به گزارش روز دوشنبه خبرنگار معارف ایرنا از دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی، در سومین جلسه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم پس از بحث‌های هر یک از اعضا، راهبردها و نهادهای متولی این طرح به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفت که با تغییراتی به تصویب رسید و مصوبه آن طی روزهای آتی به نهادهای مرتبط ابلاغ خواهد شد.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی و رئیس ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم در این خصوص گفت: حفظ قرآن محوری‌ترین نقطه در تحولات و نهضت قرآنی کشور است و در پیش­نویس­های سند اقدامات ملی ذیل راهبردها تعریف شده بود که با توجه به آنها گزینه پیشنهادی تولیت این اقدامات و نهادهای همکار به عنوان نهادهای مجری نیز مشخص شده است.
حجت‌الاسلام حمید محمدی با اشاره به اینکه در کار حفظ قرآن کریم سه عملیات از سه جنس متفاوت وجود دارد، گفت: اولین عملیات، سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کلان است که کار شورا است و هم اینک انجام می‌شود، عملیات دوم کارهای پشتیبانی اعم از مالی، انسانی و تبلیغاتی را در بر می گیرد و عملیات سوم نیز تربیت حافظ قرآن است که نتیجه نهایی آن حافظ کل قرآن خواهد بود.
وی افزود: در بحث پشتیبانی، جای نگرانی است که ممکن است دستگاه‌ها وظایف خود را به خوبی انجام ندهند، بنابراین اگر قرار است نظارتی هم صورت بگیرد، باید در این بخش باشد و با شاخص‌هایی که وجود دارد هر کدام از این عوامل موارد مورد بررسی قرار می‌گیرد از همین رو در این مرحله باید سخت‌گیری بیشتر باشد چرا که کوچک‌ترین کم کاری می‌تواند به سایر مراحل و خروجی کار آسیب برساند.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی با اشاره به اینکه در خروجی کار نیز باید صحت آمار مورد بررسی قرار گیرد، اظهار کرد: باید این مساله که کیفیت حفظ درست است یا خیر نیز مورد بررسی قرار گیرد، ما در طرح پایش از دستگاه‌هایی که وظیفه تربیت حافظان قرآن را برعهده دارند، ظرفیت هایی که در اختیار آنها بوده است را بررسی می کنیم و به نسبت کمبودها و ظرفیتی که در اختیار نداشته‌اند می‌توانیم توجیهات آنها را بپذیریم.
وی افزود: برای دستگاه‌هایی که در قسمت سوم یا عملیات سوم نقش دارند، نقش تربیت کننده حافظ قرآن قائل می‌شویم و به عنوان مثال برای دستگاهی که در بحث پشتیبانی یا سیاستگذاری حضور داشته است، نقش تربیت کننده حافظ قرآن قائل نخواهیم شد.

** تشویق کودکان زیر هفت سال
بر اساس این گزارش از جمله تغییراتی که در این جلسه برای نهادهای متولی راهبردها و اقدامات ملی لحاظ شد می‌توان به راهبرد دوم اشاره کرد.
در این راهبرد که به موضوع «تشویق و زمینه‌سازی برای آشنایی کودکان زیر هفت سال با قرآن و شروع حفظ از این سنین» مربوط است، بحث بر سر نهاد متولی این راهبرد بود.
برهمین اساس، دو نهاد وزارت آموزش و پرورش و سازمان بهزیستی به عنوان نهادهایی که می‌توانند در این زمینه فعالیت داشته باشند معرفی شدند که در نهایت وزارت آموزش و پرورش و مرکز مدیریت حوزه­های خواهران به عنوان گزینه تولیت این راهبرد معرفی شد.

