امیرعبداللهیان: اعدام شیخ نمر خطای راهبردی است


واکنش‌ها به بحرانی شدن اختلافات ایران و عربستان در حالی است که رایزنی‌های مقامات کشورمان با مسئولان بلندپایه خارجی برای روشن کردن ابعاد پیدا و پنهان سیاست تخاصمی ریاض در قبال تهران ادامه دارد. در همین ارتباط حسین امیرعبداللهیان، معاون وزیر خارجه کشورمان در تماسی تلفنی با نماینده دبیرکل سازمان ملل در امور لبنان با تأکید بر حمایت ایران از ثبات و امنیت لبنان، اعدام شیخ نمر را خطای راهبردی عربستان برشمرد که تبعات سختی برای این کشور دارد. سیگرید کاخ نیز با اشاره به تنش‌های سیاسی اخیر در روابط ریاض و تهران، اوضاع منطقه را خطیر خواند. رایزنی های تهران با مقامات خارجی در حالی است که ابراهیم جعفری وزیر خارجه عراق امروز
-چهارشنبه- برای گفت و گوبا مقامات کشورمان در خصوص مسائل منطقه به تهران می آید.


در فاصله کمی از قطع رابطه دیپلماتیک عربستان با ایران، رایزنی‌های بین‌المللی برای کاستن از تنش و ترمیم رابطه دو کشور آغاز شد. این در حالی بود که طی دو روز گذشته عربستان با لابیگری و استفاده از دلارهای نفتی خود، توانسته بود برخی کشورهای دیگر مانند بحرین، سودان و جیبوتی را نیز به همراهان خود در مسیر تلاش برای بحران‌سازی علیه ایران بیفزاید. اینچنین بود که روز گذشته خبرها حکایت از آن داشت که کویت نیز که در مرحله نخست برای اعلام اعتراض سفیر ایران را احضار کرده بود،‌ سفیر خود در ایران را فراخوانده است. اقدامی که به معنای قطع رابطه تلقی نمی‌شد اما می‌توانست نشان از آن باشد که این کشور نیز همچون امارات متحده عربی برای اعلام همراهی با عربستان، قصد کاهش سطح روابط دیپلماتیک خود با ایران را دارد. در گرماگرم این اتفاقات اما آنچه از سوی کشورهای تأثیرگذار جامعه بین‌الملل جریان داشت، تماس‌هایی بود که با هدف رفع مسأله پیش آمده میان تهران و ریاض برقرار می‌شد و مقامات بین‌المللی و مسئولان برخی کشورها در تماس با وزیران خارجه دو کشور این هدف را پیگیری می‌کردند.
شرط‌گذاری عربستان
برای احیای رابطه
مقامات ریاض که از قبل حوادث سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد را بهانه خوبی برای بحران‌سازی علیه ایران یافته بودند؛ روز گذشته برای از سرگیری رابطه شرط‌گذاری کردند. بر همین اساس، «عبدالله المعلمی»، نماینده عربستان در سازمان ملل گفت که با برخی شرایط آماده ازسرگیری روابط با تهران هستیم. به گزارش رویترز، وی در گفت‌وگو با خبرنگاران با تکرار ادعاهای بی‌اساس دولت سعودی علیه ایران مبنی بر دخالت تهران در امور داخلی کشورهای منطقه گفت که اگر ایران دست از این رفتارهای خود بردارد، ما حاضر به ازسرگیری روابط با تهران هستیم. المعلمی مدعی شد: «اگر ایران به دخالت‌های خود پایان دهد، ما به طور قطع روابطی عادی با ایران خواهیم داشت. ما با دشمنی با ایران متولد نشده‌ایم.»
این موضع نماینده عربستان در حالی بود که شورای امنیت سازمان ملل متحد از عربستان و ایران خواست که ضمن حفظ راه‌های گفت‌و‌گو بین یکدیگر، گام‌هایی برای کاهش شدت بحران در منطقه بردارند. این خواسته شورای امنیت البته در شرایطی مطرح شد که 15 عضو شورای امنیت دوشنبه شب به وقت تهران با صدور بیانیه‌ای، حمله معترضان به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد را محکوم کردند و از مقامات ایران خواستند که امنیت مقرهای دیپلماتیک و کارمندان را برقرار و به تعهدات بین‌المللی در این زمینه پایبند باشند. این بیانیه در حالی بود که پیش از آن «بان کی مون»، دبیرکل سازمان ملل در بیانیه‌ای اعدام 47 شهروند سعودی از جمله شیخ نمر روحانی شیعه را در عربستان محکوم کرده بود.
