صاحب‌خبر - استاد «رسول جعفریان» در کتاب «حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(ع)» می‌نویسد:«آگاهی‌های تاریخی درباره زندگی امام جواد(ع) چندان گسترده نیست؛ زیرا افزون بر آن که محدودیت‌های سیاسی، همواره مانع از انتشار اخبار مربوط به امامان معصوم(ع) می‌شد، تقیه و شیوه‌های پنهانی مبارزه که برای حفظ امام(ع) و شیعیان از فشار حاکمیت بود، عامل مؤثری در عدم نقل اخبار در منابع تاریخی است.»(حیات فکری و ...؛ ص476) با این حال، این محدودیت مانع از نفوذ معنوی حضرت جوادالائمه(ع) در جهان اسلام نشده‌است. شاهد ما بر این مدعا، ذکر مناقب و اشاراتی به جایگاه والای آن امام همام، در آثار علمای مشهور اهل‌سنت است. به نظر می‌رسد، محدودیت‌هایی که خلفای بنی‌عباس برای امام(ع) و یارانشان به وجود آورده‌بودند، بر اظهار محبت مسلمانان نسبت به اهل‌بیت(ع)، تأثیری نداشت. به همین دلیل، عموم مسلمانان، صرف نظر از مذهبی که پیرو آن بودند، امامان شیعه(ع) را دوست می‌داشتند. بازتاب این محبت وافر در آثار علمای اهل‌سنت، خواندنی است. ذکر مناقب و فضایل جوادالائمه(ع) در منابع اهل‌سنت علما و دانشمندان اهل‌سنت، در هر اثری که از امام‌جواد(ع) یاد کرده‌اند، آن حضرت را بسیار ستوده‌اند. این ستودن، همه جنبه‌های شخصیت امام‌جواد(ع) را در بر می‌گیرد. «محمد بن طلحه نصیبی» درباره آن حضرت می‌نویسد:«محمد بن علی(ع)، اگر چه خردسال بود، اما شأنی عظیم و جایگاهی رفیع داشت.»(مطالب‌السؤول ...؛ ص303) «عمر بن شجاع موصلی شافعی» در کتابش، از جوادالائمه(ع) با عنوان «امام» یاد می‌کند و می‌نویسد:«لقب او تقی، مرتضی و قانع است. بیانی استوار دارد. دیگران از دانش و هدایتگری او بهره‌مندند؛ فضل و بزرگی‌اش در میان مسلمانان مشهور و منتشر است. [امام جواد(ع)] امانت‌داری صاحب منزلت و بنده مخلص خداست. دانش و بردباری را [توامان] دارد و در فکر، منطق و تشخیص، از همگان پیش‌تر است. خانه او، خانه بخشندگی است. [جوادالائمه(ع)] شخصیتی است که روایت‌هایش، برترین روایت‌ها و در مناقب و درجات، افضل همه بندگان پروردگار است.»(النعیم المقیم ...؛ ص144) مهر ورزیدن به شخصیت الهی امام‌جواد(ع) در آثار ادبی بزرگان اهل‌سنت نیز، بازتابی تمام یافته است و در برخی از مجموعه‌های منظوم آنها، می‌توان اشعاری ناب در وصف سجایای اخلاقی و جایگاه معنوی والای جوادالائمه(ع) یافت. به عنوان نمونه، «غیاث‌الدین بن همام‌الدین»، مشهور به «خواند میر»، عالم شافعی مذهب شبه قاره هند، در منقبت امام‌جواد(ع) سروده‌است:«ز صُلب شریف علی‌الرضا / ز اولاد دین‌پرور مرتضی؛ گل سوری بوستان رسول / نهال ثمربخش باغ بتول؛ به فضل و کرم آنچنان شهره گشت / که صیتش ز اوج فلک درگذشت؛ ز حد بود بیرون کرامات او / ز حصر است افزون مقامات او.»(حبیب‌السیر؛ ص92) هم او، در کتابش، از جوادالائمه(ع) با احترام فراوان یاد می‌کند و می‌نویسد:«آن جناب [امام ‌جواد(ع)] را ابوجعفرثانی گویند و لقبش، تقی، جواد و قانع است و مرتضی و منتجب نیز، گفته‌اند ... در سال عشرین و مأتین[220] در بغداد به فردوس برین خرامید و در مقبره بنی‌هاشم، نزدیک به مرقد منور جدش، موسی‌الکاظم[(ع)] مدفون شد. علمای شیعه و برخی علمای اهل‌سنت بر آن رفته‌اند که معتصم خلیفه، آن امام عالی‌مقام را زهر داد.»