عذري قدياني
در خصوص ضرورت احياي فرهنگ سلام دادن در جامعه با كامران اويسي دكتراي تفسير تطبيقي، استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر حوزه دين و علوم جديد، گفتوگويي داشتيم. وي موضوع مهم سلام كردن را در احاديث و روايات بررسي كرده است كه در ادامه ميخوانيد.
تشويق به صله رحم و سلام كردن در احاديث و روايات
بزرگان دين به گونهاي به سلام كردن تشويق كردهاند كه آن را در رده كارهاي مهم قرار دادهاند. به عنوان نمونه در اصول كافي آمده است كه امام صادق (ع) فرمود: صله رحم و احسان حساب را آسان كنند و از گناهان نگهدار شوند، پس صله رحم كنيد و به برادران خود احسان نماييد، اگر چه به وسيله سلام كردن خوب و جواب سلام دادن باشد.
گاهي نيز با الفاظ توبيخي و سرزنشي نسبت به اهميت سلام دادن هشدار ميدادند. مثلاً در كلمات قصار امام حسين (ع) در كتاب تحفالعقول نقل است كه بخيل كسى است كه از سلام دادن خوددارى نمايد. همچنين رسول خدا (ص) فرمود: پيش از سخن گفتن به سلام كردن آغاز گفتار كنيد.
حدود سلام كردن در دين اسلام
از ا حاديث برميآيد در صورتي مردان نامحرم به بانوان سلام كنند كه ضرورت دارد و به مفسده و حرام نميافتند. به اين ترتيب سلام كردن مستحب است اما در مواردي استثنايي كه شبهه فساد پيش آيد بهتر است از اين مستحب چشمپوشي شود.
باز هم از اميرالمؤمنين علي (ع) است كه هر گاه اهل كتاب (كساني كه به يكي از اديان يهود، مسيحيت، زرتشتي و صابئين باور دارند و داراي كتاب هستند) به شما سلام دادند در جواب آنها بگوييد: و عليك. اين جمله نشان ميدهد كه جواب سلام واجب است هرچند سلام كردن مستحب است. در واقع اهل كتاب اگر خودشان سلام كردند و با اين كار ادعاي درخواست سلامت و آرامش براي مسلماني داشتند، او نيز به همين اندازه كه بر تو باد، اكتفا كند. اين نوع سلام كردن، جنبه امر به معروف و نهي از منكر دارد تا به اهل كتاب بفهماند اگر به اسلام بگرويد، جواب سلام شما بهتر از اين هم داده خواهد شد؛ زيرا فضاي فكري شما در آن حالت سلم و عافيت خواهد بود و عاري از شرك جلي و تمسك به دين منسوخشده و تحريفشده خواهد شد.
در سلام گفتن از يكديگر سبقت بگيريم
از ديگر موارد مهم در سلام دادن، سبقت گرفتن در انجام آن است. وقتي پيامبر (ص) ميخواهد معاذ بن جبل را توصيه كند، يكي از مواردش اين است كه در سلام دادن پيشدستى كند. در آموزههاي ديني حتي سلام دادن به مردگان نيز موضوعيت دارد. از حضرت امام صادق (ع) پرسيده شد: سلام دادن به اهل قبور چگونه است؟ حضرت فرمودند: بگو: السّلام على اهل الدّيار من المؤمنين و المسلمين، رحم الله المستقدمين منكم و المستأخرين و انا ان شاءالله بكم لاحقون. يعني درود بر اهل سرزمينها كه عبارتند از مؤمنين و مسلمين؛ خدا رحمت كند سابقين و لاحقين ايشان را؛ ان شاءالله ما نيز به شما ملحق خواهيم شد.
بزرگان دين به گونهاي به سلام كردن تشويق كردهاند كه آن را در رده كارهاي مهم قرار دادهاند. به عنوان نمونه در اصول كافي آمده است كه امام صادق (ع) فرمود: صله رحم و احسان حساب را آسان كنند و از گناهان نگهدار شوند، پس صله رحم كنيد و به برادران خود احسان نماييد، اگر چه به وسيله سلام كردن خوب و جواب سلام دادن باشد.
گاهي نيز با الفاظ توبيخي و سرزنشي نسبت به اهميت سلام دادن هشدار ميدادند. مثلاً در كلمات قصار امام حسين (ع) در كتاب تحفالعقول نقل است كه بخيل كسى است كه از سلام دادن خوددارى نمايد. همچنين رسول خدا (ص) فرمود: پيش از سخن گفتن به سلام كردن آغاز گفتار كنيد.
حدود سلام كردن در دين اسلام
از ا حاديث برميآيد در صورتي مردان نامحرم به بانوان سلام كنند كه ضرورت دارد و به مفسده و حرام نميافتند. به اين ترتيب سلام كردن مستحب است اما در مواردي استثنايي كه شبهه فساد پيش آيد بهتر است از اين مستحب چشمپوشي شود.
باز هم از اميرالمؤمنين علي (ع) است كه هر گاه اهل كتاب (كساني كه به يكي از اديان يهود، مسيحيت، زرتشتي و صابئين باور دارند و داراي كتاب هستند) به شما سلام دادند در جواب آنها بگوييد: و عليك. اين جمله نشان ميدهد كه جواب سلام واجب است هرچند سلام كردن مستحب است. در واقع اهل كتاب اگر خودشان سلام كردند و با اين كار ادعاي درخواست سلامت و آرامش براي مسلماني داشتند، او نيز به همين اندازه كه بر تو باد، اكتفا كند. اين نوع سلام كردن، جنبه امر به معروف و نهي از منكر دارد تا به اهل كتاب بفهماند اگر به اسلام بگرويد، جواب سلام شما بهتر از اين هم داده خواهد شد؛ زيرا فضاي فكري شما در آن حالت سلم و عافيت خواهد بود و عاري از شرك جلي و تمسك به دين منسوخشده و تحريفشده خواهد شد.