** تربیت مربی حفظ قرآن
همچنین در راهبرد چهارم نیز که در مورد «تربیت معلم و مربی حفظ قرآن و ایجاد تسهیلات و ساز و کارهای لازم برای حضور حافظان قرآن در مدیریت مدارس و تدریس با تمرکز بر مراکز پیش‌دبستانی و دبستان» است، بحث‌های فراوانی در مورد تولیت بر آن صورت گرفت.
در این بخش مقرر شد تا تولیت تربیت معلم رسمی بر عهده وزارت آموزش و پرورش و آموزش غیر رسمی از بین وزارت ارشاد، سازمان اوقاف و سازمان دارالقرآن بر عهده سازمان اوقاف و امور خیریه انتخاب شود.

** ارتقای جایگاه حافظان قرآن
همچنین در راهبرد هفتم که به موضوع «ارتقای جایگاه حفظ و حافظان قرآن در فرایندهای آموزشی، ارزیابی و ارتقای استادان و دانشجویان در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی» می‌پردازد، بحث تولیت بر عهده نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاه‌ها نهاده شد.
در راهبرد 13 که به موضوع «ترغیب شرکت‌ها و موسسات خصوصی و مردمی غیر قرآنی به حفظ و استفاده از حافظان قرآن» اختصاص یافته است، به جای در کلمه «اتحادیه» که در پیش نویس پیشنهاد شده بود، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت.
راهبرد 19 نیز که بحث «تبلیغ و ترویج اهمیت و اثرات حفظ قرآن در تبلیغات محیطی و شهری» می‌پردازد، نهاد سازمان همیاری شهرداری‌ها و دهیاری‌ها تحت نظر وزارت کشور به عنوان متولی این راهبرد معرفی شد.
در راهبرد 20 نیز که «تکریم حافظان قرآن و الگوسازی ایشان برای اقشار مختلف جامعه» را مدنظر دارد سازمان اوقاف و سازمان صدا و سیما به طور مشترک به عنوان نهادهای متولی معرفی شدند.
برای راهبرد شماره 23 مبنی بر «استفاده از ظرفیت گروه ها و تشکل‌های مذهبی برای تبلیغ و ترویج حفظ قرآن کریم» سازمان اوقاف به عنوان نهاد متولی تعریف شده بود که پس از بحث و بررسی فراوان سازمان تبلیغات اسلامی تولیت کار را بر عهده گرفت.
در این جلسه اعلام شد که اعضا راهکارهای تحقق راهبردها را در دستگاه خود بررسی کرده و اقدامات ملی ذیل آنها را به جلسه آینده پیشنهاد دهند.

** دستگاهی برای رصد میزان پیشرفت
معاون فرهنگی و پرورشی وزارت آموزش و پرورش در این جلسه با اشاره به اینکه الگوی تربیت حافظ در طول زمان را باید طراحی کنیم، گفت: هرمی تهیه شده است که در آن حافظ یک جزء و بالاتر در تعداد بسیار بالایی در نظر گرفته شده است و بر اساس روند کار حافظان دو جزء، سه جزء و بیشتر، دارای درصد و سهم خاصی خواهند بود.
مهدی فیض با تاکید بر اینکه ابتدا وضع موجود احصاء می‌شود، افزود: در این طرح اعلام شده که تا پایان سال 1404 وضعیت باید به چه نحوی باشد، اگر قرار است 10 میلیون حافظ کل قرآن باید داشته باشیم، این حفظ باید با چه کیفیتی باشد و آیا این 10 میلیون باید حافظ کل باشند یا کمتر، اینها در این طرح تعریف خواهد شد و آن دستگاه رصدگر نشان خواهد داد که چه میزان نسبت به برنامه تعریف شده عقب و یا جلو هستیم.
در این جلسه محمدحسین محمدزاده مدیر شبکه قرآن و معارف سیما، حجت الاسلام محمدعلی خسروی مدیرکل آموزش و مشارکت­های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حسین بهبودی مدیر دبیرخانه طرح­های ملی سازمان دارالقرآن الکریم، سالار عرفانی نسب رئیس دبیرخانه کمیسیون آموزش عمومی شورای توسعه فرهنگ قرآنی، محمدمهدی بحرالعلوم و معتز آقایی از حافظان قرآن حضور داشتند.

