مهدی؛ مهمان روستانشین ما که به اهواز آمده، ساعت چهار صبح با سرفه‌های شدید و پیاپی بیدارمان می‌کند؛ انگار ریه‌هایش در هوای سنگین و آلوده اهواز در حال خفه شدن است؛ مثل ریه بسیاری از مردم این شهر؛ مثل حمیدیه با شاخص آلودگی ۵۰۰؛ مثل خوزستان که نفس کم دارد... به سختی نفس می‌کشد؛ شب‌ها سخت‌تر؛ کلاس هفتم است و از روستا آمده، اما از وقتی پایش به اهواز رسیده، یک ریز سرفه می‌کند؛ سرفه‌های جگرسوز؛ ریه‌هایش انگار یک موتور سیکلت مدل هفتاد در خود جای داده و با هر تنفس به این موتور زهواردررفته گاز می‌دهد... لباس می‌پوشم و راهی محل کار می‌شوم. هر صبح که از پل پنجم اهواز عبور می‌کنم و این «مه دود» عجیب را می‌بینم، از خود می‌پرسم اهواز را چه شده؟ گلویم پر از خلط است و با استشمام این هوای سنگین و پردود احساس خفگی می‌کنم؛ حس مبهم و دردناکی است؛ انگار شما را در یک اتاق ۶ متری حبس کرده‌اند که در آن یک فرد معتاد فلک‌زده نیز محبوس شده و از قضا روزی چهار پاکت سیگار می‌سوزاند! واقعاً غیرقابل تحمل است...
افزایش ۲۰ درصدی مراجعه مردم به مراکز درمانی
میثم معزی؛ معاون درمان دانشگاه علوم پزشکی اهواز هم به این آلودگی شدید هوا اشاره کرده و آن را عامل اصلی افزایش بیماری‌های تنفسی و قلبی در استان می‌داند.
وی به خبرگزاری تسنیم گفت: در روز‌هایی که کیفیت هوا ناسالم است، شاهد افزایش ۱۵ تا ۲۰ درصدی مراجعه بیماران به بیمارستان‌ها هستیم. این وضعیت به ویژه برای گروه‌های حساس مانند کودکان، سالمندان، زنان باردار و افرادی که بیماری‌های قلبی و ریوی دارند، خطرناک‌تر است.
معزی با انتقاد از فعالیت صنایع آلاینده، افزود: متأسفانه برخی صنایع بدون توجه به سلامت مردم، فعالیت می‌کنند و نگران سلامتی مردم خودشان نیستند.
شاخصی که بی‌رحمانه می‌تازد
شاخص آلودگی هوای خوزستان به شدت افزایش یافته است. بررسی داده‌های سامانه پایش کیفیت هوا نشان می‌دهد که روز شنبه ۲۶ آبان، هوای هیچ یک از شهر‌های خوزستان سالم گزارش نشده است.
بدترین وضعیت به شهر حمیدیه تعلق دارد که شاخص آلودگی آن به ۵۰۰ میکروگرم بر مترمکعب رسیده و در وضعیت خطرناک قرار دارد. سایر شهر‌های بزرگ مانند اهواز، ماهشهر و شادگان نیز در وضعیت بسیار ناسالم قرار دارند.
این در حالی است که حتی شهر‌های کوچکتری مانند حمیدیه نیز از آلودگی هوا در امان نمانده‌اند. برای مثال براساس این گزارش وضعیت ایستگاه‌های اهواز، حفاری، نیوساید، پادادشهر، اداره کل محیط زیست خوزستان، پست برق شماره سه در اهواز به ترتیب با شاخص‌های ۱۷۰، ۱۷۲، ۱۶۶، ۱۶۹، ۱۵۸ است که وضعیت ناسالم برای همه سنین به شمار می‌رود. تلخ‌تر اینکه این وضعیت هوای آلوده تقریبا در بیشتر ایام سال و به‌ویژه در فصول پاییز و زمستان در خوزستان پایدار است.
اثر وارونگی دما بر تشدید آلایندگی‌های خوزستان
محمد سبزه‌زاری؛ مدیرکل هواشناسی خوزستان، علت اصلی آلودگی هوای شدید این روز‌ها را پدیده وارونگی دما دانست و گفت: در این پدیده، هوای سرد در لایه‌های پایین‌تر جو محبوس می‌شود و مانع از پراکنده شدن آلاینده‌ها می‌شود. به همین دلیل، آلاینده‌های صنعتی و دیگر منابع آلوده‌کننده در نزدیکی سطح زمین تجمع می‌کنند و باعث تشدید آلودگی هوا به ویژه در شهر‌های صنعتی مانند اهواز و ماهشهر می‌شوند.
آیا اهواز با پدیده مه دود مواجه است؟
ابرآلودگی یا مه دود، پدیده‌ای است که در اثر ترکیب گاز‌های آلاینده، ذرات معلق و نور خورشید رخ می‌دهد و لایه غلیظی از آلودگی را در هوا ایجاد می‌کند.
