در این گزارش که در شماره روز دوشنبه نوزدهم مرداد 1394 خورشیدی انتشار یافته، می خوانیم: اما دیگر امروز خبری از هیاهو و شلوغی مرکز نیست. در نیمروز یکی از روزهای ابتدای هفته حتی یک مراجعه کننده هم در این مرکز دیده نمی شود. باجه نیمی از بانک های حاضر در مرکز حتی متصدی هم ندارد.
چندماهی است بانک مرکزی تخصیص کد را در ساختمان اصلی بانک مرکزی انجام می دهد و به این ترتیب مراجعات به مرکز مبادلات که با نزدیک شدن نرخ ارز مبادله ای و آزاد به حداقل رسیده از چهار راه استانبول به میرداماد منتقل شده است.
دیگر حتی ساختمان اصلی نیز مراجعان زیادی ندارد. فرآیند طولانی و بروکراسی اداری تخصیص ارز مبادله ای هیچ انگیزه ای برای واردکنندگان ندارد و تجار ترجیح می دهند به خاطر اختلاف اندک چند صد تومانی عطای ارز مبادله ای را به لقایش ببخشند. بنابراین اگرچه هنوز مسوولان حذف ارز مبادله ای را رسما اعلام نکرده اند اما عملا این ارز از مبادلات حذف شده است و کم کم بوی تک نرخی شدن ارز به مشام می رسد.
در مرکز نیمه تعطیل مبادلات
در یکی از روزهای ابتدای هفته، مرکز مبادلات خالی است. متصدیان باجه بانک های دولتی و خصوصی که تا همین چند ماه پیش فرصت رسیدگی به تمام درخواست ها را نداشتند یا در حال گفت وگوی تلفنی هستند یا مشغول گپ و گفتی با همکاران. از چرخش صندلی متصدیان باجه ها به چپ و راست می توان فهمید کاری برای انجام دادن نیست. از حدود یک سال پیش که کم کم کار مرکز به ساختمان اصلی بانک مرکزی منتقل شد؛ برخی بانک ها ترجیح دادند متصدیان خود را فراخوانده و باجه های شان را در مرکز مبادلات تعطیل کنند. بنابراین نیمی از باجه هایی که دور تا دور سالن، نمایندگان بانک های کشور را با تابلوهای نصب شده به مخاطب معرفی می کند؛ خالی است. چرا با وجود عدم فعالیت ارزی این مرکز هنوز تعطیل نشده است؟ روزبهانی، مسوول سالن مرکز مبادلات در پاسخ به این پرسش می گوید هنوز برخی فیش ها در این مرکز بررسی می شود ولی مراجعه کنندگان کمتر به این مرکز مراجعه می کنند و همین روزهاست که به طور رسمی تعطیلی مرکز را اعلام کنند. او پیش از اینکه مسوولیت این سالن را داشته باشد در اداره نظارت ارز بانک مرکزی فعالیت داشت، از این رو محتمل می داند ادامه روزهای کاری خود را دوباره به این اداره بانک مرکزی برگردد. دیگر متصدیان مرکز نیز همین سرنوشت در انتظارشان است و به گفته روزبهانی به بانک های خود بازمی گردند. نیمی از سال گذشته، فعالیت های مربوط به تخصیص کد و ارز مبادله ای در ساختمان اصلی بانک مرکزی انجام می شود اما هنوز کارمندان این مرکز ملزم به حضور برای انجام کاری هستند که وجود ندارد.
بانک مرکزی از مرکز مبادلات گزارش نمی گیرد
در روزهای ابتدای راه اندازی این مرکز، واردکنندگان پس از ثبت سفارش کالا در سازمان توسعه تجارت برای تعیین نوع ارز و دریافت آن از طریق بانک ها که در مرکز نمایندگی داشتند اقدام می کردند و بانک مرکزی از مرکز مبادلات گزارش میزان درخواست و تخصیصی ها را می گرفت. از سال گذشته اما این فرآیند تغییر کرده است. یکی از متصدیان این مرکز به «اعتماد» گفت: مدتی است متقاضیان درخواست خود را در پورتال تعریف شده در بانک مرکزی ثبت می کنند و دیگر بانک مرکزی از مرکز مبادلات گزارشی نمی گیرد. با ثبت در این پورتال واردکنندگان از طریق بانک گشایش کننده ارز در بانک مرکزی جهت تخصیص ارز مورد نیاز اقدام می کنند.
اداره نظارت ارز بانک مرکزی هم سوت و کور است
با وجود آنکه عملیات تخصیص ارز مبادله ای به ساختمان اصلی بانک مرکزی و اداره نظارت این بانک منتقل شده است اما تعداد مراجعات برای دریافت ارز با ریزش قابل توجهی همراه است. این ریزش به تایید تجار کشور از آنجا ناشی می شود که اولا تخصیص ارز در پروسه طولانی چند ماهه انجام می شود که تا پیش از این و در اوایل فعالیت مرکز مبادلات این فرآیند در چند روز قابل انجام بود و دوم اینکه فاصله نرخ ارز آزاد و مبادله ای در بازار به حداقل رسیده است بنابراین دیگر برای واردکنندگان سپری کردن زمانی چند ماهه برای چند صد تومان اختلاف قیمت صرفه اقتصادی ندارد. ابوالفضل روغنی گلپایگانی، عضو اتاق ایران به «اعتماد» گفت: دیگر ارز مبادله ای در فعالیت های تجاری وجود ندارد و طبق اعلام مسوولان در حال نزدیک شدن به اجرای سیاست تک نرخی کردن قیمت ارز هستیم.
