رئیس سازمان انرژی اتمی ایران یکی از شروط چهارگانه رهبر معظم انقلاب برای مذاکره در سال 90 را نقش رییس جمهوری در هماهنگی بین تیم و شورای عالی امنیت ملی عنوان کرد و گفت: ولی رییس جمهور آن زمان اعتقادی به مذاکرات به این صورت نداشت.
علی اکبر صالحی در برنامه دست خط در پاسخ به سوالی درباره شروط چهارگانه رهبر انقلاب برای مذاکرات گفت: آقا اجازه داده بودند که وزارت خارجه مذاکرات با آمریکا را محرمانه را پیش ببرند - کسی باید این دو را با هم هماهنگ می کرد و رییس جمهور باید هماهنگ کننده این دو راه باشد که آقای رئیس جمهور آن زمان اعتقادی به مذاکرات به این صورت با آمریکا نداشت. گزیده اظهارات صالحی را به نقل از ایرنا در ادامه می‌خوانیم:
علی اکبر صالحی در برنامه دست خط در پاسخ به سوالی درباره شروط چهارگانه رهبر انقلاب برای مذاکرات گفت: آقا اجازه داده بودند که وزارت خارجه مذاکرات با آمریکا را محرمانه را پیش ببرند - کسی باید این دو را با هم هماهنگ می کرد و رییس جمهور باید هماهنگ کننده این دو راه باشد که آقای رئیس جمهور آن زمان اعتقادی به مذاکرات به این صورت با آمریکا نداشت. گزیده اظهارات صالحی را به نقل از ایرنا در ادامه می‌خوانیم:
- دیگر شروط رهبری عبارت بودند از مذاکره کننده در حد وزیر خارجه نباشد. یکی دیگر غیر از مسائل سیاسی و یا غیرهسته ای مذاکره نشود. مذاکره برای مذاکره نباشد، یعنی همانند 5+1 نباشد که چند سال مذاکره کنید.
- این که رئیس جمهور به عنوان کسی که رئیس شورای عالی امنیت ملی است - زیرا دو راه بود، آقای جلیلی دبیر شورای امنیت ملی بود و 5+1 را پیش می برد و آقا(رهبر معظم انقلاب) نیز اجازه داده بودند که وزارت خارجه مذاکرات با آمریکا را محرمانه را پیش ببرند- کسی باید این دو را با هم هماهنگ می کرد که شرط چهارم این بود که رییس جمهور هماهنگ کننده این دو راه باشند.
- آقای رئیس جمهور آن زمان اعتقادی به مذاکرات به این صورت با آمریکا نداشت. به من هم می گفت اشتباه می کنید و جلوی ما را هم نگرفت و تشویق هم نکرد.
- گفتن این مسائل فایده ندارد. اوباما در آن زمان در آستانه انتخابات دور دوم خود بود و گزارشات آن زمان مشخص است و ببینید تقاضای آمریکایی ها در آن زمان چه بود.
- در آن زمان این آمادگی وجود داشت و به این شرایط نمی افتاد. اصلا جور دیگر شد و ابعادش بسیار وسیع شد. دکتر(احمدی نژاد) جلوی ما را نگرفت ولی چون ورود پیدا نکرد هماهنگی بین وزارت خارجه و دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی خیلی سخت شده بود.
- در خصوص تولید ایزوتوپ های پایدار پزشکی که قرار بود در فوردو انجام شود هم باید بگویم این هم کار بسیار بزرگی است. یک بار یک کلنگ زنی در فوردو داشتیم و چند ماه پیش رسانه های ملی هم آمدند و بازتاب خوبی دادند. الان به بهره برداری رسیدیم و ان شاالله افتتاحیه ای در فوردو درباره ایزوتوپ های پایدار خواهیم داشت.