در سلام گفتن از يكديگر سبقت بگيريم
از ديگر موارد مهم در سلام دادن، سبقت گرفتن در انجام آن است. وقتي پيامبر (ص) ميخواهد معاذ بن جبل را توصيه كند، يكي از مواردش اين است كه در سلام دادن پيشدستى كند. در آموزههاي ديني حتي سلام دادن به مردگان نيز موضوعيت دارد. از حضرت امام صادق (ع) پرسيده شد: سلام دادن به اهل قبور چگونه است؟ حضرت فرمودند: بگو: السّلام على اهل الدّيار من المؤمنين و المسلمين، رحم الله المستقدمين منكم و المستأخرين و انا ان شاءالله بكم لاحقون. يعني درود بر اهل سرزمينها كه عبارتند از مؤمنين و مسلمين؛ خدا رحمت كند سابقين و لاحقين ايشان را؛ ان شاءالله ما نيز به شما ملحق خواهيم شد.
آشكار و شمرده و با صداي بلند سلام كنيم
برخي نيز يا از روي خجالت يا بيحالي، آرام به افراد سلام ميكنند. در حالي كه سبك زندگي اسلامي چيز ديگري ميگويد. امام باقر (ع) فرمود: راستى كه خدا عز و جل دوست دارد آشكارا سلام كردن را. همچنين ابن قدّاح از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: هر گاه يكى از شماها سلام دهد بايد بلند سلام كند و نگويد من سلام كردم و جواب ندادند و شايد كه سلام كرده و نشنيدند و هر گاه يكى از شماها جواب سلام دهد، بايد بلند بگويد و مسلمانى نگويد من سلام كردم و به من جواب ندادند، سپس فرمود: على (ع) بارها مىفرمود: خشم نكنيد و به خشم نیاوريد، سلام را فاش گوييد و سخن را شيرين و خوش ادا كنيد و شب كه مردم در خوابند شماها نماز بخوانيد تا با سلامتى به بهشت برويد، سپس بر آنها قول خدا عز و جل از آيه 23 سوره حشر را خواند يعني «السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ». اميرالمؤمنين (ع) در نهجالبلاغه فرموده است كه فاش سلام كردن از زمره عبادت است.
برخي نيز يا از روي خجالت يا بيحالي، آرام به افراد سلام ميكنند. در حالي كه سبك زندگي اسلامي چيز ديگري ميگويد. امام باقر (ع) فرمود: راستى كه خدا عز و جل دوست دارد آشكارا سلام كردن را. همچنين ابن قدّاح از امام صادق (ع) روايت كرده كه فرمود: هر گاه يكى از شماها سلام دهد بايد بلند سلام كند و نگويد من سلام كردم و جواب ندادند و شايد كه سلام كرده و نشنيدند و هر گاه يكى از شماها جواب سلام دهد، بايد بلند بگويد و مسلمانى نگويد من سلام كردم و به من جواب ندادند، سپس فرمود: على (ع) بارها مىفرمود: خشم نكنيد و به خشم نیاوريد، سلام را فاش گوييد و سخن را شيرين و خوش ادا كنيد و شب كه مردم در خوابند شماها نماز بخوانيد تا با سلامتى به بهشت برويد، سپس بر آنها قول خدا عز و جل از آيه 23 سوره حشر را خواند يعني «السَّلامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَيْمِنُ». اميرالمؤمنين (ع) در نهجالبلاغه فرموده است كه فاش سلام كردن از زمره عبادت است.
خرده رفتارهايي كه آغاز گر سبك زندگي اسلامي است
بيشك اسلامي شدن سبك زندگي را از همين خرده رفتارها و موارد ملموس اجتماعي مانند كيفيت سلام كردن بايد آغاز كرد تا به تدريج اين رفتارها و خرده كردارها به عنوان عادت و سبك زندگي محسوب شوند. هر عاقلي ميفهمد كه يكشبه نميتوان يك جامعه را با سبك زندگي اسلامي آشنا كرد، بنابر اين همت كنيم و از رفتارهايي شروع كنيم كه آسان و كوچك و كوتاهمدت برايمان پيش ميآيند و تغيير آنها به اسلامي كردن بسيار راحتتر خواهد بود. فراموش نكنيم كه از قديم گفتهاند سلام سلامتي ميآورد. در واقع اولين معناي سلام، سلامتي است يعني در حق ديگران دعا و آرزوي سلامتي ميكنيد و بر اساس اين معنا از طرف شما شر و آسيبي به ديگران نميرسد.
بيشك اسلامي شدن سبك زندگي را از همين خرده رفتارها و موارد ملموس اجتماعي مانند كيفيت سلام كردن بايد آغاز كرد تا به تدريج اين رفتارها و خرده كردارها به عنوان عادت و سبك زندگي محسوب شوند. هر عاقلي ميفهمد كه يكشبه نميتوان يك جامعه را با سبك زندگي اسلامي آشنا كرد، بنابر اين همت كنيم و از رفتارهايي شروع كنيم كه آسان و كوچك و كوتاهمدت برايمان پيش ميآيند و تغيير آنها به اسلامي كردن بسيار راحتتر خواهد بود. فراموش نكنيم كه از قديم گفتهاند سلام سلامتي ميآورد. در واقع اولين معناي سلام، سلامتي است يعني در حق ديگران دعا و آرزوي سلامتي ميكنيد و بر اساس اين معنا از طرف شما شر و آسيبي به ديگران نميرسد.
نظر شما