صاحب‌خبر - حدود سه دهه پس از شهادت شهید رجایی، همچنان از ایشان به عنوان الگوی مدیریت و زمامداری یاد می شود. ویژگی های ممتاز و بارز آن مرد بزرگ، زبانزد عام و خاص است و کم تر کسی را می توان یافت که از این ویژگی ها باخبر نباشد. اما نکته جالب توجه این است که هرچه زمان می گذرد، نگاه ها بیشتر متوجه رجایی و سبک الگوی مدیریتی او میشود. گویی جامعه، هر روز بیشتر تشنهی مرام و مسلک رجایی میشود. با توجه به فرا رسیدن سالروز شهادت شهیدان رجایی و باهنر، به سراغ حسین انواری، رفته ايم و در خصوص مشی مدیریتی و ویژگی های شخصیتی شهیدرجایی، گفتگویی را ترتیب داده است که در ادامه میخوانید.
چه ویژگیهایی، شهید رجایی را پس از سه دهه از شهادت، همچنان به عنوان الگوی مدیریتی در جمهوری اسلامی مطرح می کند؟
ابتدا هفته دولت و ایام شهادت شهدای بزرگوار؛ رجایی و باهنر را گرامی می دارم و عرض ارادت و تجدید پیمان خود با شهدایی که در خدمت به اسلام و جمهوری اسلامی سبقت گرفتند و خالصانه فداکاری کردند- که شهید رجایی یکی از این نمونههای بسیار درخشان بود- اعلام می دارم.
سخن گفتن از شهید رجایی و بیان ویژگی های ایشان، امر مشکلی است. بنده سعی می کنم به چند مورد اشاره میکنم. ویژگی نخست شهید رجایی، روحیه انقلابی و دینی ایشان بود. این روحیه، هم در زندگی شخصی او قابل رویت بود و هم در زندگی اجتماعی؛ هم قبل از مسئولیت و هم زمانی که مسئولیت بر دوش او گذاشته شد. این روحیه دینی و جهادی، ویژگی هایی دارد، که اگر رئیسجمهور نظام اسلامی دارای این ویژگی ها باشد، آن وقت است که در جایگاه واقعی خود قرار گرفته است. یکی از این ویژگی ها، انگیزه الهی بود. این انگیزه الهی، نشأت گرفته از ایمان و آگاهی او بود. بر اساس همین انگیزه، شهید رجایی هرآنچه که انجام می داد، با قصد قربت و یک نگاه عبادت گونه انجام می داد. همچنین، دارای روحیه ایثار و فداکاری و همت بلند بود. همه این موارد، از ویژگی هایی است که شهید رجایی را تبدیل به الگو کرده است. این روحیه ایثار و فداکاری و بلندنظری، یک ارزش بسیار متعالی است که سرمایه گذاری بر روی این ویژگی، برای مسئولین بسیار الزامی است. در کنار همه این موارد، شهید رجایی یک نشاط و طراوت هم در کار داشت؛ درواقع غمگین و ناامید نبود.
ویژگی دیگر شهید رجایی این بود که قول و فعل او با هم منطبق بود و آنچه که می گفت عمل میکرد؛ اینگونه نبود که یک طور سخن بگوید و به گونهای دیگر عمل کند. نفاق در رفتار را ما در مواجهه با ایشان دریافت نکردیم.
مسئولیت را یک عبادت الهی و امانت می دانست نه حق خودش. قدرت ریاستجمهوری را برای مطرح کردن خودش نمی خواست، بلکه از آن به عنوان یک عبادت و امانت استفاده می کرد و در فکر و عمل، به این موضوع معتقد بود.