- ظرف یک ماه آینده خواهد بود. این ایزوتوپ های پایدار کار بسیار بزرگی است. مثلا در برجام یکسری محدودیت هایی پذیرفتیم که خیلی آن محدودیت ها ما را در ماموریت های اصلی در صنعت هسته ای با مشکل روبرو نمی کند در عوض امتیازاتی گرفتیم. یکی از اینها کمک آنها در ساخت سوخت است. سوخت هسته ای کار بسیار مهمی برای نیروگاه ها است. یکی هم ایزوتوپ پایدار است.
- ایزوتوپ پایدار چیست؟ ایزوتوپ یعنی غنی سازی، غنی سازی چیست؟ در غنی سازی که اورانیوم را که یک عنصر سنگین است، 235 اش را از 238 جدا می کنیم. مثلا شکر را در نظر بگیرید، برخی دانه ها از دیگری بزرگ تر است شما باید دانه دانه انهایی که درشت تر است را جدا کنید. اورانیوم 235 و 238 همانند هم هستند. همانند دو انسانی هستند که همقد هستند و یکی نیم میلی متر بلندتر است. باید این را جدا کنید.
- ما این غنی سازی را نه فقط برای اورانیوم که یک عنصر سنگین است بلکه عنصرهای سبک و میانی میخواهیم جدا کنیم. این فناوری دیگری است. همان سانتریفیوژ است اما خیلی چیزهای این سانتریفوژ باید عوض شود. وقتی شما برای یک عنصر سنگین سانتریفوژ تعریف می کنید که جداسازی انجام دهید همان سانتریفیوژ را نمی توان برای عنصر سبک هم استفاده کرد. باید فناوری دیگری ابداع کرد که این را با روس ها در همکاری هستیم.
- مقداری اورانیوم غنی شده 20 درصد داریم که سوخت ما است و تا 300 کیلو هم می توانیم اورانیوم غنی شده 67/3 داشته باشیم.
- سوال: 'یک سند محرمانه شما با آقای مونیز امضا کردید. که هیچ چیز هم از آن درنیامده است. که گفته می شود سند محرمانه در مورد موضوع آینده هسته ای مان است و یکی دو خبرگزاری خبری در موردش دادند. چیزی در این باره نمی توانید بگویید؟ جواب: ما سند محرمانه امضا نکردیم. وقتی کشوری پروتکل الحاقی را امضا می کند برنامه بلندمدتش را به آژانس بدهد. ما برنامه مدت خود را به آژانس برای 15 سال آینده اعلام کردیم. هر کشوری که برنامه بلند مدت خود را به آژانس می دهد اعلام می کند که این برنامه من اعلام عمومی نشود. ما هم مطابق همین رویه به آژانس اعلام کردیم این برنامه را به کسی اعلام نکند.
- خیلی چیزهای دیگر هست که ما از آژانس می خواهیم اعلام نکند. مثلا این که چه میزان اورانیوم تولید می کنیم. دلیلی ندارد این عمومی شود.
- اگر بخواهم محدودیت برجامی را عرض کنم ، یک سری محدودیت ها در چارچوب پادمان است که چه برجام باشد چه نباشد آن بازرسی خود را انجام می دهد. یکسری از محدودیت ها در چارچوب پروتکل الحاقی است. بیش از 130 کشور عضو این پروتکل هستند که ما هم مثل بقیه کشورها این را می پذیریم که به طور مثال روی مسائل دیگری فراتر از پادمان..... هر چند پروتوکل الحاقی را قبل از برجام من خودم امضا کردم. سال 1383. داوطلبانه اجرا می کردیم که بعد دیدیم بدعهدی کردند، متوقف کردیم. الان همان را احیا کردیم.
- یک سری محدودیت در قالب برجام پذیرفتیم. این محدودیت ها 15 ساله است و یکی از اینها 25 است. آن اورانیومی که از کوه می کنیم، به اردکان برای خردایش و تبدیل به کیک زرد می بریم. وقتی کیک زرد شد باید به اصفهان حمل شود. حمل از اردکان تا اصفهان را باید تحت مراقبت آنها انجام دهیم. کنترل این بار 25 ساله است. این برای این است که کنترل کند این بار جای دیگری منحرف نمی شود. یکی دو محدودیت 15 ساله است. فلز اورانیوم و پولوتونیوم برای 15 سال نباید تولید نکنیم. من این را بارها گفتم که ما اصلا پولوتونیوم نداریم.