ارز مبادله ای برای تجارت با چین و هند
به گفته او تنها فعالیت های تجاری با ارز مبادله ای مربوط به کشورهای چین، هند و کره می شود که مقادیری از پول های ایران نیز در آنجا دپو شده است. به جز ارتباطات تجاری با این کشورها، باقی فعالیت های تجاری با نرخ ارز آزاد صورت می گیرد و اساسا برای بازرگانان صرفه اقتصادی ندارد که به خاطر ٥٠ و ١٠٠ تومان چند ماه از وقت خود را صرف گذراندن بروکراسی تخصیص ارز مبادله ای کنند. گلپایگانی معتقد است: یکی از دلایل تاخیر چند ماهه در تخصیص ارز مبادله ای نیز نبود ارز است. اصلا ارزی وجود ندارد که واردکنندگان بخواهند از بانک مرکزی دریافت کنند.
با این حال برخی تجار و بازرگانان مطرح می کنند که به دلیل سختگیری های بانک مرکزی در ورود افراد متفرقه به ساختمان مرکزی این بانک، قادر به ورود به ساختمان میرداماد برای درخواست ارزی نشدند و دوباره به مرکز مبادلات مراجعه می کنند.
ارز به زودی تک نرخی می شود
رانت های نهفته در نظام چند نرخی ارز قرار است به زودی حذف شود. از ابتدای دولت یازدهم بارها مسوولان بانک مرکزی از سیاست یکسان سازی صحبت کردند ولی برای اجرای این سیاست نیاز به بازگشت دلارهای بلوکه شده بود تا بازار از کنترل بانک مرکزی خارج نشود و هرجا نیاز بود بانک مرکزی با ارزهای در اختیار وارد عمل شود. نه تنها کارشناسان بلکه فعالان تجاری هم معتقد به شفاف شدن بازار در صورت تک نرخی شدن ارز هستند. روزبهانی، مسوول سالن مرکز مبادلات نیز به جلسه ای اشاره می کند که در بانک مرکزی جهت عملیاتی کردن این سیاست در آینده ای نزدیک برگزار شده است. با تک نرخی شدن ارز، مرکز مبادلات ارزی جمع خواهد شد، البته این کار کمی زمانبر است و با تثبیت روند بازار ارز این کار صورت خواهد گرفت. البته پیش از این هم مطرح شده بود که این مرکز جمع شود اما این موضوع دوباره منتفی شد. او اضافه کرد: جمع کردن مرکز مبادلات ارزی بستگی به سیاست های بانک مرکزی دارد و اخیرا کارکنان این مرکز جلسه ای را با مدیران ارشد بانک مرکزی برگزار کرده اند و دراین مورد که مرکز چه زمانی جمع خواهد شد، از مسوولان سوال شده است و البته آنها پاسخ قطعی به این پرسش نداده اند.
مسعود دانشمند، عضو دیگر اتاق بازرگانی به «اعتماد» گفت: ارز به سمت تک نرخی شدن در حرکت است. اگر امروز قیمت مبادله ای را با سال ١٣٩١ مقایسه کنیم می بینیم در سطح کمترین اختلاف با نرخ ارز آزاد قرار دارد. در حال حاضر قیمت ارز مبادله ای به ٢٩٠٠ تومان رسیده و به نظر می رسد تا سه هزار تومان قابل افزایش باشد. او با بیان اینکه بانک مرکزی تلاش خواهد کرد از افزایش قیمت ارز جلوگیری کند، افزود: پیش بینی می شود قیمت ارز در سطح سه هزار تومان یکسان سازی شود. دانشمند توضیح داد: با تک نرخی شدن ارز دیگر به حضور مرکز مبادلات نیازی نخواهد بود ضمن آنکه در حال حاضر نیز این مرکز کارایی سابق را نداشته و عملا ارز مبادله ای از مبادلات حذف شده است.
در حال حاضر بانک مرکزی به میزان ارز مورد نیاز و تقاضای واردکننده، با اختصاص ارز به همان میزان موافقت می کند. برخی تجار مطرح می کنند مرکز مبادلات فعلا به ثبت سفارشاتی که برای سال 93 باشد، پاسخ می دهد اما به ثبت سفارشات جدید و برای سال 94 فعلا ارزی تعلق نمی گیرد. همچنین مدت هاست مرکز مبادلات ارزی رنگ دلار را به خود ندیده است و بیشترین ارزهای تخصیص یافته از طریق هالک بانک ترکیه مانند یورو انجام و منتقل می شود و ارزهایی که بیشتر پرداخت می شوند، لیر ترکیه، یوآن کره جنوبی، روپیه هند و یوآن چین را دربر می گیرد.
*منبع: روزنامه اعتماد
**گروه اطلاع رسانی**9362**9131