** مروری بر طرح ملی حفظ قرآن کریم
به گزارش ایرنا در مرداد سال 90 رهبر معظم انقلاب از ضرورت تربیت 10 میلیون حافظ قرآن سخن گفتند و کلیات طرح ملی حفظ قرآن کریم با این هدف در اسفند سال 93 در شورای توسعه فرهنگ قرآنی کشور به تصویب رسید و تدوین برنامه اجرایی آن به کمیسیون توسعه آموزش عمومی و کمیسیون تبلیغ و ترویج دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی واگذار شد.
محمدرضا مخبر دزفولی دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی و رئیس شورای توسعه فرهنگ قرآنی این طرح را مرداد سال 95 به وزارتخانه های آموزش و پرورش، فرهنگ و ارشاد اسلامی و علوم، تحقیقات و فناوری و سازمان های صدا و سیما، تبلیغات اسلامی، اوقاف و امور خیریه، ستاد کل نیروهای مسلح و دستگاه های دولتی و عمومی ابلاغ کرد که بر اساس این طرح تمامی دستگاه‏ های اجرایی موظف شدند تا برنامه ­های خود را به منظور بررسی و یکپارچه‏ سازی و تصویب به ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم زیر نظر شورای توسعه فرهنگ قرآنی ارسال کنند و در دوره‏ های زمانی معین، نتایج حاصل از اجرای برنامه‏ ها را به ستاد گزارش دهند.
در این طرح ملی که در جلسه بیست و پنجم و بیست و نهم مورخ دوم و پانزدهم اسفند سال 93 شورای توسعه فرهنگ قرآنی به تصویب رسیده، آمده است: در اجرای مواد 1 و 2 و بندهای چهار و 6 ماده 4 منشور توسعه فرهنگ قرآنی طرح ملی حفظ قرآن کریم به تصویب رسید.
سخنان رهبر معظم انقلاب در سال 1390مبنی بر ضرورت تربیت 10 میلیون حافظ قرآن کریم در ابتدای طرح ملی حفظ آمده و پس از مقدمه، تعاریف و چشم انداز به مسائلی همچون اصول و رویکردهای اساسی، راهبردهای کلان، راهبردهای ملی، چارچوب نهادی و اجرایی و همچنین الزامات اجرایی پرداخته شده که به شرح زیر است:

*مقدمه
تحقق آرمان­های نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در گرو فراگیر شدن فرهنگ قرآنی در سطوح مختلف نظام و جامعه اسلامی است.
این مهم مستلزم تعلیم قرآن به همه افراد جامعه است و ترویج فرهنگ حفظ قرآن و افزایش تعداد حافظان کلام وحی در کشور یکی از مهم­ترین راهبردها در این تعلیم است.
توجه به شیوه تعلیم در سیره و تذکر مقام معظم رهبری (مدظله) نسبت به اهمیت حفظ قرآن و کمبود جدی حافظان قرآن در جامعه اسلامی ایران و تصریح ایشان بر ضرورت وجود حداقل 10میلیون نفر حافظ قرآن در کشور می تواند اهمیت توجه به این راهبرد را گوشزد کند.
این طرح ملی با نگاه سلسله مراتبی ذیل سند راهبردی توسعه آموزش عمومی قرآن موضوع ماده 4 قانون برنامه پنجم جمهوری اسلامی ایران تعریف می شود.

* تعاریف
حفظ قرآن : به یاد سپاری آیات قرآن و نگاهداشت و جلوگیری از فراموشی آیاتی که در فرآیند تعلّم به حافظه سپرده شده است.
حافظ قرآن : فردی که توانایی دارد همه یا بخش قابل توجهی از آیات قرآن را به صورت صحیح و روان با تلفظ عربی حروف و حرکات در حد تمایز همراه با درک معنای ظاهری آیات از بر بخواند.