- _در خصوص دست خطی که در حین مذاکرات نوشته_ پاسخ: این آخرین جلسه بود؛ وقتی که مذاکرات به سرانجام رسید و آخرین جلسه ای بود که مذاکره کننده ها و وزرای خارجه و نماینده اتحادیه اروپا، خانم موگرینی، در آنجا جلسه حضور داشت، هر شخصیتی دو تا سه دقیقه ای صحبت می کرد و من در طول زمانی که آنجا نشسته بودم از این که شاهد موفقیت به سرانجام رسیدن برجام بودم، در پوست خود نمی گنجیدم. زیرا این بحث مسیر طولانی را طی کرده بود و از سال 1382 این پرونده تصنعی کلید خورده بود و تا سال 1394 ادامه داشت.
- من از ابتدا حضور داشتم. همواره هم امیدوار بودم که یک زمانی این پرونده تمام خواهد شد. آن لحظه برای من بسیار خوشایند بود. این پرونده به سرانجام رسید و تمام آن گردنه های سخت را عبور کردیم و توانستیم به لطف الهی با حفظ حقوق ملت بزرگوارمان این مسئله را به سرانجام برسانیم. لذا یک یادداشتی نوشتم و برای خودم بود. وقتی یادداشت هایم را مرور می کردم دیدم چیز بدی نیست و قاب کنیم شاید در تاریخ یک روزی جای خود را پیدا کند.
- چون از ابتدای تولد این پرونده ساختگی تا روز انتها حضور داشتم برای من خیلی پر معنابود. تمام سنگینی ها و مشکلات و پیچیدگی ها را شاهد بودم. به عنوان نماینده دائمی جمهوری اسلامی ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی بودم. زمانی که دکتر روحانی عهده دار این پرونده شدند-زیرا چند ماه بعد دکتر روحانی عهده دار این پرونده شد و ابتدا سازمان انرژی اتمی عهده دار این پرونده بود و بعد وزارت خارجه ورود پیدا کرد و چند ماه بعد به دکتر روحانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی آن زمان محول شد.
- من این مذاکرات را کاملا به یاد دارم که چطور آن سه کشور اروپایی می خواستند اراده خود را به ما تحمیل کنند. بعد هم همان زمان بود که با این پیشنهاد روبرو شدیم که 6 ماه به دلیل فقدان اعتماد متقابل کار را متوقف کنیم و بعد از جلب اعتماد فعالیت های خود را مجدد آغاز کنیم. لذا 6 ماه فعالیت های هسته ای جمهوری اسلامی ایران متوقف شد ولی این 6 ماه به یک سال و تا دو سال ادامه داشت.
- تا این که به سال 1384 رسیدیم و انتخابات ریاست جمهوری و فعالیت ها آغاز شد و این بار با سرعت بیشتر و قدم های بلند همراه بود. این اخطار را هم بدهم اگر قرار باشد اینها باز بدقولی کنند بازگشت ما بازگشت به حالت قبل نیست بلکه برگشت به حالتی بسیار متفاوت تر نسبت به آن چیزی که ما قبل از برجام بودیم خواهد بود.
- این برجام ابعاد مختلفی دارد. بحث های فنی، حقوقی و سیاسی و تحریم دارد. بنده به عنوان کسی که متولی بحث فنی هستم – در ابعاد دیگر مانند بعد حقوقی و تحریم ورود پیدا نکردم- خوشبختانه در بحث فنی اقداماتی صورت گرفته است و همان طور که مقام معظم رهبری فرمودند که 'خوشبختانه اقداماتی انجام گرفته است که اگر آنها بدقولی کنند ما در عرض یک سال و نیم می توانیم به صدهزار سو برسیم' این فرمایش رهبری است.
