دیپلماسی ایرانی: عربستان سعودی سال 2016 را با اعدام شروع کرد. اعدام 46 نفر در یک روز آن هم در ابتدای سال در نوع خود بی سابقه است؛ اما اقدام عربستان زمانی رنگ وبوی دیگری به خود می گیرد که می بینیم در میان اعدام شدگان، رهبر مخالفان سرشناس شیعی شیخ نمر باقر النمر به همراه سه نفر دیگر از همفکرانش نیز هستند. اقدامی که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان از روی بی تدبیری و تنها از روی هیجان مقامات ارشد سعودی بدون در نظر گرفتن عواقب چنین کاری صورت گرفته است.

وزارت کشور عربستان سعودی اعلام کرده است که اعدام این روحانی شیعی و افراد دیگر به اتهام مبادرت به فعالیت های تروریستی، حمله به مقرهای امنیتی و پلیس و تلاش برای سرنگونی نظام صورت گرفته است. در حالی که شیخ نمر باقر النمر هیچ گونه سابقه فعالیت مسلحانه ای که بتوان از آن به فعالیت تروریستی تعبیر کرد در پرونده خود نداشت.

عربستان سعودی در سال 2012 به دستور پادشاه قانونی را تصویب کرد که به موجب آن هر فرد یا افراد یا جریانی که انتقادی غیرقابل توجیه یا توهینی به پادشاه یا خانواده حاکم یا حکومت سلطنتی کند به مثابه مبادرت برای فعالیت تروریستی محسوب می شود و آن فرد یا افراد یا اعضای جریان محکوم به اعدام می شوند. این قانون در بحبوحه فعالیت جریان های وابسته به اخوان المسلمین و به قدرت رسیدن آنها در کشورهای عربی بعد از آغاز انقلاب های موسوم به بهار عربی تصویب شد و از آن جا که عربستان از بدو تاسیس اخوان المسلمین با آن به مخالفت برخواسته و آن را در ردیف دشمنان درجه یک خود قرار داده است، بسیاری بر این باور بودند که تصویب این قانون در راستای مبارزه با فعالیت های اخوانی ها در عربستان است اما اکنون دولت عربستان می رود از این قانون در حق مخالفان شیعی که نسبت به پایمال شدن حقوق شان معترض هستند نیز استفاده کند. اعدام شیخ نمر می تواند ابتدای سرکوب گسترده شیعیان از یک سو و ریختن نفت روی آتش اعتراض های خفته و عموما سرکوب شده عربستانی ها به ویژه شیعیان از سوی دیگر باشد.

شیخ نمر که بود؟

شیخ نمر باقر النمر متولد سال 1379 هجری قمری در عوامیه، شرق عربستان بود. وی مجتهدی شیعه و یکی از فعالان حقوق بشر عربستان محسوب می شد. او در پی اعتراضات شیعیان عربستان در تابستان سال 2012 در حین بازگشت به خانه با یورش نیروهای امنیتی به خودروی حامل او و درگیر شدن با او و همراهانش از ناحیه پا زخمی و بازداشت شد. وزارت کشور عربستان در آن وقت اعلام کرد او یکی از "مروجان فتنه" است و به همین دلیل بازداشت شده است. در آن موقع وزارت کشور عربستان همچنین ادعا کرد که شیخ نمر تلاش می کرده از دست نیروهای امنیتی فرار کند و با نیروهای امنیتی درگیری شده و برای همین به سوی او شلیک شده است. این وزارت خانه همچنین ادعا کرد که مقاومت او در برابر نیروهای امنیتی مصداق فعالیت های تروریستی علیه نیرو های امنیتی است. در ماه اکتبر سال گذشته میلادی دادگاه جنایی عربستان سعودی شیخ نمر را به اتهام اقدام علیه امنیت ملی و محاربه، به «اعدام با شمشیر و به صلیب کشیده شدن در انظار عمومی» محکوم کرد.

کمتر از سه ماه پیش وزارت کشور عربستان با امضای «محمد بن نایف»، ولی عهد این کشور حکم اعدام شیخ نمر باقر النمر را تایید کرد که این به معنای دادن مجوز به وزارت کشور برای اعدام شیخ نمر بود. در صورت امضای حکم توسط پادشاه این اعدام اجرایی می شد که پادشاه عربستان نیز در همان وقت حکم اعدام او را امضا کرد اما انتظار می رفت با رایزنی های دیپلماتیک و فشارهای مجامع بین المللی حکم اعدام شیخ نمر اجرا نشود.

شیخ نمر از چهره های مطرح بود که در منبرهای خود در مساجد شیعیان به صراحت از فساد حاکم بر کشور انتقاد می کرد و خواستار رفع تبعیض و ستم در حق شهروندان شیعی عربستانی می شد. او همچنین مبارزه سیاسی – دینی گسترده ای با تفکرات وهابی ها در تکفیر پیروان مذهب تشیع داشت و به دنبال اصلاح و زدودن نوشته های ضدشیعی در کتب درسی بود. او همچنین با وجود فشارها و ممانعت های شدید سال های متمادی مراسمی موسوم به "حادثه غروب بقیع" با هدف احیای حرم های مقابر ائمه در بقیع در مکه مکرمه برگزار می کرد.

