به گزارش ایرنا، چلنگری یا همان آهنگری سنتی یکی از صنایع دستی سنتی ایرانیان و حرفه ای است که با تغییر شکل فلزات، ابزارآلات مورد نیاز مانند داس، چکش، تیشه، قندشکن، میخ های بلند، چاقو، انبر، انواع قفل و دیگر وسایل مورد نیاز را ساخته و تامین می کند.
در مجموع به فرایند فرم دادن مفتول ها و ورقه های فلزی با تکنیک حرارت دادن فلز و کوفتن آن جهت ساخت انواع محصولاتی نظیر داس، چکش، نعل و زنگوله چهارپایان و ...آهنگری سنتی یا چلنگری می گویند.
ابزار کار آهنگر بومی از چند پُتک سبک و سنگین، سَندان، چکش، قلم، گیره و تغاری سفالین و پر از آب و در نهایت کوره ای گلی و دَم متصل به آن جهت هوادهی به زغال و تنظیم حرارت کوره، تشکیل می شود و اساس کار بر حرارات دادن فلزات به وسیله کوره آهنگری و کوبیدن آن بوسیله چکش های مخصوص تا رسیدن محصول به فرم دلخواه است.
شهرستان نهاوند یکی از مهمترین مراکز تولیدات آهنگری سنتی در استان و حتی غرب کشور بشمار می رفته و در گذشته هایی نه چندان دور، این صنعت در محله بازار رواج و حتی محله ای به نام آهنگران و مسگران وجود داشت.
در گذر زمان، توسعه زندگی شهری از یک سو و گسترش فناوری جدید که منجر به تولیدات ماشینی برای رفع نیازهای بشر شد، شاهد افول صنعت چلنگری بوده ایم؛ به گونه ای که با خانه نشین شدن و مرگ فعالان این صنعت، دیگر کسی تمایل به ادامه این حرفه نداشته و چراغ چلنگری رو به خاموشی است.
در این میان به نظر می رسد که نسیم امیدی در حال وزیدن است و متولیان امر تلاش دارند نگذارند این صنعت که با فرهنگ ایرانیان آمیخته است به دست فراموشی سپرده شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند در این رابطه به خبرنگار ایرنا گفت: آهنگران قدیمی نهاوند با استفاده از وسایلی ساده نظیر انبر و چکش به تولید ابزارآلات مورد نیاز مردم مانند قپان، قندچین، انبر، زنجیر، داس، بیل، کلنگ و نعل می پرداختند که به این نوع آهنگری در سبک سنتی چلنگری می گویند.
محسن جانجان افزود: شهرستان نهاوند یکی از مراکز مهم صنعت آهنگری بوده و در گذشته رونق خوبی در بازارهای این شهر وجود داشته است؛ به گونه ای که هنگام عبور از بازار سنتی آن، صدای ضربات پتک بر روی سندان شنیده می شد.
وی گفت: اما متاسفانه امروز در شهرستان نهاوند از میان خیل آهنگران سنتی، فقط یک نفر آن هم در یکی از محلات قدیمی شهر این شغل را ادامه می دهد و ابزارهایی صنعتی سبک مانند قفل، کلید، چاقو، قندگیر و دیگر ابزارها را با استفاده از روش های یاد شده، تولید می کند.
وی ادامه داد: فرد یاد شده در یکی از روستاهای این شهرستان زندگی می کرد و چند ماهی است که مغازه کوچکی که مربوط به میراث فرهنگی است، در اختیار وی قرار داده شده تا وی بتواند کار خود را توسعه داده و به این صنعت رونق بیشتری بخشد.
جانجان اضافه کرد: باتوجه به اینکه مشاغل سنتی جز جدایی ناپذیر میراث فرهنگی و آداب و رسوم هر مرز و بومی محسوب می شود، انتظار می رود با برنامه ریزی اساسی و پیگیری های لازم، در جهت حفظ و رونق حرفه چلنگری اقدام جدی به عمل آید.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نهاوند اظهار کرد: با توجه به اینکه این صنعت در حال منسوخ شدن است و این صنعتگر در سطح استان تنها کسی است که تا کنون توانسته با وجود مشکلات فراوان فعالیت خود را ادامه دهد، لذا ما تا حد امکان از او حمایت کرده ایم.
وی اضافه کرد: اگرچه با گسترش فناوری های نوین، صنایع قدیمی و دستی در حال از بین رفتن است، اما هنوز افرادی هستند که با عشق و علاقه این سنت های دیرینه را زنده نگهداشته اند و با وجود همه مشکلات همچنان به فعالیت خود ادامه می دهند.
