حضرت آیت الله خامنه ای  رهبر معظم انقلاب در توصیف شخصیت آیت الله مهدوی کنی در پیامی به مناسبت رحلت ایشان نوشتند: « این عالم بزرگوار از جمله‌ی نخستین مبارزان راه دشوار انقلاب و از چهره‌های اثرگذار و یاران صمیمی نظام جمهوری اسلامی و از وفاداران غیور و صادق امام بزرگوار بود و در همه‌ی عرصه‌های مهم کشور در دوران انقلاب شجاعانه و با صراحت تمام نقش‌آفرینی کرد.» رهبر معظم انقلاب تاکید کردند: « این انسان بزرگ و پرهیزگار، همه‌ی وزن وزین خود را در همه‌ی حوادث این دهها سال در کفه‌ی حق و حقیقت نهاد و در دفاع از راه و سیره‌ی انقلاب و نظام، کوتاهی نورزید.»

از شخصیتهایی که از او نیز به عنوان یار نزدیک آیت الله مهدوی کنی نام برده می شود آیت الله هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و از اعضای مجلس خبرگان رهبری است.

وی نیز در پیامی به مناسبت درگذشت آیت الله مهدوی کنی نوشت : «عالم بزرگواری که در عنفوان جوانی برای تحصیلات دینی به حوزه های علمیه رفت و از محضر استوانه های حوزه در قرن حاضر، شخصیت هایی چون آیت الله العظمی بروجردی و آیات دیگر، بویژه امام راحل کسب فیض کرد و بر اساس اعتقادات عمیقی که بر کارآمدی دین در اداره ی حاکمیت جامعه داشت، به مبارزه علیه رژیم پهلوی پرداخت ....» آقای هاشمی رفسنجانی در مورد روحیه فداکاری آیت الله مهدوی کنی اضافه کرد: «شخصیت ارزشمندی که پس از پیروزی انقلاب اسلامی هر جا که نظام به وجود ایشان نیاز داشت، دریغ نورزید.»

آیت الله مهدوی کنی یکی از شخصیتهای موثر در انقلاب اسلامی ایران بود که به روایتی تاریخ زنده انقلاب اسلامی از شروع نهضت امام خمینی (ره) به شمار می رفت.

آیت الله محمدرضا مهدوی کنی در سال 1931 در روستای کن از توابع تهران به دنیا آمد. ایشان پیش از آغاز نهضت امام خمینی راه مبارزه با رژیم دیکتاتوری محمد رضا پهلوی را آغاز کرده بود. اولین دستگیری آیت الله مهدوی کنی در سن 18 سالگی در سال 1946 در اردستان از شهرهای مرکزی ایران بود که به شکنجه، تبعید و زندانی‌ شدن وی و بعضی از طلاب و مبلّغان همراهش منجر شد. با رسیدن این خبر به قم، مرحوم آیت‌الله‌العظمی بروجردی از مراجع بزرگ شیعه به نخست وزیر وقت اعتراض و عنوان کردند که : «چرا فرزندان مرا زده‌ و دستگیر کرده‌اید؟»

به هر حال آیت الله مهدوی کنی پس از آموختن دروس مقدماتی دینی برای ادامه دروس اسلامی در سال 1948 عازم قم شد. وی در قم در درس اساتید برجسته و بزرگی چون آیت الله العظمی بروجردی و امام خمینی از علمای طراز اول شرکت کرد. جلسات درس امام خمینی را به می توان کادرسازی ایشان برای شروع نهضت مبارزه با رژیم مستبد شاهنشاهی بر اساس مبانی دین اسلام دانست .

آن روزها گروههای چپ و ملی گرا عمده ترین جریانهای مبارزه با نظام شاهنشاهی بودند. امام خمینی از معدود چهره های روحانی مبارز آن زمان بود که تنها با اتکا به آموزه های دین اسلام و نه جریانهای ملی گرا و چپ مبارزه با رژیم شاهنشاهی را پیگیری می کردند.

عمده روحانیونی که به نهضت امام خمینی (ره) پیوستند از شاگردان ایشان بودند. آیت الله مهدوی کنی را از این جهت می توان یکی از چهره های شاخص روحانی دانست که از زمان اغاز نهضت امام خمینی تا رحلت ایشان در سال 1989 و بعد انتخاب آیت الله خامنه ای به رهبری انقلاب اسلامی ، همواره وفادار و در کنار رهبری انقلاب بوده است .

آیت الله محمدرضا مهدوی کنی همچون دیگر شاگردان و ارادتمندان امام راحل، روحیه انقلابی خاصی پیدا کرده بود. این روحیه علاوه بر ارادت خاص وی به استادش، دارای مبانی عقلی و اعتقادی بود. همین روش و منش وی بود که باعث شد با شبکه گسترده روحانیون انقلابی همراه شود و همین همراهی و همکاری موجب آخرین بازداشت وی در سال 1975 شد.

آن زمان روحانیون و علمای تهران که هدف مشترکی به نام «پیشبرد نهضت امام خمینی» داشتند برای همفکری و همکاری، جلسات مشترکی برگزار می‌کردند. این جلسات برای جلوگیری از اطلاع سازمان اطلاعات و امنیت شاه موسوم به ساواک هر از چندی در منزل یکی از اعضا برگزار می‌شد. سازمان اطلاعات و امنیت شاه یکی از مخوف ترین سازمانهای اطلاعاتی زمان خود در جهان بود.