کویت سفیر خود را از تهران فراخواند
روز گذشته خبرگزاری دولتی کویت به نقل از یک منبع رسمی در وزارت خارجه آن کشور گزارش کرد که «با توجه به موضوع حمله جمعیت تظاهرکننده به اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در ایران، کویت سفیر خود در ایران را فراخوانده است.» این گزارش مشخص نمی‌کرد که آیا این تصمیم موقتی است یا به عنوان کاهش سطح روابط با ایران اتخاذ شده است. کویت همچنین دیروز علیرضا عنایتی، سفیر ایران را احضار کرد و یادداشت اعتراضی درباره‌ تعرض به سفارت عربستان در تهران و کنسولگری این کشور در مشهد را به وی ارائه کرد. به گزارش خبرگزاری رسمی کویت، خالد سلیمان الجارالله، معاون وزیر خارجه کویت در این یادداشت اعتراض اعلام کرده است که چنین اقدامی از سوی ایران نقض آشکار کنوانسیون‌ها و قوانین بین‌الملل است. دیپلمات‌های ایرانی حاضر در عربستان سعودی نیز شب گذشته ریاض را به مقصد تهران ترک کردند.
تلاش برای میانجیگری
میان تهران و ریاض
بالا گرفتن تنش‌ها میان ایران و عربستان در حالی است که کشورهای مختلف برای کاستن از دامنه بحران از میانجیگری میان طرفین استقبال کردند. روسیه یکی از کشورهایی بود که بلافاصله آمادگی خود را برای میزبانی مذاکرات دوجانبه ایران و عربستان اعلام کرد. یک مقام وزارت امور خارجه روسیه که خواست نامش فاش نشود، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایتارتاس، در اعلام مواضع این کشور در مورد تیرگی روابط ایران و عربستان سعودی گفت: «روسیه آمادگی دارد از مقام‌های جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی برای مذاکره در مسکو در مورد وضعیت پیش آمده دعوت کند.» مقام روس با بیان اینکه روسیه همواره از گفت‌وگو و تماس‌های سازنده حمایت کرده است، اظهار داشت: «به همین دلیل اگر شرکای ایرانی و عربستان سعودی به میانجیگری ما نیاز داشته باشند، برای کمک در این زمینه و رسیدن به توافق و تفاهم در مورد تمام مسائل آمادگی داریم.» مقام وزارت خارجه روسیه تصریح کرد: «آماده‌ایم از وزیران امور خارجه ایران و عربستان سعودی برای دیدار از مسکو دعوت کنیم.»
سرگئی لاوروف و رتنو مرسودی، وزیران خارجه روسیه و اندونزی در تماس تلفنی در مورد راه‌های رفع تنش‌های ایجاد شده میان ایران و عربستان سعودی با یکدیگر گفت‌وگو کردند. دو طرف همچنین بر لزوم رفع اختلافات از طریق گفت‌وگو تاکید کردند.
علاوه بر روسیه، مقامات ژاپنی هم تلاش کردند در کاستن از تنش‌ها میان ایران و عربستان نقشی داشته باشند.
«موتوهیده یوشیکاوا»، سفیر ژاپن در سازمان ملل متحد ابراز امیدواری کرد که توکیو بتواند با استفاده از روابط حسنه‌اش با تهران و ریاض نقشی مثبت در عادی‌سازی روابط دو کشور ایفا کند.
«یوشیهیده سوگا»، سخنگوی دولت ژاپن نیز با اشاره به وابستگی بالای این کشور به نفت منطقه خاورمیانه، به نگرانی ژاپن از وخیم شدن اوضاع منطقه و قطع روابط بین کشورها از جمله عربستان با ایران اشاره کرد. او همچنین گفت: «طرف‌ها برای جلوگیری از وخیم‌تر شدن اوضاع، خویشتندار باشند و از طریق گفت‌وگو و تبادل نظر، مسائل را حل و فصل کنند.»