عزیز ترکاشوند تنها کسی است که در شهر نهاوند این روزها همچنان به حرفه چلنگری مشغول است و علاوه بر تعمیر اسلحه های شکاری مجاز، ابزار آلات فلزی را با روش های قدیمی می سازد؛ ابزارهایی که برخی نمونه های آن در اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان در معرض دید علاقه مندان است.
وی در رابطه با سابقه فعالیت خود در این رشته به خبرنگار ایرنا گفت: من به عنوان هفتمین نسل از خانواده ای که در این صنعت فعالیت داشته است، میراث دار 300 سال فعالیت در رشته چلنگری هستم و علاقه زیادی به این کار دارم.
این چلنگر کهنه کار اضافه کرد: این هنر صنعت در گذشته رونق بیشتری داشت و مشتریان زیادی از گوشه و کنار برای ما سفارش می دادند. اما انجام این کار امروزه به لحاظ اقتصادی مقرون به صرفه نیست و فقط علاقه باعث شده است که من به این کار همچنان ادامه دهم.
وی تاکید کرد: بدون تردید چنانچه امکانات بیشتری به لحاظ فضای فیزیکی در اختیارم قرار بگیرد، قادر خواهم بود این کار را توسعه دهم.
ترکاشوند در خصوص ادامه این حرفه توسط فرزندان خود اظهار کرد: فرزندانم در شرایط فعلی راضی نیستند این صنعت را ادامه دهند؛ چراکه اعتقاد دارند انجام این کار نمی تواند پاسخگوی مخارج زندگی باشد و فناوری های امروزی موجب افول چلنگری شده اند.
وی اضافه کرد: البته من به این کار به عنوان یک منبع درآمد نگاه نمی کنم و مخارج زندگی را با فعالیت های دیگری همچون تعمیر لوازم الکتریکی و یا بنایی تامین می کنم؛ اما در عین حال اگر این کار مقرون به صرفه نباشد من هم با مشکل مواجه می شوم و قادر نخواهم بود دیگر به فعالیت خود ادامه بدهم.
این چلنگر نهاوندی ادامه داد: تا سال گذشته در روستای 'میان آبه' ساکن بودم و برای رونق کسب و کار به شهر آمدم و به پیشنهاد رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، مغازه کوچکی از سوی این اداره در اختیارم گذاشته شد.
وی با تقدیر از این عملکرد اداره میراث فرهنگی نهاوند و بیان اینکه فضایی که در اختیارم قرار گرفته است پاسخگوی نیاز شغل چلنگری نیست، اضافه کرد: به دلیل کمبود فضا بسیاری از وسایل کارم را به این محل انتقال نداده ام و کارها به خوبی پیش نمی رود.
این هنرمند صنعتگر اظهار کرد: برای گسترش فعالیت در این رشته، نیازمند دریافت تسهیلات هستم تا بتوانم در مرکز شهر مستقر شوم و کارها را در فضایی بهتر ادامه بدهم؛ در غیر این صورت دیر یا زود چراغ چلنگری نهاوند خاموش می شود.
ترکاشوند در رابطه با سوابق خود اظهار کرد: تاکنون در چندین نمایشگاه در سطح استان همدان شرکت کرده و ابزارهای دست ساز خود همچون چاقو، اسلحه، میخ طویله، میخ های سرکج، انبر و قفل های دو سر قدیمی که برای درهای چوبی از آن استفاده می شد را ارائه کرده ام.
وی اضافه کرد: اما همه اینها نتوانسته است برای من مشتری جلب کند و من ناچار به ساخت کلید روی آورده ام؛ در حالیکه اگر امکانات لازم در اختیارم قرار بگیرد، می توانم در زمینه تولید و تعمیر اسلحه های قدیمی نیز کارهای خوبی ارایه کنم.
وی خواستار حمایت های بیشتر مسئولان امر از این هنر صنعت شد و گفت: تحقق این مهم می تواند چراغ چلنگری را در این شهرستان و استان روشن نگه دارد و چه بسا باعث احیای این صنعت شود.
به گزارش ایرنا، اگرچه در مواردی نفس هنرهای دستی و سنتی به شماره افتاده است و تن هنرمندان این صنایع رنجور و خسته شده است، اما هستند کسانی که برای احیا صنایع دستی که معرف ذوق و خلاقیت های یک قوم است، همچنان تلاش می کنند تا چراغ حجره هایشان خاموش نشود.
در اینچنین شرایطی باید برای پاسخ به نیازهای مادی و معنوی این قشر، متولیان امر بیش از پیش وارد عرصه شده و با حمایت های مادی و معنوی خود، نگذارند این هنرها که حاصل قرن ها تلاش اقوام مختلف ایرانی هستند، به بوته فراموشی سپرده شوند.
7275/2090
گزارش از: وحید سیفی**انتشار دهنده: سعید زارع کدجانی