پایگاه خبری "بانوراما الشرق الاوسط" گزارش داد که بعد از اعدام نمر مراکز پلیس در منطقه شیعه نشین قطیف تخلیه شدند.

واکنش ها

اعدام شیخ نمر واکنش های گسترده ای در بر داشت. ایران این اقدام عربستان را محکوم کرد و گفت ریاض بابت آن هزینه سنگینی پرداخت خواهد کرد. عراق و لبنان نیز نسبت به اقدام عربستان واکنش نشان دادند. کامل الزیدی، نماینده ائتلاف دولت قانون در پارلمان عراق اعدام شیخ نمر را محکوم کرد و آن را ابتدای پایان حکومت آل سعود دانست. او همچنین از دولت عراق خواست در واکنش به این اقدام عربستان احکام صادر شده در حق تروریست های عرب و خارجی را اجرا کند. تقاضایی که فراکسیون بدر در پارلمان عراق نیز خواستار انجام آن شد و از دولت خواست هیچ کوتاهی و تساهلی در این مورد انجام ندهد.

بسیاری از افراد دستگیر شده از گروه های تروریستی در عراق و سوریه اتباع عربستانی هستند که ریاض فشارهای بسیاری را برای جلوگیری از اعدام آنها انجام می دهد.

هیثم الجبوری، نماینده فراکسیون "کفائات" در پارلمان عراق نیز اعدام شیخ نمر را «پیامی برای خشنودی صهیونیست ها و شعله ور شدن بحرانی تازه برای منطقه و جهان» دانست و گفت: «زمان اعدام شیخ نمر دقیقا در سالگرد اعدام صدام حسین صورت گرفت که نشان می دهد به نوعی عربستان می خواست با اعدام شیخ نمر از اعدام صدام انتقام بگیرد.» وی همچنین خواستار اخراج سفیر عربستان از عراق شد.

«محمد الصهیود»، یکی از رهبران ائتلاف «دولت قانون» به رهبری نوری مالکی، نخست وزیر سابق عراق نیز هدف از اعدام شیخ نمر را تلاش برای شعله ور کردن دوباره بحران های منطقه دانست و گفت: «اعدام النمر دلیلی روشن برای حمایت آل سعود از جریان های تکفیری است.»

مجلس اعلای شیعی لبنان نیز با صدور بیانیه ای اعدام شیخ نمر را محکوم کرد و آن را "اشتباهی مهلک" دانست. «شیخ عبدالامیر قبلان»، معاون رئیس مجلس اعلای لبنان در این بیانیه تاکید کرد، اعدام شیخ نمر اعدام عقل و اعتدال و گفت وگو است.

حرکت انصارالله یمن نیز اعدام شیخ نمر باقر النمر را محکوم کرد و این اقدام را آغازی برای پایان حکومت مستبد آل سعود دانست.

روزنامه نگاران و روشنفکران بسیاری نیز نسبت به این اعدام واکنش نشان دادند و آن را محکوم کردند. «یاسر الزعاتره»، روزنامه نگار، نویسنده و تحلیلگر فلسطینی – اردنی درباره اعدام شیخ نمر در حساب تویتر خود نوشت: «اعدام نمر در این زمان مشخص در حقیقت پیامی سیاسی از عربستان به ایران است و نشان می دهد که ریاض خود را برای تشدید تنش با تهران آماده می کند. عربستان با این کار می خواهد بگوید آماده پرداخت هر گونه هزینه ای است.» وی از این اقدام عربستان ابراز نگرانی کرد و نوشت: «خدا به ما رحم کند، عربستان می خواهد بحران خاورمیانه را شعله ورتر کند.»

«صالح عاشور» نماینده مجلس کویت نیز اعدام شیخ نمر باقر النمر را محکوم کرد و در حساب توئیتر خود نوشت: «عواقب و تبعات اعدام شیخ نمر (رحمت الله علیه) را فقط خدا می داند، قطعا سایه عواقب این اعدام سال ها بر فراز منطقه سنگینی خواهد کرد و بر مسائل سیاسی و امنیتی داخلی و خارجی عربستان تاثیر خواهد گذاشت.»

وی همچنین نوشت: «شیخ نمر باقر النمر هیچ کس را نکشت و هیچ مکانی را منفجر نکرد و فقط خواستار آزادی و حقوق شهروندان عربستانی بود. سلاح او کلامش بود و هیچ گاه به دنبال خشونت نرفت. او هزینه شجاعت خود را در زمانه ای که کمتر مثل او وجود دارد، پرداخت.»