشنواره تئاتر فجر صدمه زده است؛ نداشتن تعریف و کمیتگرایی و این که کسانی که به دنبال دعوت از گروههای خارجی هستند معلوم نیست صاحب صلاحیتند یا نه.
*توقعمان از تئاتر فجر زیاد است
محمدرضا علیاکبری نیز توضیح داد: ما معیارهایی جهانی داریم و تجربیاتی را پشت سر گذاشتهایم و طبیعتا برای فکر کردن در مورد جشنواره خودمان باید آنها را مدنظر قرار دهیم. نکته این است که ما چه انتظاری از جشنوارهای داریم که روزی و روزگاری برای پاسداشت هدفی خاص طراحی شده است. همه ما و کسانی که دستاندرکار جشنواره هستند میدانیم که بدون تعارف انتظار ما از جشنواره تئاتر فجر انتظاری بیش از حد است. همه ما میخواهیم سهم خود را از آن برداریم و انتظار داریم که همه مشکلات تئاترمان را حل کند. جشنواره تئاتر فجر قرار نیست تمام نیازهای یک کشور را پوشش دهد.
وی ادامه داد: انتظاری که ما از جشنواره فجر داریم این است که ساختاری مشخص داشته باشد، اما به نظر میرسد که چنین اصلاح ساختاری به عمر مفید کاری خیلی از ما قد نخواهد داد. با این وجود من به تاثیرات فردی و تاثیرات مقطعی معتقدم. این که از ظرفیت حضور نادر برهانیمرند استفاده کنیم و بدانیم که چه تاثیراتی میتواند بگذارد.
*شعار تئاتر برای همه را اشتباه میدانم!
آرش عباسی نیز در بخش نخست صحبتش گفت: وقتی میخواهیم در مورد جشنواره و بخش بینالملل آن حرف بزنیم، اولین چیزی که به ذهنم میآید این است که بخش بینالملل در دهه ۷۰ به شخص من کمک بسیار زیادی کرد، اما در دهه فعلی، نخست باید ببینیم تئاترمان در ابعاد جهانی میگنجد یا خیر و مهمتر از آن میتوانیم روی تماشاگرمان به عنوان تماشاگر آثار بینالمللی حساب کنیم یا نه. من معتقدم بخش عمدهای از تماشاگرانمان این ظرفیت را ندارند و شعار تئاتر برای همه را شعاری اشتباه میدانم که لطمههای بسیار زیادی از آن خوردیم.
وی با تأکید بر اینکه تئاتر به هیچ عنوان برای همه نیست، همان طور که فلسفه برای همه نیست، افزود: تئاتر نمیتواند دغدغه همه باشد و به همین دلیل است که از جانب عدهای رفتاری زننده میبینیم. اساسا ما به عنوان تئاتربینهای ایرانی، آدمهای پرمدعایی هستیم که در مقابل همه چیز گارد میگیریم. مسئله این است که در اروپا تکلیف تماشاگر تئاتر با خودش مشخص است و در ایران مشخص نیست. شما بلیت خریدهاید و به تماشای یک اثر نشستهاید به این معنا که کسی وادارتان نکرده است، آن را ببینید. تماشاگر اروپایی وارد تئاتر شهر که میشود مطمئن است آدمهایی در آن جا هستند که لیاقت پرداخت پول برای تماشای کارهایشان را دارند!
وی همچنین افزود: نکته دیگر آن است که تئاتر حرفهای آنها برنمیتابد که هر کسی از جایش بلند شود و بگوید من کارگردانم، پول هم دارم و هر جا دلم بخواهد اجرا میروم. پس نخست باید به این سوال پاسخ دهیم که تئاتر ما تا چه میزان در حد و اندازه دنیا هست و بعد برای آن تصمیم بگیریم. معتقدم کم حوصلهترین جاندار روی کره زمین، تماشاگر تئاتر ایرانی است و گاهی رفتارهایی میکند که حرفهای نیست.
سپس قطبالدین صادقی تصریح کرد: مسئله دیگر که بخش جهانی جشنواره تئاتر فجر را ضعیف میکند سانسور است و مسئله دیگر ذوق پایین در هنگام انتخاب. ما باید از فرهنگهای دیگر اطلاع پیدا کنیم و خودشیفته نباشیم. فرهنگهای جهان را بشناسیم و از دستاوردهای آنها استفاده کنیم. تمام جشنوارههای جهان اخذ دستاوردهای نویناند. اینها را ببینیم و با ترفندی فرهنگی به تئاتر خودمان تزریقشان کنیم.
*هیئت انتخاب سرطان هر جشنواره است
آرش عباسی نیز ادامه داد: معتقدم هیئت انتخاب، سرطان هر جشنواره است. هر جشنواره باید یک دبیر داشته که بتواند پای آنچه انتخاب میکند، بایستد. در غیر این صورت، تئاتر حرفهای نیست و تئاتر صدقهای است. اینها باعث میشود ما به جایی نرسیم و پیشرفتی نکنیم. چرا فکر میکنیم جشنواره تئاتر فجر ویترین تئاتر است؟ تعدد کارهای خارجی چیزی جز پول دور ریختن نیست و امری خندهدار و کارکردش بستن دهانهاست. مشخصا اگر چهار نفر کارگردان خارجی با چهار کار باکیفیت بیایند، چه دوستشان داشته باشیم و چه دوستشان نداشته باشیم برایمان کافی است.
شهرام کرمی، مدیر کل هنرهای نمایشی و رئیس جشنواره بینالمللی تئاتر فجر نیز گفت: چون سالهاست کار مدیریت اجرایی میکنم همواره با این تضارب آرا و نظرات مواجه بودهام که عصارهشان میتواند برای تصمیمگیری درست یاریمان کند. مسئولیت دشواری بر عهده نادر برهانیمرند است؛ برای این که بتواند تمام این مطالبات را تبدیل به واقعیت کند. جشنواره تئاتر فجر نمیتواند یک تنه به تمام این مطالبات پاسخ دهد و امیدوارم بتوانیم با سعهصدر به تمام آنها بپردازیم. این جلسات حداقل برای من افقی را روشن کرد و گمان میکنم برای نادر برهانیمرند هم همین گونه بوده است.
پایان بخش سلسله نشستهای «آسیبشناسی جشنواره بینالمللی تئاتر فجر» به دبیری مهرداد رایانیمخصوص و مدیریت اجرایی میلاد نیکآبادی پس از دو روز برگزاری در قالب ۶ نشست در روزهای پنجشنبه ۱۹ و جمعه ۲۰ اردیبهشت، گفتوگو و تبادل آرای اهالی تئاتر، رسانه و علاقهمندان با رئیس و دبیر سی و هفتمین جشنواره بینالمللی تئاتر فجر، شهرام کرمی و نادر برهانیمرند است. نشستی که امروز شنبه، ۲۱ اردیبهشت از ساعت ۱۷ تا ۱۹ در تالار مشاهیر مجموعه تئاتر برگزار میشود.
انتهای پیام/
نظر شما