این پدیده تنفس را دشوار کرده و برای سلامتی مضر است. با توجه به وضعیت وخیم آلودگی هوا در اهواز، این سوال مطرح می‌شود که آیا این شهر با پدیده مه دود مواجه است؟ با وجود شباهت‌های ظاهری، برای پاسخ قطعی به این سوال که آیا پدیده مه دود مواجه هستیم یا خیر، نیاز به همکاری دستگاه مسئول و انجام مطالعات دقیق‌تر است.
پدیده مه‌دود در خوزستان؟!
در این رابطه شبنم قنواتی‌زاده، فعال محیط زیست، با تأیید نگرانی‌ها در این زمینه، به تجربه مشابه تهران در پدیده مه دود اشاره و تأکید کرد که در مورد خوزستان، نیاز به مطالعات بیشتری وجود دارد.
مدیر انجمن جلگه سبز خوزستان، علت اصلی تشدید آلودگی‌ها را فعالیت صنایع، به ویژه صنایع نفت و گاز دانست و گفت: از آتش‌زدن مزارع نیشکر، سوزاندن نیزار‌ها و زباله‌ها می‌توان به عنوان عوامل مهم دیگر اشاره کرد.
وی افزود: کنترل آلودگی‌های صنعتی، جلوگیری از آتش‌سوزی‌ها و مدیریت صحیح پسماند‌ها در سراسر خوزستان از جمله اقداماتی است که می‌تواند به بهبود کیفیت هوا کمک کند.
اهواز در محاصره آلاینده‌ها: کمبود شدید فضای سبز
قنواتی زاده به مسئله کمبود فضای سبز در اهواز اشاره کرد و گفت: استاندارد سرانه فضای سبز در شهر‌های صنعتی مثل اهواز باید بسیار بالاتر از میانگین کشوری باشد و در حالی که هر شهروند اهوازی به حداقل ۵۰ مترمربع فضای سبز نیاز دارد، این رقم در حال حاضر به کمتر از ۸ مترمربع رسیده است. کمبود فضای سبز نه تنها بر کیفیت هوا تأثیر منفی می‌گذارد، بلکه بر سلامت روان شهروندان نیز تأثیرگذار است.
این فعال محیط زیست به بلندمرتبه‌سازی در مناطق ساحلی اهواز نیز انتقاد کرد و گفت: ساخت ساختمان‌های بلند در این مناطق مانع از جریان آزاد هوا شده و باعث تشدید آلودگی هوا می‌شود. رودخانه کارون که نقش مهمی در تهویه طبیعی شهر داشت، امروزه با ساخت این ساختمان‌ها از این قابلیت خود محروم شده است.
قنواتی، مردم را نیز در ایجاد آلودگی هوا سهیم دانست و گفت: در روز‌های پایانی هفته، بسیاری از شهروندان در پارک‌ها و فضای سبز منقل روشن می‌کنند که این امر باعث افزایش آلودگی هوا می‌شود، به خصوص در شرایط وارونگی دما، دود ناشی از این منقل‌ها در هوا محبوس و باعث تشدید آلودگی می‌شود.
فاجعه زیست‌محیطی در کمین حمیدیه است
قنواتی‌زاده با اشاره به وضعیت بحرانی آلودگی هوا در شهر حمیدیه، گفت: این دومین بار در یک ماه اخیر است که شاخص آلودگی هوا در حمیدیه به بالاترین حد ممکن یعنی ۵۰۰ می‌رسد. این وضعیت بسیار نگران‌کننده است و نشان از یک بحران زیست‌محیطی جدی دارد.
وی افزود: تحقیقات ما نشان می‌دهد که جنگل‌خواری در منطقه حمیدیه به شدت رو به گسترش است. برخی افراد با انگیزه‌های شخصی و به بهانه‌های واهی، به آتش‌زدن جنگل‌ها اقدام می‌کنند. این کار علاوه بر نابودی پوشش گیاهی، باعث انتشار مقادیر زیادی آلاینده در هوا شده و منطقه را به یکی از آلوده‌ترین نقاط استان تبدیل کرده است.
صدای سرفه‌های شبانه "مهدی"ها در خوزستان می‌پیچید
صدای سرفه‌های شبانه مهدی؛ دانش‌آموز کلاس هفتمی، زنگ خطری است که از عمق بحرانی به نام آلودگی هوا در خوزستان خبر می‌دهد. هوای آلوده، همچون مهی سنگین و سمی، بر شهرمان سایه افکنده و زندگی روزمره را سخت می‌کند.
تعطیلی مدارس اگرچه اقدامی ضروری است، اما راهکاری پایدار و درمان‌بخش نیست.
صنایع آلاینده، آتش‌سوزی‌های گسترده مزارع، نیزار‌ها و زباله‌ها، گرد و غبار، کمبود فضای سبز برخی از ریشه‌های این بحران است. برای مقابله با این بحران، نیازمند عزم ملی و همکاری همه دستگاه‌ها و آحاد مردم هستیم. هر تأخیر در اقدام، هزینه‌های سنگینی را بر جامعه تحمیل خواهد کرد.