نهمین پیشوای شیعیان امام جواد (ع) در دهم رجب سال 195هجری در شهر مدینه پا به عرصه گیتی نهاد. پدر بزرگوارشان امام رضا(ع) و مادر ارجمندشان بانوی با فضیلتی به نام «سبیکه» است.
جواد، زکی، مرتضی، رضی، مختار، متوکل و منتجب از لقب های ایشان و کنیه نهمین امام شیعیان «ابوجعفر»به شمار می رود.
امام محمدتقی(ع) پس از شهادت امام رضا(ع) در 203 هجری قمری در هشت سالگی به مقام امامت و پیشوایی امت مسلمان رسید. دوره 17 ساله امامت این بزرگوار با حکومت جور خلفای بنی عباس و زمامدارانی همچون مامون و معتصم عباسی همراه بود.
مأمون خلیفه عباسی همواره از پیشرفت معنوی و نفوذ باطنی امام محمدتقی(ع) و گسترش فضایل آنها در میان مردم احساس خطر می کرد و ابن الرضا(ع) را زیر نظر قرار داد و به همین دلیل ایشان را از مدینه به بغداد فراخواند.
این امام همام درطول مدت امامت با تمام سختی ها و مشکلات مقابله کرد و در راه هدایت مسلمانان از هیچ کوششی فروگذاری نکرد و ناملایمات را با سعه صدر تحمل کرد.
امام محمد تقی(ع) در مدت امامت همواره مردم را به علم آموزی و پیروی از دین مبین اسلام دعوت می کرد و همزمان در مناظره های بسیاری که با حضور حاکمان و دانشمندان که برای تفرقه افکنی و تردید در اعتقاد شیعیان برگزار می کرد شرکت داشت و با دانش و آگاهی هیچ یک از پرسش ها را بی پاسخ نمی گذاشت.
جواد الائمه(ع) با وجود فشارهای حاکمان جور بنی عباس، به تربیت یاران و شاگردان زیادی همت گماشت که از مشهورترین آنها می توان «عبدالعظیم حسنی، ابوهاشم جعفری، ابراهیم بن مهزیار اهوازی، حسین بن سعید اهوازی، دعبل خزاعی، حسن بن محبوب سراد کوفی، اسماعیل بن بزیع و صفوان بن یحیی» را نام برد.
سرانجام امام محمد تقی(ع) در 25 سالگی در 220 هجری قمری به دستور معتصم عباسی و به وسیله ام فضل همسر آن حضرت مسموم و به شهادت رسید.
بارگاه مطهر جوادالائمه(ع) در کاظمین عراق در کنار جد بزرگوارش امام موسی کاظم(ع) هفتمین امام شیعیان میعادگاه عاشقان و دوستداران اهل بیت (ع) است.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز شهادت امام محمد تقی(ع) به گفت وگو با « عذرا حسینی» استاد علوم دینی دانشگاه جامع الزهراء قم و کارشناس امور دینی پرداخت.
عذرا حسینی، درباره اوضاع سیاسی دوره امامت امام محمد تقی (ع) گفت: در زمان ولایت امام رضا(ع) طرفداران شیعه و ارادتمندان به ایشان بسیار افزایش یافت و در این میان دشمنان اسلام و خلیفه های عباسی نیز از این فرصت استفاده کرده و در ظاهر خود را از دوستداران این امام همام نشان دادند. آنها برای بیان حسن نیت خود از روی اجبار و بدون رضایت قلبی امام رضا(ع) را به عنوان ولیعهد خود و امام جواد(ع) را به عنوان داماد خود قرار دادند. عباسیان هر چند خود را از علاقه مندان امام جواد(ع) می دانستند و اظهار تشیع می کردند اما در باطن افکار پلیدی داشتند و در پی به شهادت رساندن و از میان بردن ایشان در میان مردم بودند.
این استاد علوم دینی در ادامه بیان داشت: دو دلیل کوتاه بودن عمر امام (ع) و شرایط خاص آن روزگار موجب شد تا ایشان در میان مردم نسبت به دیگر امامان کمتر شناخته شوند. بنا بر آنچه در تاریخ آمده است، امام جواد(ع) در 25 سالگی به شهادت رسید. بنابراین کوتاه بودن عمر حضرت جواد(ع) یکی از دلایلی است که می توان گفت که ایشان نسبت به دیگر ائمه(ع) کمتر در میان مردم مطرح شده اند. اگر محققین و اهل تحقیق بتوانند در این زمینه میراث فرهنگی و علمی زندگی امام جواد(ع) را برای مردم تشریح و مطرح کنند، شاید بتوان گفت، آنچه که در مورد امام نهم (ع) وجود دارد، نسبت به دیگر ائمه(ع) کمتر نیست.