جلسات دوره ای آقای مهدوی کنی با تعدادی از علمای تهران نقطه آغاز تشکلی شد که بعدها به «جامعه روحانیت مبارز» شهرت یافت. آیت الله مهدوی کنی در این‌باره می‌گفت: «ما در این جلسات، مسائل سیاسی و بعضی حرف‌هایی که قرار بود روی منبرها گفته شود را از قبل هماهنگ می‌کردیم. گاهی هم اطلاعیه‌ها، تلگراف‌ها و نامه‌ها را برای نشر و پخش تنظیم می‌کردیم.» جامعه روحانیت مبارز اکنون نیز یکی از مراکز مهم سیاسی - مذهبی در ایران است.

در زمستان سال 1357 مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی به شکل گسترده ای تمام ایران را فرا گرفت. هیچ نقطه ای از ایران نبود که شعار سرنگونی نظام شاهنشاهی و مرگ بر شاه در آن شنیده نشود. انقلاب اسلامی ایران قدم به قدم به پیروزی نزدیک می شد.

با سفر امام خمینی به فرانسه انقلاب اسلامی به اوج خود رسید و کم کم تشکیل شورای انقلاب برای مدیریت کشور پس از سرنگونی حکومت مستبد رژیم پهلوی به شکل جدی مطرح شد. آیت الله مهدوی کنی از اعضای اولیه شورای انقلاب به فرمان امام خمینی بود. ارتباط شورای انقلاب با امام خمینی(ره) بر عهده شهید مطهری بود و ایشان توانست در روزهای پرالتهاب انقلاب، محوریت مبارزه علیه حکومت را بر عهده بگیرد.

شورای انقلاب هم‌زمان با ورود امام خمینی (ره) به ایران عهده‌دار مسئولیت استقبال از امام شد و ستاد استقبال را تشکیل داد. یکی از اولین مسئولیتهای آیت الله مهدوی کنی پس از پیروزی انقلاب اسلامی سرپرستی کمیته های انقلاب اسلامی بود. از مسئولیتهای کمیته های انقلاب تامین امنیت شهرها و مراکز مهم کشور بود. سه سال اول از عمر انقلاب اسلامی دوران پرتلاطمی بود. جمهوری اسلامی ایران با انواع تهدیدات سیاسی ، اقتصادی و نظامی و امنیتی مواجه بود که که مهمترین آنها جنگ تحمیلی رژیم صدام به ایران بود.

در داخل کشور نیز گروههای مخالف انقلاب اسلامی از هیچ جنایتی دریغ نورزیدند. در همین سالها بیش از 12 هزار نفر از اقشار مختلف مردم و دهها نفر از مسئولان کشور در رده های مختلف حکومتی ترور شده و به شهادت رسیدند. آیت الله مهدوی کنی از چهره های شاخص نظام در بطن این تحولات پرتلاطم بود. ایشان پس از اثبات خیانت بنی صدر اولین رئیس جمهور ایران و فرارش از کشور، در دولت حجت الاسلام محمد جواد باهنر نخست وزیر به عنوان وزیر کشور انتخاب شد.

اما عمر وزارت وی به دو ماه نرسید، زیرا محمد علی رجایی و محمد جواد باهنر رئیس جمهور و نخست وزیر با بمب گذاری گروهک تروریستی منافقین در ساختمان نخست وزیری به شهادت رسیدند. پس از این حادثه تا برگزاری انتخابات جدید، آیت الله مهدوی کنی به عنوان نخست وزیر موقت انتخاب شد. آیت وی در سه دهه گذشته مسئولیتهای مختلفی بر عهده داشت. آخرین مسئولیت ایشان رئیس مجلس خبرگان رهبری بود.

آیت الله مهدوی کنی تنها یک شخصیت سیاسی برجسته در تاریخ انقلاب اسلامی نبود. شخصیت اخلاقی و منش ایشان نیز جلوه دیگری از شخصیت آیت الله مهدوی کنی است .

ایشان از اساتید برجسته اخلاقی بود . همین بُعد از شخصیت ایشان باعث شده بود که کلیه چهره های سیاسی و جریانهای سیاسی در داخل نظام جمهوری اسلامی ایران احترام ویژه و خاصی برای ایشان قائل باشند و از ایشان به عنوان حاکم در حل بسیاری از اختلافات دعوت کنند. همچنین آیت الله مهدوی کنی خدمات اسلامی فراوانی انجام داد که یکی از مهمترین آنها تاسیس دانشگاه امام صادق (ع) در سال 1982 بود.

در این دانشگاه تلفیقی از علوم جدید و معارف اسلامی ، تدریس می شود . همچنین این عالم وارسته کتابهایی نیز تالیف کرده که از جمله آنها می توان از «نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی» ، «اصول و مبانی اقتصاد اسلامی در قرآن»، «بیست گفتار» و «شرح دعای افتتاح» نام برد.

روح این عالم مجاهد و پربرکت شاد و رحمت و رضوان خداوند بر ایشان باد

*مرتضی مکی