جوان آنلاین: با وجود آنکه در حال حاضر بیش از ۲۵ هزار نفر در کشور نیازمند دریافت عضو پیوندی هستند، هر سال ۶ هزار تا ۸ هزار عضو قابل پیوند به دلیل عدم رضایت خانواده‌های افراد دچار مرگ مغزی به خاک سپرده می‌شود. این در حالی است که با اهدای این اعضا می‌توان جان انسانی را از مرگ نجات داد. در عین حال باید بدانیم فرهنگ اهدای عضو در جامعه ایرانی حسابی جا افتاده و ایران در رتبه اول آسیا و ۳۱ جهان در اهدای عضو قرار گرفته‌است. 

سی‌و‌یکم اردیبهشت ماه هر سال به عنوان روز ملی اهدای عضو نامگذاری شده‌است. تاریخچه این نامگذاری به زمانی بازمی‌گردد که در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۶۸، اولین فتوای مجاز بودن پیوند از اعضای افراد مرگ مغزی از سوی امام خمینی (ره) صادر شد. تا پیش از این فتوا، افرادی که نیازمند پیوند عضو بودند باید چندین هزار دلار هزینه می‌کردند تا پس از اعزام به کشور‌های خارجی، تحت عمل جراحی پیوند قرار بگیرند، در حالی که در سال‌های اخیر و با خودکفایی ایران در پیوند اعضا، بیش از ۷۰ هزار نفر از بیماران نیازمند پیوند، دوباره به زندگی بازگشتند و حدود ۲۵۰ هزار میلیارد تومان ارز در کشور ذخیره شده‌است. اهمیت اهدای عضو به این دلیل است که بیماران زیادی برای ادامه حیات خود به اعضای بدن مرحومانی نیاز دارند که زیر خاک می‌روند، به‌نحوی که در کشور در هر ۱۰ دقیقه یک نفر به لیست انتظار ۲۵ هزار نفری برای دریافت عضو اضافه می‌شود و در هر دو ساعت نیز یک بیمار نیازمند به پیوند، جان خود را از دست می‌دهد، این در حالی است که سالانه حدود ۷ هزار عضو سالم خاک می‌شود. 

 بیمار مرگ مغزی دیگر باز نمی‌گردد
یک درصد از افراد بر اثر مرگ مغزی از دنیا می‌روند که اعضای بدن آن‌ها می‌تواند نجات‌بخش زندگی بیماران دیگر شود. 
از سال ۱۹۶۴ که تعریف مرگ مغزی مشخص شده حتی یک مورد مرگ مغزی نیز به حیات بازنگشته است، زیرا در مرگ مغزی سلول‌های مغزی متلاشی می‌شوند و از بین می‌روند. در مواردی که در برخی فیلم‌ها یا اتفاقات مشاهده می‌شود، افرادی که دچار کما می‌شوند ممکن است چند دقیقه تا چند سال بعد به زندگی بازگردند، اما افرادی که مرگ مغزی آن‌ها محرز شده هیچ‌گاه به زندگی بازنخواهند گشت. در کشور ما همه ارگان‌ها به جز کلیه که می‌تواند از فرد زنده پیوند شود، از افراد دچار مرگ مغزی پیوند زده می‌شود. در عین حال در برخی کشور‌های دنیا به دلیل پایین بودن موارد مرگ مغزی از افراد دچار ایست قلبی نیز پیوند عضو به فرد بیمار انجام می‌شود. 
وقتی دچار مشکلی در یکی از ارگان‌های حیاتی بدن می‌شویم این مشکل گاهی با درمان و دارو برطرف می‌شود، اما گاهی عملکرد عضو به حالت طبیعی بازنمی‌گردد و باید ارگان تعویض شود و فرد نیازمند دریافت عضو پیوندی می‌شود. 
هر فرد مرگ مغزی می‌تواند هشت عضو و ۵۳ بافت شامب قلب، دو ریه، دو کلیه، کبد، لوزالمعده، روده، قرنیه چشم، تاندون‌ها، پوست، دریچه قلب و استخوان را اهدا کند. 