امام جواد(ع) در دوره و برهه خاصی از تاریخ زندگی می کردند که با پیچیدگی ها و مسایلی روبه رو بودند که این موارد در زندگانی سایر امامان شیعه(ع) کمتر وجود داشت. حکومت عباسیان در این زمان رو به ضعیف شدن می رفت که با مرگ مأمون عباسی و قدرت گرفتن معتصم، رو به نزول بیشتری گرایید. زمانی که یک حاکم قدرتمند در جامعه زندگی می کند بر روی تمام مسایل آن زمان تاثیر دارد؛ مانند زمانی که «یزید» به حکومت رسید و امام حسین(ع) در برابر او قیام کرد و آن حادثه مهم به نقطه اوجی تبدیل شد که در زمان دیگر ائمه و امامان معصوم(ع) وجود ندارد.
این کارشناس امور دینی در ادامه یادآور شد: وقتی دشمن در قالب دوست خود را نشان دهد مبارزه کردن با آن بسیار مشکل تر خواهد بود، همانطور که در هنگام امامت حضرت علی(ع) جنگ و مبارزه بسیار مشکل تر از زمان حضرت محمد(ص) بود. نوع مبارزه در عصر جواد الائمه(ع) بسیار سخت تر از دیگر امامان معصوم(ع) بود چرا که جامعه آن روز به هیچ وجه نمی توانست قبول کند که کودکی هفت ساله امام مسلمانان شود. خلفا برای اینکه به همگان ثابت کنند که یک کودک نمی تواند به سوال ها و شبهه ها پاسخ دهد، تمام دانشمندان آن دوره را جمع کردند و سوال های بیشماری از وی پرسیدند. اما ایشان با مهارت و تسلط کامل به تمام سوال های آنان پاسخ داد و تعجب همگان را برانگیخت و همه متوجه این اصل و مبنا در تشیع شدند که علم امام (ع)، الهی است و اکتسابی نیست. به این ترتیب دشمنان اسلام از این مناظره نتیجه عکس گرفتند. همین که امام جواد(ع ) در هفت سالگی به مقام امامت می رسند و اطاعت از ایشان واجب می شود، دلیل آن است که عالم تر از امام(ع) در آن عصر وجود نداشته و آن بزرگوار در همان سن کم، وارث کل علوم امام هشتم(ع)و امامان قبل از خود و در نهایت وارث علوم پیامبراکرم(ص)بوده اند. در برخی از روایات اصول کافی آمده که انتقال این علم، به صورت یکجا و به اراده الهی از طرف پیامبراکرم(ص) و پس از ایشان به همین ترتیب به دیگر ائمه انتقال پیدا کرده است.
وی درباره روش هایی که خلفای بنی عباس برای به حاشیه راندن امام جواد(ع) به کار می بردند توضیح داد: ایجاد جنگ روانی و شبهه افکنی از دیگر مسایلی بود که در دوره امام جواد(ع) به روشنی دیده می شد. مهمترین مناظره‌ای که تاریخ نگاران از آن یاد کرده اند و از نظر علمی، اخلاقی و فضایل انسانی بسیار به آن توجه شده است، مناظره امام جواد(ع) با قاضی درباری به نام «یحیی بن اکثم» بود که به درخواست و با حضور مأمون انجام گرفت. مناظره از طرف یحیی با طرح سوالی برگزار شد، او از امام جواد(ع) درباره احکام حج سوالاتی پرسید و امام(ع) جواب‌های خیره کننده ای در این زمینه بیان داشت که آنان را در حیرت و شگفتی فرو برد.
عذرا حسینی در ادامه اظهار داشت: جواد الائمه(ع) را همه مسلمانان عالمی بزرگ، انسانی بردبار، نیکو سخن، و بسیار باهوش می دانستند. حدیث های بسیاری از آن امام همام، در کتاب های حدیث، از جمله «عیون اخبار الرضا، تحف العقول، مناقب و بحارالانوار» نقل شده است. در دوره ای که فرقه های مختلف اسلامی و غیر اسلامی رشد و گسترش یافته بودند و دانشمندان بزرگی در این دوران زندگی می کردند و علوم و فنون دیگر ملت ها پیشرفت کرده و کتاب های زیادی به زبان عربی ترجمه و در دسترس قرار گرفته بود، امام جواد (ع) با وجود سن کم در بحث های علمی شرکت می کرد و با سرمایه الهی احکام اسلامی را مانند پدران و اجداد بزرگوار خود گسترش داد و به تعلیم و ارشاد عمومی پرداخت. در میان امامان و پیشوایان دینی امام صادق (ع)، امام جواد (ع) و حضرت علی(ع) به عنوان بابت الحوائج شناخته شده اند یعنی آنها ناظر به حاجت های دنیوی هستند. در کتاب های دینی ما همواره توصیه شده که اگر گرفتاری دنیوی اعم از مشکل های مادی، معیشتی و ... دارید، دست به دامان آنها شوید و حاجت روا شوید. امام جواد(ع)؛ باب الحوائج جوانان نام دارند.
