برنامه‌ریزی برای تعامل بین پژوهش و تولید، باید به مکانیسمی عملی و حساب‌شده منجر شود که طی آن، محققان سازمان در کنار عوامل فنی و محتوایی برنامه‌ها، وظایف مشخصی را به‌عهده بگیرند. این وظیفه، لزوما نه از نوع مشورتی یا نظارتی صرف، بلکه باید کاملا کاربردی و در مراحل تولید برنامه، لازم‌الاجرا باشد.
رابطه تحقیق و تولید در صداوسیما، پیچیده و غامض نیست اما ظرافت‌هایی دارد که در صورت توجه به این ظرافت‌ها می‌توان به مکانیسم قابل اتکایی برای ایجاد تعامل مناسب بین تحقیق و تولید دست یافت. بدون شک، بهترین برنامه‌سازان سازمان صداوسیما «برنامه‌سازان پژوهشگر» و بهترین پژوهشگران سازمان، «پژوهشگران برنامه‌ساز» هستند. اما این ایده لزوما به این معنا نیست که برنامه‌سازان را باید از بین پژوهشگران یا پژوهشگران را از بین برنامه‌سازان انتخاب کرد. برنامه‌سازان باید به نقش و تأثیر پژوهش در بالندگی و اثربخشی برنامه‌های رادیویی، تلویزیونی و حتی گزارش‌های خبری باور و به این باور التزام داشته باشند. این باور زمانی شکل می‌گیرد که برنامه‌ساز، اثرات مثبت و سازنده کاربست پژوهش را در پروسه قبل، حین و پس از تولید برنامه برای طراحی محتوا، پیشبرد اهداف برنامه و اطلاع از بازخورد آن، به عینه لمس و درک کرده باشد. کمی عقب‌تر، محتوای پژوهش‌هاست که در عین علمی و پژوهشی بودن، لازم است کاربردی و در خدمت رسانه باشد. پژوهش رسانه‌ای، گرچه در خدمت علم محض نیست اما قطعا علمی است. مختصات دقیق و عملیاتی پژوهش برنامه‌ای باید روشن و مشخص شود. پژوهش برنامه‌ای، پژوهشی از نوع گردآوری اطلاعات متفاوت و گاه ضد و نقیض نیست. پژوهش برنامه‌ای، پژوهشی است که راه را برای انتخاب برنامه‌ساز مهیا می‌کند؛ انتخاب رویکرد، انتخاب روش، انتخاب مخاطب، انتخاب موضوع و انتخاب فرم. به همین خاطر لازم است پژوهشگر برنامه‌ای، مختصات دقیق یک برنامه رادیویی، تلویزیونی یا خبری، سطح و عمق اثربخشی بر جامعه مخاطبان و اثرات مورد انتظار برنامه‌ها را بشناسد. این مهارت علاوه بر مهارت‌های پژوهشگری است. از سوی دیگر، برنامه‌ساز نیز باید شناخت کافی از روش‌ها، منابع و رویکردهای پژوهشی داشته باشد. به تعبیر دیگر، برنامه‌ساز باید بداند پژوهش چیست و چگونه باید از آن بهره بگیرد و اگر خود دستی در کار پژوهش هم داشته باشد، قابلیت‌های خود را برای برنامه‌سازی در حد مورد انتظار برای رسانه ملی ارتقا داده است.
سیدمحسن لطیفی
مدیرکل صداوسیمای مرکز آذربایجان شرقی