* چشم انداز
در افق 1414، حفظ قرآن کریم، امری فراگیر بین تمامی اقشار جامعه اسلامی ایران خواهد بود؛ به گونه­ای که تعداد حافظان قرآن کریم در کشور به 10 میلیون نفر خواهد رسید، برنامه­های آموزشی و محافل حفظ در سراسر کشور برپا شده و استفاده از آیات قرآن کریم در گفتگوها و تعاملات روزمره عموم و فرهیختگان رایج خواهد شد.

* اصول و رویکردهای اساسی
1- هدف از حفظ قرآن، افزایش «ایمان»، «شناخت»، «انس» و «عمل» به قرآن است.
2- لازم است تا پایان سند چشم ­انداز در 1404 کلیه ظرفیت­ ها برای ترویج و فرهنگ­ سازی حفظ قرآن به کار گرفته شود و سامانه ها و سازوکارهای اجرای طرح ملی، مستقر و حدود یک‏ سوم از چشم‏ انداز طرح (3.5 میلیون حافظ کل قرآن) محقق شود.
3- تربیت حافظان مبلّغ و حرفه­ای قرآن برای حضور و ارائه برنامه در محافل تبلیغی ترویجی داخلی و بین ‏المللی امری لازم است اما در این طرح منظور از 10 میلیون حافظ قرآن چنین سطحی از تسلّط بر حفظ نیست.
4- نیل به 10 میلیون حافظ قرآن، بدون ایجاد تحول اساسی در سبک زندگی فردی و اجتماعی و رویکردهای مدیریتی ممکن نیست. ابعاد این تحول در نوع نگاه به قرآن، چگونگی نقش آفرینی اجتماعی و مرجعیت قرآن در زندگی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
5- برنامه ‎ ها و روش ­های ترویج و آموزش حفظ قرآن بر اساس تفاوت در ظرفیت و امکانات افراد اجتماع، می­بایست از کثرت و تنوع برخوردار باشد.
6- قدم نخست در حفظ قرآن، اعتقاد و باور به اهمیت و انگیزه برای حفظ است لذا در فعالیت­های اجرایی باید به ترویج جایگاه و انگیزه سازی برای حفظ توجه ویژه شود.
7- گرچه به کارگیری انگیزاننده ­های مادی برای آغاز حفظ قرآن و استقامت در آن مناسب است، امّا برنامه ریزی ­ ها باید به گونه ای باشد که این انگیزاننده ها بر انگیزه های معنوی و قصد قربت افراد غلبه نیابد و در نگاه سایر اقشار شائبه غلبه انگیزه ­های مادی بر انگیزه های معنوی را ایجاد نکند.
8- در واگذاری مسئولیت ­های آموزشی و فرهنگی نظام اسلامی مراتب حفظ قرآن به عنوان یکی از اولویت­های مهم تلقی شده و احراز آن در فرآیندهای ارزشیابی و انتصاب مدنظر قرار گیرد. در مورد سایر مسئولیت­ها نیز این عامل به عنوان یکی از ارزش­ها در نظر گرفته شود.
9- در برنامه­ ریزی و فضاسازی برای رواج حفظ علاوه بر پرهیز از اجبار و اکراه باید به­ گونه ­ای عمل کرد که افراد در عین آزادی و اختیار نسبت به حفظ قرآن انگیزه پیدا کنند.
10- حفظ قرآن باید به یک موضوع فرهنگی رایج در جامعه تبدیل شود و منحصر در مراکز، رشته­ ها و گروه­ های خاصی نباشد.
11- برای ترویج و توسعه پایدار حفظ قرآن در جامعه باید به نیروهای مردمی و اجتماعی متکی بود و نقش حاکمیت در مقام سیاستگذاری و حمایت با پرهیز از تصدی ‎گری (غیر از نظام رسمی آموزش عمومی و عالی) و ایجاد ساختارهای جدید باشد.
12- حافظ قرآن باید به اخلاق قرآنی آراسته و دور از آفت­ های تکبر و تفاخر باشد.