این استاد علوم دینی در ادامه عنوان کرد: در عصر امام رضا(ع) خلیفه های عباسی ایشان را متهم می کردند که چون فرزندی ندارد نسل خاندان اهل بیت(ع) از میان خواهد رفت اما با به دنیا آمدن امام جواد(ع)، امام رضا(ع) به شیعیان فرمود؛ « با برکت ترین مولود امام جواد(ع) است» و وقتی ایشان متولد شدند سرور و شادمانی بر خاندان اهل بیت وارد شد.
این پژوهشگر امور دینی، با اشاره به ویژگی های شخصیتی این امام همام، توضیح داد: جواد الائمه(ع) در دوره 25 ساله حیات خویش با وجود اینکه همیشه مورد سوءظن و تهمت بود اما با مردم طوری رفتار می کرد که همگان جذب سخنان و گفتار ایشان می شدند. امام جواد(ع) همواره در میان دانشمندان آن زمان از محبوبیت خاصی برخوردار بود. در حدیثی از امام جواد(ع) نقل است که؛ «سه چیز باعث جذب قلوب و جذب دلها می شود؛ نخست انصاف در معاشرت، دومین عامل همدلی با مردم، سومین عامل ارتباط و معاشرات با دیگران است.» از میان لقب های امام جواد(ع) دو لقب «التقی و الجواد» مشهورترین آنها است که دلیل بر این دارد که ایشان در دوران نوجوانی و دوره پذیرش مسوولیت امامت جوان در هنگام شهادت، به صفت پارسایی آراسته بودند و خدمت ‏‌رسانی و سخاوتمندی نسبت به مردم و اطرافیان کار همیشگی ایشان بوده است.
وی همچنین با نگاهی مقایسه ای به دوره امامت امام جواد(ع) با عصر ظهور، خاطر نشان کرد: دوره نهمین امام شیعیان(ع)، دوره نزدیک به حضرت مهدی(عج) محسوب می شد، به همین دلیل دشمنان ایشان را به شدت زیر نظر داشتند، به گونه ای که گاهی دیده می شد، فرزندان ائمه(ع) در آن روزگار بسیار کم شده بودند و دشمن می خواست ببیند که مهدی(عج) از نسل چه فردی است تا ایشان را یافته و در زمان مناسب به شهادت برساند. از طرف دیگر حتی عباسیان تلاش داشتند که مهدی(عج) از نسل خود قلمداد کنند. به طوری که می بینیم آنها حتی نام فرزندان خود را مهدی می گذاشتند که بگویند آن مهدی که در روایت ها آمده از فرزندان ما است و ذهن ها را به طرف دیگری منحرف کنند. امام جواد (ع) هم در زمینه علایم ظهور، هم درباره ظهور و هم در ارتباط با یاران مهدی موعود(عج) مسایلی را بیان کرده اند. ایشان درباره یاران حضرت حجت(ع) به سه نکته اشاره می کنند؛ نخستین نکته اینکه امام جواد (ع)‌ تعداد یاران امام مهدی(عج) را 313 نفر عنوان می کنند و دوم آنکه محل اجتماع یاران آن حضرت (عج) را شهر مکه اعلام می کنند و سوم این که می فرمایند: یاران حضرت مهدی(عج) از همه سرزمین ها هستند.
این استاد علوم دینی الگوگیری از زندگی امام جواد(ع) را بسیار مهم و تاثیر گذار دانست و تصریح کرد: بخشندگی بی شمار ایشان به مردم، سبب شد که آن حضرت ملقب به «جواد» به معنای بسیار بخشنده مشهور شود، وی همواره با دقت و توجه خاصی وضعیت نزدیکان و مستمندان را پیگیری می کرد. عمده میراث های به جا مانده از امام نهم (ع) را می توان سخنان گوهربار ایشان برشمارد. پیروی از راه و سیره این امام همام می تواند شاخصه و الگوی خوبی برای همه مردم و اهل علم باشد.
وی در پایان به آخرین سفر امام جواد(ع) و نحوه شهادت ایشان اشاره کرد و گفت: نهمین امام شیعیان در سفری به خانه خدا تصمیم گرفتند تا پایان خلافت مامون در شهر مدینه ساکن شوند. معتصم عباسی در 220 قمری به امام و خانواده ایشان دستور داد تا از مدینه به طرف شهر بغداد بروند. در برخی منابع و روایت ها نقل شده که امام (ع) به دستور معتصم و با فریب ام الفضل همسر ایشان با خوردن انگور سمی در همان سال به شهادت رسیدند.
*گروه اطلاع رسانی
پژوهشم**9117**9131