دعوت به خویشتنداری
ایران و عربستان
همزمان با ادامه یافتن موضعگیری‌های بحث‌برانگیز مقامات سعودی و دمیدن به آتشی که با اعدام مبارز روحانی شیعه روشن کردند، مسئولان اروپایی و منطقه‌ای از تعمیق این بحران میان ایران و عربستان ابراز نگرانی کردند. وزیر امور خارجه آلمان که تلاش کرد موضعی بیطرفانه در این درگیری اتخاذ کند، از ایران و عربستان خواست که اجازه ندهند این بحران، مناسباتی را که بین آنها شکل گرفته تشدید کند. فرانک والتر اشتان مایر که با نشریه آلمانی «بیلد» گفت‌وگو می‌کرد، ضمن مقصر خواندن توأمان تهران و ریاض در این اختلاف‌ گفت: «جامعه بین‌المللی سال‌هاست که برای حل اختلافات درهم تنیده در منطقه کار می‌کند. حالا ما به بازیگران مسئول در منطقه و بخصوص در عربستان و ایران که مسئولانه رفتار کنند، نیاز داریم. من بر این مسأله تأکید دارم و همچنین انتظار دارم که تصمیم گیرندگان هم منصف باشند.» «جولی بی‌شاپ»، وزیر خارجه استرالیا هم ضمن محکوم کردن اعدام‌های اخیر در عربستان سعودی و همچنین ورود عده‌ای از معترضان ایرانی به سفارت عربستان سعودی، از تهران و ریاض خواست تا تنش‌ها را کاهش دهند. وزارت خارجه ترکیه هم با صدور بیانیه‌ای، از تنش به وجود آمده میان ایران و عربستان ابراز نگرانی کرد و خواستار خویشتنداری و آرامش دو طرف شد. در این بیانیه بی آنکه اشاره‌ای به اقدام جنجالی عربستان در به شهادت رساندن شیخ نمر شده باشد، اعلام شده است که آنکارا درباره حملات صورت گرفته علیه کنسولگری‌ها و هیأت‌های دیپلماتیک عربستان سعودی در ایران ابراز نگرانی می‌کند. پیش از آن «نعمان کورتولموش»، معاون نخست‌وزیر ترکیه نیز از دولت‌های ایران و عربستان درخواست کرده بود تا از افزایش تنش بابت اعدام روحانی برجسته شیعه عربستانی بکاهند و هشدار داد این تنش نه تنها به دو کشور بلکه به تمام منطقه آسیب می‌رساند.»
در واکنشی دیگر مشاور نخست وزیر پاکستان هم ضمن دعوت ایران و عربستان به خویشتنداری اعلام کرد که این کشور روابط دوستانه‌ای با هر دو طرف درگیری دارد. عرفان صدیقی تأکید داشت که «دولت پاکستان همه تلاش خود را برای کم کردن این اختلافات انجام خواهد داد.»
وزارت خارجه مالزی نیز بی اشاره به قطع روابط دوجانبه تهران- ریاض با اشاره به حمله به سفارت عربستان در ایران، از ایران خواست تا از مکان‌های دیپلماتیک کشورهای دیگر حفاظت کند.
استقبال مصر از قطع رابطه تهران- ریاض
با وجود نگرانی برخی کشورها از قطع شدن رابطه تهران- ریاض، مقامات مصری به استقبال این موضوع رفتند. این در حالی بود که عادل االجبیر، ‌وزیر امور خارجه عربستان در ادامه تلاش‌هایش برای افزودن متحدان ریاض در جبهه دشمنی با ایران به دیدار همتای مصری خود شتافت. بعد از این دیدار بود که وزیر خارجه مصر با بیان اینکه قاهره روابط خود را با تهران در 27 سال پیش قطع کرد، گفت: «تصمیم اتخاذ شده از سوی عربستان سعودی در قطع روابط با ایران منافع و حاکمیت این کشور را تأمین می‌کند.»
بنا به گزارش روزنامه الاهرام، سامح شکری در کنفرانس خبری به همراه همتای سعودی خود مدعی شد: «مداخله ایرانیان در امور داخلی عربستان پذیرفتنی نیست و مورد پذیرش هیچ قانون و قاعده بین‌المللی قرار ندارد.»  وزیر خارجه مصر در سخنانی اختلاف‌افکن با بیان اینکه چندین کشور عربی در رابطه با روابط دیپلماتیک با ایران با یکدیگر همکاری می‌کنند، افزود: «ما بارها اعلام کرده‌ایم که هر شکل از مداخله در امور داخلی کشورهای عرب بویژه زمانی که به امنیت ملی اعراب اثر می‌گذارد، رد می‌کنیم.»
موضعگیری کشورهای عربی در قبال این بحران درحالی است که «عبداللطیف بن رشید آل زیانی» دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس اعلام کرد روز شنبه نشستی فوق‌العاده را در «ریاض،»  پایتخت عربستان سعودی برگزار خواهد کرد تا درباره تنش‌ها با ایران پس از حمله به سفارتخانه و کنسولگری عربستان سعودی در این کشور گفت وگو کنند.