جواد محرمي
كمبود كاغذ اين روزها گريبان رسانه‌هاي مكتوب را گرفته است تا حدي كه خبر مي‌رسد برخي جرايد به همين دليل يا از انتشار منصرف شده‌اند يا لاجرم برخي صفحات خود را كاهش داده‌اند. ظاهراً حدود هفت يا هشت روزنامه به دليل اينكه كاغذ ندارند، چاپ نمي‌شوند و اين وضعيت بقيه نشريات را هم به شكل دومينووار دربرمي‌گيرد. چندي پيش در پي اعلام تعرفه جديد واردات كاغذ يك شوك به بازار كاغذ ايجاد شد كه منجر به كمبود اين كالا در بازار شد؛ شوكي كه البته خبر منتفي‌شدن تعرفه جديد هم نتوانست جلوي تأثيرات آن را بگيرد، البته اين بار اولي نيست كه كمبود يا گران‌شدن كاغذ در كشور دامن مطبوعات مكتوب را مي‌گيرد و طي دهه اخير بارها اتفاق افتاده كه بازار كاغذ با شوك قيمت يا كمبود روبه‌رو شده است. روز گذشته مدير مسئول روزنامه شرق در گفت‌وگو با «ايسنا» بیان كرد: اگر دولت بخواهد تعرفه‌هاي واردات كاغذ را افزايش دهد، نشان مي‌دهد بديهي‌ترين ادبيات مديريت را هم متوجه نيست، به دليل اينكه ما در شرايطي قرار داريم كه كاغذ پيدا نمي‌شود و اگر هم كاغذ موجود باشد بايد با قيمت گزافي يعني ۶۰ درصد بيشتر از قيمت يك ماه گذشته پول بدهيم تا بتوانيم نقدي خريداري كنيم، در صورتي كه در گذشته به صورت چندماهه خريداري مي‌كرديم، البته افزايش تعرفه اتفاق نيفتاد.
خزان مطبوعات مكتوب
مهدي رحمانيان با اشاره به وضعيت موجودي كاغذ و تأثير آن بر مطبوعات ادامه مي‌دهد: با توجه به وضعيتي كه بر مطبوعات حاكم است، در حال حاضر علاوه بر مشكلات گذشته، اين مشكل هم اضافه شده است. من بر اساس خبرهايي كه دارم مي‌دانم حدود هفت يا هشت روزنامه به دليل اينكه كاغذ ندارند، چاپ نمي‌شوند و اين وضعيت بقيه نشريات را هم به شكل دومينووار دربرمي‌گيرد. اين در حالي است كه در يك ماه گذشته درگير مسئله كاغذ بوده‌ايم، هيچ مدير دولتي در این مورد واكنش قابل‌توجهي نشان نداده است. فقط چند روز پيش معاون وزير صنعت در يك جلسه خصوصي گفت: ما اجازه نمي‌دهيم اين وضعيت ادامه پيدا كند، اما در اين يك هفته كه او اين حرف را زده، اتفاق خاصي نيفتاده است.
به گفته اين روزنامه‌نگار، متوليان امر رسانه و صنعت هر دو در يك كماي خود‌خواسته فرو رفته‌اند و رسانه‌ها مجبورند خودشان مسائل خود را حل كنند. برخي با تعطيل‌كردن چند‌روزه، برخي با كاهش تيراژ و صفحه كجدار و مريز پيش مي‌روند تا ببينند چه اتفاقي مي‌افتد. وي به كارخانه‌هاي توليد كاغذ در كشور اشاره كرد و گفت: متأسفانه كاغذهاي توليدي داخل كشور از كيفيت لازم برخوردار نيست؛ يعني كمی يا زيادی كاغذهاي توليدي مهم نيست به دليل اينكه همين كاغذهايي كه در چاپخانه‌ها وجود دارد، قابليت استفاده ندارد، بنابراين در توليد روزنامه و انتشار آن هم مؤثر نيستند. بخشي از يارانه‌ها و ارز به كارخانه‌هاي توليد كاغذ تعلق مي‌گيرد، اين در حالي است كه برون‌داد اين كارخانه‌ها به شكلي نيست كه براي رسانه‌هاي داخلي كارآمد باشد. در واقع اين توليدات براي مطبوعات آب ندارد، اما ممكن است براي برخي نان داشته باشد.
لزوم قطعي يك تجديدنظر
خبر افزايش تعرفه واردات كاغذ و تحرير روزنامه در چند روز گذشته، واكنش برخي از روزنامه‌هاي خصوصي را به دنبال داشت و در اين ميان برخي روزنامه‌ها اعلام كردند كه در اعتراض به گران شدن كاغذ براي مدتي فقط به صورت الكترونيكي منتشر خواهند شد. البته در ادامه از سوي وزارت صنعت، معدن و تجارت اعلام شد كه تعرفه انواع كاغذ چاپ و تحرير و روزنامه تا پايان سال جاري كماكان مطابق روال قبل خواهد بود و افزايش نخواهد يافت، اما اين اخبار هم نتوانسته تا به حال جلوي كمبود كاغذ در بازار را بگيرد و همچنان اين معضل در بازار كاغذ مشاهده مي‌شود که تأثير خود را طي يك هفته اخير بر مطبوعات مكتوب گذاشته است.
هر قدر جلوتر مي‌رويم، مشكلات تهيه كاغذ براي مطبوعات ابعاد تازه‌تري به خود مي‌گيرد و برخي صاحبنظران معتقدند اين مشكلات ادامه‌دار خواهد بود و طي مدت زمان نه‌چندان زيادي باعث مي‌شود تا مطبوعات كاغذي و متقاضيان انتشار آن روز به روز كاهش پيدا كنند. اين موضوعي است كه فعالان محيط‌زيست نيز از آن حمايت مي‌كنند. آنها معتقدند وقتي رشد تكنولوژي باعث‌شده تا دسترسي به اطلاعات و اخبار از سوي شهروندان به وسيله ابزار جديد رقم بخورد، به طور عادي بايد از تعداد و حجم استفاده از كاغذ نيز كم شود، اما اتفاقي كه در حال رقم خوردن است، اين است كه هر چه جلوتر مي‌رويم و تكنولوژي پيشرفت مي‌كند، حداقل در ايران آمار مصرف كاغذ به جاي كاهش، با افزايش روبه‌رو است. واقعيتي كه وجود دارد اين است كه دولت در آينده به طور منطقي بايد در ارائه مجوز و نيز سهميه به مطبوعات مكتوب تجديدنظر جدي و از رشد بي‌رويه اين گونه از رسانه‌ها در كشور جلوگيري كند و مطبوعات مكتوب به لحاظ كمي از يك قاعده و نظم و سياست مشخص و ثابت برخوردار شوند و اين حوزه از اين بي‌قوار‌گي و آنارشيسمي كه مشاهده مي‌كنيم، خلاص شود. كاغذ و مسئله آن مي‌تواند اين روند را به طور اجباري اصلاح كند.