 رتبه خوب ایران در اهدای عضو
«کتایون نجفی‌زاده» مدیرعامل انجمن اهدای عضو ایران در رابطه با جایگاه بین‌المللی ایران در زمینه اهدای عضو می‌گوید: «ایران در زمینه اهدای عضو در دنیا رتبه ۳۱ و در آسیا رتبه اول را دارد. در سال ۲۰۱۹ و قبل از شیوع کرونا، ایران رتبه‌ی اول اهدای عضو را با فاصله بالایی از دیگر کشور‌های آسیایی داشت، اما حالا با وجود اینکه ایران در رتبه اول اهدای عضو در آسیاست، اما دیگر فاصله چندانی با دیگر کشور‌های آسیایی ندارد. در همین راستا با توجه به اینکه شیوع بیماری‌ها به صورت سالانه افزایشی است، اگر آمار داوطلبان اهدای عضو افزایش پیدا نکند، قاعدتاً به صورت سالانه به تعداد افرادی که در لیست انتظار دریافت عضو هستند و جان خود را از دست می‌دهند، افزوده می‌شود.»
وی درباره روش اهدا و نکات آن می‌افزاید: «هر بیمار مرگ‌مغزی می‌تواند هشت عضو خود را اهدا کند و البته هر چه زمان می‌گذرد، سمومی که از مغز متلاشی ترشح می‌شود، موجب از بین رفتن اعضای قابل اهدا می‌شود. اگر در ساعت اول هر هشت عضو قابلیت اهدا داشته باشند، طی روز چهارم تنها دو عضو را می‌توانند اهدا کنند. یک مرگ‌مغزی را در بهترین شرایط می‌توان حداکثر تا دو هفته نگهداری کرد که در این بازه زمانی نیز تک‌تک اعضای قابل‌اهدا در حال از بین رفتن هستند.»
طبق توضیحات نجفی‌زاده حساسیت زیادی نسبت به اهدای عضو در کشور وجود دارد. در کشور‌های دیگر دو پزشک مرگ مغزی را تأیید می‌کنند، در حالی که در کشور ما حساسیت بالاتری نسبت به قطعیت تشخیص مرگ مغزی وجود دارد و یک متخصص مغز و اعصاب، یک نفر متخصص جراحی اعصاب، یک متخصص داخلی و یک متخصص بیهوشی مرگ مغزی را تأیید می‌کنند تا اطمینان از مرگ مغزی بودن فرد حاصل شود و اشتباهی در تشخیص رخ نداده باشد. بعد از تأیید این چهار پزشک متخصص، مرگ مغزی باید به تأیید نماینده و متخصص پزشکی قانونی برسد و اطمینان حاصل شود که خانواده فرد مرگ مغزی، برای اهدای اعضای بیمارشان تحت فشار نبوده‌اند. پس از احراز این شرایط، رضایت از خانواده‌فرد کسب و سپس اعضا به بیماران دیگر پیوند می‌شود. 

 افزایش چندبرابری رضایت به اهدای عضو طی ۲ دهه اخیر
مدیر عامل انجمن اهدای عضو ایران ضمن تأکید بر روحیه ایثارگری ایرانیان تأکید می‌کند: «آمار اهدای عضو کشور در سال ۱۳۹۷ به میزان ۲/۱۱ بود که این آمار اخیراً به عدد ۱۴ هم رسیده‌است، آمار pmp در دنیا یک‌دهم یک‌دهم تغییر می‌کند و حرکت از عدد ۲/۱۱ به عدد ۱۴، موفقیت بسیار بزرگی است.»
نجفی‌زاده درباره میزان رضایت اهدای عضو در ایران نیز اینگونه توضیح می‌دهد: «در سال ۱۳۸۳ آمار رضایت مردم به اهدای عضو ۱۰ درصد بود که با همت واحد‌های اهدای عضو و همه نهاد‌های فرهنگ‌ساز و همت انجمن اهدای عضو، متوسط کشوری این آمار به حدود ۷۰ درصد رسیده‌است.»
آنطور که دکتر نجفی‌زاده می‌گوید هر چه یک خانواده دیرتر رضایت به اهدای عضو بدهد، اعضای کمتری قابل‌اهدا خواهند‌بود، زیرا وقتی مرگ مغزی رخ می‌دهد سلول‌های مغزی می‌میرند و متلاشی می‌شوند. هر بافت مرده‌ای موادی از خود داخل خون آزاد می‌کند که منجر به از بین رفتن سلول‌های همه اعضا می‌شود، بنابراین رضایت خانواده‌ها در ساعات و روز‌های ابتدایی تشخیص مرگ مغزی باعث می‌شود تعداد اعضای بیشتری قابل‌برداشت از فرد مرگ مغزی باشد؛ یک انسان دچار مرگ مغزی نهایتاً تا دو هفته می‌تواند با استفاده از تجهیزات و دستگاه‌ها نگهداری شود و زمان یک عامل مهم در برداشت اعضای سالم از بدن این افراد است. 
در سال گذشته حدود ۴ تا ۵ هزار عضو پیوندی از افراد دچار مرگ مغزی اهدا شده‌است. در عین حال، هر سال ۶ هزار تا ۸ هزار عضو قابل پیوند به دلیل عدم رضایت خانواده‌های افراد دچار مرگ مغزی به خاک سپرده می‌شود. 
در صورتی که فردی دچار مرگ مغزی شود و خانواده او اطلاعی از رضایت فرد درباره اهدای اعضایش نداشته‌باشند، تصمیم‌گیری خانواده برای رضایت دادن به اهدای عضو بسیار سخت می‌شود. طبق تحقیقات، حدود ۴۸ درصد از خانواده‌های افراد دچار مرگ مغزی که کارت اهدای عضو ندارند، به برداشت اعضای قابل‌پیوند رضایت می‌دهند و بنابراین نداشتن کارت اهدای عضو، باعث بلاتکلیفی خانواده افراد دچار مرگ مغزی در چنین شرایط سختی می‌شود. در عین حال تقریباً نزدیک به ۱۰۰ درصد از خانواده مبتلایان مرگ مغزی که کارت اهدای عضو دارند، رضایت به انجام این کار می‌دهند.