* راهبردهای کلان
1- ترویج و گسترش حفظ در خانواده ‏ها
2- ترویج و گسترش حفظ قرآن در مدارس و مراکز وابسته به آموزش و پرورش
3- ترویج و گسترش حفظ قرآن در مراکز آموزش عالی حوزوی و دانشگاهی
4- ترویج و گسترش حفظ قرآن در نهادها و دستگاه ‎های دولتی و عمومی
5- ترویج و گسترش حفظ قرآن در بخش خصوصی و مجموعه‎ ها و مؤسسات مردم نهاد و گروه ‎های اجتماعی
6- توسعه محصولات و خدمات آموزشی فرهنگی مرتبط با حفظ قرآن
7- تبلیغ و ترویج حفظ در فضاهای اجتماعی و رسانه ‎ای مختلف
8- طراحی و ایجاد ساز و کارها و ساختارهای پشتیبان اجرای طرح ملی حفظ

* راهبردهای ملی
1- فراهم کردن زمینه و فرصت لازم برای والدین به ویژه مادران و زنان خانه ‎دار جهت حفظ قرآن کریم
2- تشویق و زمینه‎ سازی برای آشنایی کودکان زیر هفت سال با قرآن و شروع حفظ از این سنین
3- هدایت مدارس به ویژه مدارس ابتدایی برای برگزاری دوره‎ ها و کلاس های حفظ قرآن
4- تربیت معلم و مربی حفظ قرآن و ایجاد تسهیلات و ساز و کارهای لازم برای حضور حافظان قرآن در مدیریت مدارس و تدریس با تمرکز بر مراکز پیش ‎ دبستانی و دبستان
5- توسعه برنامه ‎ها، مسابقات و رویدادهای مرتبط با حفظ قرآن در آموزش و پرورش
6- توسعه پژوهش در حوزه حفظ قرآن و تربیت حافظ
7- ارتقای جایگاه حفظ و حافظان قرآن در فرایندهای آموزشی، ارزیابی و ارتقای اساتید و دانشجویان در دانشگاه ‎ها و مؤسسات آموزش عالی
8- ترویج حفظ قرآن در حوزه های علمیه از طریق افزایش سهم محتوای مبتنی بر حفظ قرآن و تعیین مشوق­هایی برای طلاب حافظ
9- تشویق کارمندان دستگاه ها و نهادهای کشوری و لشکری به حفظ قرآن از طریق تعیین امتیازات و تشویق ­های مادی و معنوی
10- استفاده از فرصت خدمت مقدس سربازی برای ترویج و گسترش حفظ قرآن
11- توسعه مؤسسات مردمی و خصوصی فعال در حفظ قرآن از طریق تعیین تسهیلات و مشوق­های تشکیل و اداره آنها
12- ترویج و گسترش جلسات حفظ قرآن مردمی و هدایت جلسات و هیئات مختلف به سمت حفظ قرآن
13- ترغیب شرکت­ها و مؤسسات خصوصی و مردمی غیر قرآنی به حفظ و استفاده از حافظان قرآن
14- طراحی ساز و کارهایی جهت ارتقای جایگاه اجتماعی و تکریم حافظان قرآن در جامعه
15- حمایت از تولید محصولات محتوایی مورد استفاده در آموزش حفظ قرآن کریم
16- زمینه­ سازی برای گسترش محصولات نرم‎ افزاری و سخت‎ افزاری با کیفیت در حوزه حفظ قرآن
17- ترویج و توسعه محتوا و خدمات مرتبط با حفظ قرآن در فضای مجازی
18- تولید برنامه ‎های رادیویی و تلویزیونی برای ترویج حفظ قرآن و تبیین جایگاه آن
19- تبلیغ و ترویج اهمیت و اثرات حفظ قرآن در تبلیغات محیطی و شهری
20- تکریم حافظان قرآن و الگوسازی ایشان برای اقشار مختلف جامعه
21- فراهم کردن زمینه آموزش عمومی حفظ با استفاده از ظرفیت صدا و سیما
22- فراهم کردن امکان تبلیغ ارزان‎ قیمت مؤسسات، محصولات و خدمات مرتبط با حفظ قرآن در رسانه های مختلف
23- استفاده از ظرفیت گروه ها و تشکل های مذهبی برای تبلیغ و ترویج حفظ قرآن کریم
24- ارزیابی مستمر و دقیق حافظان و مؤسسات حفظ از طریق طراحی و ایجاد ساختار­ها و ساز و کارهای ارزشیابی مناسب
25- ساماندهی اطلاعات و محتوای موجود در حوزه حفظ قرآن در کشور از طریق ایجاد پایگاه های داده و ساختار­های اطلاعاتی مورد نیاز برای توسعه و ترویج حفظ قرآن
26- طراحی و ایجاد سامانه­ها و ساز و کارهای برنامه‎ ریزی و بودجه‎ ریزی هماهنگ و یکپارچه جهت اجرایی شدن طرح ملی