دفاع از حق و ارزش ها و عدم انحراف از اصول و مبانی انقلاب، از دیگر ویژگی های شهید رجایی بود. ایشان واقعاً به این باور داشت که این انقلاب از یک اصول و مبانی ارزشی نشأت گرفته و تمام تلاش او این بود که خط انقلاب را نگه دارد و خود را ملزم میدانست که از آن ارزش ها دفاع کند. شهید رجایی به خاطر سبقت در خیرات و همین ویژگی هایی که داشت، تبدیل به یک الگو شد. اتکا به کرامت و عزت نفس در شهید رجایی بسیار شفاف بود. همه این ویژگی ها را که در کنار هم قرار بدهیم، می تواند روحیه انقلابی و دینی ایشان را ظاهر کند. نگاه او یک نگاه امیدوارانه و پویا بود و البته راهبردی. شهید رجایی نگاه بلندی داشت و اقدامات خود را با توجه به این نگاه و با تکیه بر اصول و ارزشها انجام میداد.
انسانی صاف و بدون حیله و تزویر بود. از تفاخر بهدور بود. اینکه از او تعریف کنند یا او را تکذیب کنند، هیچ اثری در او نمی گذاشت. درواقع از یک عدم تزلزل در برابر ثناگویان برخوردار بود. در مقابل ظلم، تعدی، تطمیع، تهدید، شانتاژ و مسائلی از این قبیل، مقاوم بود و سر خم نمی کرد.
یکی از ویژگی های بسیار ارزشمند شهید رجایی، صیانت از حقوق و منافع محرومین و از پاافتادگان بود. با محرومین نشست و برخاست داشت. مطالبات شهید رجایی، مطالبات محرومین بود و منافع محرومین در خدمات شهید رجایی دارای تقدم بود. در استفاده از نیروها و واگذاری مسئولیت ها، تلاش می کرد که لیاقت ها و شایستگی ها را ملاک قرار دهد، نه روابط و رانت هایی که مخل حرکت های سالم بودند.
چه چیزی باعث شد که شهید رجایی به چنین جایگاهی برسد؟
عظمت و بزرگی انسان ها به شخصیت روحی آن ها بستگی دارد؛ روح که بزرگ می شود، جسم را به زحمت می اندازد. روح های کوچک، دنباله رو تن و خواهش های نفسانی هستند و بیشتر به تجملات و رفاه طلبی و اشرافی گری بها می دهند. روح های بزرگ خود را به زحمت می اندازند و در کالبد نمی گنجند. از این رو است که شهید به خودش سختی می دهد و در راه عقیده مستحکم و بلند خودش، به خون خود نیز ارزش می بخشد. به عبارت دیگر، شهید می سوزد و به دیگران نور می دهد و شمع تاریخ می شود. شهید رجایی یکی از الگوهایی است که اگر ما بتوانیم در نظام کارگزاری خود و در نظام اسلامی از او استفاده کنیم و ابعاد روحی و شخصیتی و ابعاد مدیریتی او را به درستی تبیین و کامل کنیم، قادر خواهیم بود که سکان داران خوبی برای اداره نظام اسلامی باشیم.
استکبارستیزی، چگونه در شهید رجایی بروز و ظهور داشت؟
شکل حرکت شهید رجایی بر اساس آیه کریمه «اشداء علی الکفار و رحماء بینهم» بود. با کفار و منافین و کسانی که می خواستند سلطه خودشان را بر نظام اسلامی تحمیل کنند، به شدت برخورد می کرد و در این زمینه، هیچ رودربایستی نداشت و از ملاحظات دیپلماتیک به دور بود. چون روحیه انقلابی و دینی داشت، این ویژگی می طلبید که او در این قالب حرکت کند و وقتی انسان در این قالب حرکت کند، دیگر تعارفات سیاسی و کوتاه آمدن، معنا و مفهومی نخواهد داشت. شهید رجایی از حق و ارزشها دفاع می کرد و مبنایش اصول و مبانی انقلاب بود. هرآنچه که با این محور در تضاد بود، شهید رجایی با آن برخورد می کرد؛ چه در صحنه داخلی چه صحنه بینالمللی.
∎