- آن یک سال و 3-2 ماهی که مذاکره انجام گرفته بود در بعد فنی با مشکلاتی روبرو شدند که مقام معظم رهبری فرمودند آن چیزی که از سوی ما پذیرفته شده بوده مورد قبول ایشان نیست.
- مذاکره کنندگان ما همه اقدامات لازم را انجام داده بود. این کار سنگین بود. بحث فنی چارچوبش مشخص است. محدوده مشخص است و تنها نیاز است شما استدلال علمی کنید که امتیازی از دست ندهید. در بعد سیاسی هم آقای ظریف یک تنه همه آنها را حریف بود. در بعد تحریم بانکی و مسائلی از این دست خیلی سخت است. این که همه قوانین از جمله قوانین ایالت های مختلف امریکا را بدانید سخت است.
- عزیزانی که در مسائل بانکی و تحریم تلاش کردند با تمام قوا بود ولی شاید فکر نمی کردند چنین اتفاقی رخ دهد. من مطلبی را عرض کنم واقعاً باید سوال این باشد اگر برجام را نداشتیم چطور می شد؟ این هم یک سوال است. بارها این سوال پرسیده شده است. منصفانه اگر ارزیابی کنیم. برجام خیلی گشایش ایجاد کرد. قابل مقایسه نیست. برای خرید نیاز نیست مسیرهای پیچیده را طی کنیم. اگر بخواهیم تجهیزاتی را خریداری کنیم از طریق کانال خرید اقدام می کنیم. لذا برجام خیلی راه را باز کرده است. اعتماد کاملاً سلب شده است و طرفین نسبت به یکدیگر اعتماد ندارند. این یک واقعیت است.
- درباره اینکه می گویند در دستگاه هسته ای برخی برکنار شدند و بیکار شدند یا برخی پروژه ها تعطیل شده و تعدیل نیرو صورت گرفته است؟ نمی دانم چطور باید بگویم که درست نیست. جابجایی نیرو و تعدیل نیرو در همه وزارت خانه ها وجود دارد و دست ما نیست. از 25 سال گذشته کل هزینه ای که در سازمان انرژی اتمی خرج شده است با تعدیل چیزی حدود 7-6 میلیارد دلار بوده است. در این هزینه ها نیروگاه بوشهر هم هست. هر نیروگاه 5 میلیارد دلار می ارزد. در این هزینه ها نظنز، فردو، آب سنگین اراک، کرج، اصفهان، یزد و ... هست.
- پروژه ای که در خدمت آقای جهانگیری کلنگ زنی خواهیم کرد، 10 میلیارد دلار هزینه دارد که طی 10سال باید هزینه کنیم. چطور می توان گفت صنعت هسته ای متوقف شده است؟ ما در 25 سال با تعدیل به دلار 7 میلیارد دلار هزینه کردیم و در 10سال آینده 10 میلیارد دلار قرار است هزینه شود.
- قانون ویزا یکی از بدعهدی های آمریکا بود. در مصاحبه ها و هم چنین من به اقای مونیز هم گفتم. یکی از قشرهایی که حامی این برجام بود دانشگاهیان بودند. با این ویزا و قیدی که در ویزا گذاشتید این قشر می گوید چه استفاده ای از برجام کردیم. در گذشته دانشمندان اروپایی راحت به ایران می آمدند. بین دانشگاه ها همکاری وجود داشت. الان خیلی از اینها نمی آیند چون می ترسند موقع بازگشت در امریکا دچار مشکل شوند. اینها جزو بدعهدی هایی است که انجام دادند.
- آقای مونیز می گوید این مسئله به ما مربوط نمی شود و مربوط به وزارت امور خارجه است. گفت که این مطلب را به وزارت امور خارجه انتقال داده است اما گفتند برای دانشمندان همان تخفیفی که برای اقتصادی ها دادند دهیم. اما حتی تخفیفی که برای اقتصادی ها دادند هنوز عملی نشده است.