(همان؛ ص91) موضوع دیگری که در آثار علمای اهل‌سنت، درباره فضایل جوادالائمه(ع)، فراوان به چشم می‌خورد، توجه به دانش وسیع و الهی آن حضرت است. به عنوان نمونه، روایت مناظره امام‌جواد(ع) با «یحیی بن اکثم قاضی» را بسیاری از علمای اهل‌سنت نقل کرده‌اند. استاد «مهدی پیشوایی» مشروح این مناظره را در کتاب «سیره پیشوایان»(ص 542 به بعد) آورده‌است. در جریان این مناظره، «یحیی بن اکثم» که در زمان خود، فقیهی مشهور بود، در مقابل پاسخ‌ها و استدلال‌های جوادالائمه(ع) که در سنین نوجوانی قرار داشتند، درمانده شد و شکست خورد. جالب این‌جاست که برخی از علمای اهل‌سنت، به نیت مأمون از برپایی این مناظره نیز اشاره کرده و آن را در آثار خود آورده‌اند. از جمله، «سبط بن جوزی» می‌نویسد:«یحیی بن اکثم قاضی به پیشنهاد مأمون، مسائل پیچیده‌ای را از او [امام جواد(ع)] پرسید، شاید از امام خطا و اشتباهی [در پاسخ به سوالات] صادر شود، اما او همه آن پرسش‌ها را به کمال پاسخ داد.»(تذکرة‌الخواص؛ ص490) شهرت کرامات امام(ع) در میان علمای اهل‌سنت در آثار علمای اهل‌سنت، افزون بر فضائل امام‌جواد(ع)، کراماتی نیز از آن حضرت نقل شده‌است. «عبدالرحمن جامی»، شاعر پارسی‌گوی و عالم نامدار اهل‌سنت، در کتاب «شواهدالنبوه»، کرامات زیادی را از جوادالائمه(ع) بر می‌شمرد و از آن‌جمله، می‌نویسد:«مأمون دختر خود ام‌الفضل را با وی[امام‌جواد(ع)] نکاح کرد و همراه وی ساخت تا به مدینه برد، چون به کوفه رسید آخر روز، نزول فرمود و به مسجدی درآمد که در صحن آن، درخت سدره[نوعی درخت با میوه‌هایی شبیه عناب] بود که هنوز بار نیاورده بود. کوزه آب طلبید و در بیخ آن درخت، وضو ساخت. بعد از آن، با مردم نماز شام گزارد و چون نماز شام گزارد، وقت بیرون آمدن به پای آن درخت رسید. آن درخت، میوه تازه بار آورده بود، میوه‌ای شیرین [و] بی‌دانه [که] مردم آن را به تبرکی می‌گرفتند و می‌خوردند.»(شواهدالنبوه؛ ص250) شرح این کرامت امام‌جواد(ع) در دیگر آثار علمای اهل‌سنت، مانند «الفصول المهمه»، اثر «ابن صباغ مالکی» و «نورالابصار»، اثر «شبلنجی شافعی» نیز، آمده است. «جامی» در ادامه می‌نویسد:«شخصی گفته‌است که بر جواد – رضی‌ا... عنه - درآمدم و گفتم که فلان صالحه دعا رسانیده است و از جامه‌های شما طلبیده که کفن وی کنند. فرمود که وی از آن مستغنی شده‌است. من بیرون آمدم و معنای آن سخن هیچ ندانستن که چه بُوَد. ناگاه خبر رسید که وی پیش از این، به سیزده روز یا به چهارده روز [قبل]، مُرده است»(همان؛ ص251) نقل این کرامات از جوادالائمه(ع) در کتاب‌های علمای اهل‌سنت، باعث افزایش ارادت به آن حضرت در میان پیروان سایر مذاهب اسلامی شد. «عمر بن شجاع موصلی»، عالم شافعی مذهب، می‌نویسد:«پیکر مطهر آن حضرت[امام‌جواد(ع)] را در مقابر قریش و در کنار جدش موسی‌بن‌جعفر(ع) به خاک سپردند و بر روی [مرقد] آن دو بزرگوار، دو قبه که بر روی یک سقف ساخته شده‌است، قرار دارد. خدا را سپاس می‌گویم که من توفیق زیارت مرقد مطهر جواد[(ع)] را، زمانی که به زیارت علی[(ع)] و حسین[(ع)] رفته بودم، یافتم و از او حاجت گرفتم.»(النعیم‌ المقیم ...؛ ص146) منابع: 1-نصیبی شافعی، محمد بن طلحه؛ مطالب السؤول فی مناقب آل رسول(ص)؛ مؤسسه البلاغ؛ بیروت 2- ابن جوزی حنبلی؛، یوسف بن قزاوغلی؛ تذکره‌الخواص من الامه بذکر خصائص الائمه؛ المجمع العالمی لاهل‌البیت(ع)؛ قم؛ 1426؛ جلد 2 3- موصلی شافعی، عمر بن شجاع بن محمد؛ النعیم المقیم لعتره النبأ العظیم؛ مؤسسه الاعلمی لمطبوعات؛ بیروت؛ 1424 4-جامی، شیخ عبدالرحمن؛ شواهد النبوه؛ کتابخانه امید ایران؛ نسخه پی دی اف؛ بی‌تا 5-خواندمیر، غیاث‌الدین بن همام‌الدین؛ تاریخ حبیب‌السیر فی اخبار افراد البشر؛ مقدمه: جلال‌الدین همایی؛ خیام؛ تهران؛ 1380 6- هاشمی شافعی، سید محمدطاهر؛ مناقب اهل‌بیت(ع) از دیدگاه اهل‌سنت؛ بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی؛ مشهد؛ 1381 7-شبلنجی، مؤمن؛ نورالابصار فی مناقب آل‌بیت النبی المختار؛ شریف رضی؛ قم 8- جعفریان؛ رسول؛ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(ع)؛ انصاریان؛ قم؛ 1381 9-پیشوائی، مهدی؛ سیره پیشوایان؛ مؤسسه امام صادق(ع)؛ قم؛ 1381∎​