* چارچوب نهادی و اجرایی
الف. سیاستگذاری و نظارت راهبردی؛
سیاست گذاری، نظارت راهبردی و روزآمد سازی طرح ملی حفظ بر عهده شورای توسعه فرهنگ قرآنی است.
ب. برنامه ریزی، هماهنگی، نظارت و ارزیابی اجرای طرح ملی حفظ قرآن کریم؛
به منظور برنامه‎ ریزی، هماهنگی، نظارت و ارزیابی بر اجرای طرح ملی حفظ قرآن کریم، ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم تحت نظر شورای توسعه فرهنگ قرآنی تشکیل می شود.
ج. فرهنگ سازی و اجرا؛
وزارت آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان صدا و سیما، سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و سایر وزارتخانه ها، نهادها و دستگاه های اجرایی، تبلیغی و فرهنگی کشور، در فرایند اجرایی کردن و فرهنگ سازی طرح ملی با ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم همکاری می کنند.
تمامی دستگاه‏ های اجرایی موظفند در چارچوب این طرح، برنامه ­های خود را جهت بررسی و یکپارچه‏ سازی و تصویب به ستاد ارسال نمایند و در دوره‏ های زمانی معین، نتایج حاصل از اجرای برنامه‏ ها را به ستاد گزارش دهند.
د. الزامات اجرایی
شورای توسعه فرهنگ قرآنی موظف است ظرف مدت حداکثر سه ماه ستاد راهبری طرح ملی حفظ قرآن کریم را با محوریت وظایف ذیل تشکیل دهد:
1- هماهنگی و هدایت تعاملات و ارتباطات دستگاه های مختلف و اجزای مختلف جامعه در راستای تحقق چشم ‎ انداز طرح ملی
2- تشکیل کمیته‎ ها و کارگروه های تخصصی متشکل از دستگاه های مسئول و مؤسسات فعال در زمینه حفظ برای برنامه ریزی و هماهنگی اقدامات و فعالیت­ها
3- تدوین اهداف بخشی و زمانی متناسب با بخشهای مختلف جامعه و تعیین شاخص­ های ارزیابی
4- تدوین اقدامات و تهیه شناسنامه اقدامات (شامل اهداف، سیاست ها و الزامات اجرایی، شاخص های عملکردی، تقسیم وظایف کلان، بودجه) و برنامه اجرایی سالانه متناسب با آن
5- ارزیابی مستمر و به روز رسانی دوره‎ ای طرح ملی با توجه به شرایط و نتایج حاصل از اجرای آن در راستای تحقق چشم انداز تعیین­شده و ارائه گزارش سالانه به شورای توسعه فرهنگ قرآنی
6- تأمین منابع مالی مورد نیاز برای اجرای طرح از طریق بودجه سنواتی و بودجه های قرآنی و فرهنگی دستگاه های مختلف و طراحی ساز و کارهای تشویقی جهت جلب مشارکت­های مردمی و بخش خصوصی
تبصره ـ ترکیب ستاد راهبری و تشکیلات آن در مجمع مشورتی شورای توسعه فرهنگ قرآنی به تصویب می­ رسد.
فراهنگ**1003**1055
خبرنگار: محمدرضا جعفرملک**انتشار: زینب کارگر