به گزارش تین نیوز به نقل از ایلنا، حوادث رانندگی یکی از مهمترین عوامل مرگ و میر در ایران است و با وجود این که از نیمه دوم دهه ۸۰ تا اواخر دهه ۹۰ شاهد کاهش محسوس آمار جان باختگان تصادفات بودیم، متاسفانه چند سالی است که آمار فوتی های این حوادث دوباره سیر صعودی به خود گرفته است. این سیر صعودی در سال گذشته نیز در سراسر کشور ادامه یافت و در این میان، یکی از استان هایی که در سال ۱۴۰۲ آمار بالایی از جان باختگان تصادفات را ثبت کرد، استان تهران بود که براساس اظهارات ابوالفضل نیکوکار، معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان، در رتبه دوم آمار تلفات ناشی از حوادث رانندگی در کشور قرار دارد. به گفته او، در سال ۱۴۰۲ آمار کشته شدگان تصادفات در سطح استان ۲.۹ درصد و در سطح شهر تهران ۶.۶ درصد نسبت به سال ۱۴۰۱ افزایش یافت.

نکته مهمی که درباره تصادفات استان تهران باید به آن توجه داشت، این است که بخش زیادی از مساحت این استان شامل محدوده های شهری بخصوص محدوده شهر تهران است و برخلاف بسیاری از استان های دیگر که تصادفات برون شهری تاثیر بالایی در آمارهای مربوط به حوادث رانندگی دارند، در استان تهران نقش اصلی در این آمارها را تصادفات درون شهری ایفا می کند. این مساله باعث شده است که سهم بندی جان باختگان تصادفات در استان تهران به ویژه در محدوده پایتخت نسبت به سایر مناطق کشور متفاوت باشد و با وجود این که در اغلب نقاط ایران، رانندگان و سرنشینان خودروهای سواری بیشترین آمار فوت شدگان تصادفات را تشکیل می دهند، براساس اعلام مسئولان پلیس راهور تهران بزرگ، در سال ۱۴۰۲، ۴۶ درصد از آمار جان باختگان حوادث رانندگی پایتخت به موتورسیکلت سواران و ۴۱ درصد دیگر به عابران پیاده اختصاص داشته است.

در همین راستا «سرهنگ عین الله جهانی» معاون پیشین پلیس راهور فراجا، مدرس دانشگاه و کارشناس تصادفات در تحلیل علل بروز حوادث رانندگی و جان باختگان ناشی از آن در شهر و استان تهران، توضیح داد: اساسا سه عامل اصلی شامل راه، وسیله نقلیه و خطای انسانی در وقوع تصادفات نقش دارند که البته کارشناسان در سال های اخیر عامل چهارمی تحت عنوان شرایط محیطی را نیز به سه عامل قبلی اضافه کرده اند. بررسی ها نشان می دهد که در تمام کشورها از جمله در ایران، خطاهای انسانی دارای بیشترین سهم در بروز سوانح رانندگی هستند، یعنی بی احتیاطی و عدم رعایت مقررات راهنمایی و رانندگی توسط انسان ها که می توانند راننده، موتورسوار، سرنشین وسیله نقلیه، عابر پیاده و ... باشند، اصلی ترین دلیل وقوع تصادفات است.

وی افزود: در تصادفات درون شهری یکی از مهمترین شکل های بروز حوادث، برخورد وسایل نقلیه اعم از خودروهای سواری، خودروهای سنگین و موتورسیکلت ها با عابران پیاده است که در بعضی از این تصادفات، خود عابران پیاده مقصر هستند و در برخی دیگر، تقصیر برعهده رانندگان و راکبان وسایل نقلیه است. در ماده ۲۱۵ آیین نامه راهنمایی و رانندگی و همچنین ماده ۲۶ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، مقرراتی برای عبور و مرور عابران پیاده از معابر وضع شده است که اگر رعایت نشود، مقصر تصادف شناخته می شوند و این طور نیست که در تمام تصادفاتی که با عابران پیاده انجام می شود، صرفا رانندگان وسایل نقلیه مقصر باشند.

نقش مهم زیرساخت های شهری غیراستاندارد در تصادفات عابران پیاده

جهانی با بیان این که ضعف در ایمن سازی معابر برای تردد امن عابران پیاده، می تواند به افزایش احتمال وقوع تصادفات این گروه از کاربران ترافیکی دامن بزند، اظهار داشت: یکی از عواملی که باعث رشد آمار تصادفات عابران پیاده در شهر تهران و سایر شهرهای استان می شود، عدم وجود زیرساخت های شهری استاندارد است که عابران را در معرض خطر قرار می دهد؛ به عنوان مثال، در بزرگراه های درون شهری باید پل ها و زیرگذرهای عابر پیاده به اندازه کافی و با فاصله های مناسب از یکدیگر وجود داشته باشد تا هیچ شخصی به عبور از عرض بزرگراه تشویق نشود، این در حالی است که در بزرگراه های درون شهری استان تهران، عموما تعداد پل ها یا زیرگذرهای عابر پیاده کافی نیست.

این مدرس دانشگاه با تاکید بر این که عبور عابران پیاده از عرض بزرگراه را می توان به شنا کردن در برکه کروکودیل ها تشبیه کرد، عنوان کرد: هر عابری که می خواهد از عرض بزرگراه عبور کند، باید احتمال بدهد که بالاخره در یکی از خطوط عبور خودروها، امکان برخورد او با وسیله نقلیه وجود دارد، به همین دلیل به عابران پیاده اکیدا توصیه می شود که ریسک نکنند و حتما یک پل هوایی یا زیرگذر را پیدا کنند و به هیچ وجه از عرض بزرگراه عبور نکنند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: یکی از عوامل مهم دیگری که باعث وقوع تصادفات عابران پیاده در معابر شهری می شود، بی احتیاطی رانندگان به دلایل مختلفی مثل عدم توجه به جلو در حین رانندگی به واسطه استفاده از تلفن همراه و یا تخطی از سرعت مطمئنه در معابر شهری است. بارها مشاهده شده است که انجام حرکات مارپیچ، داشتن سرعت غیرمجاز یا ارتکاب به دیگر تخلفات توسط رانندگان خودروهای سبک و سنگین یا راکبان موتورسیکلت، جان عابران پیاده را به خطر انداخته و باعث بروز تصادفات فوتی و جرحی شده است. 

تاثیر بالای موتورسواران در آمار تصادفات درون شهری استان تهران

جهانی با تاکید بر این که موتورسیکلت سواران جزو مهمترین گروه هایی هستند که بیشترین آمار تصادفات فوتی و جرحی در شهر و استان تهران را به خودشان اختصاص می دهند، گفت: متاسفانه تردد موتورسواران در معابر شهری به اندازه کافی تحت کنترل و نظارت هوشمند نیست و این مساله باعث می شود که راکبان موتورسیکلت، خودشان را رهاشده بپندارند و مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نکنند. همچنین متاسفانه در کشورمان فرهنگ سازی لازم برای آموزش رعایت مقررات توسط موتورسوران انجام نشده است و به همین سبب، شاهد آن هستیم که بسیاری از راکبان موتورسیکلت حتی بدون داشتن گواهینامه از این وسیله نقلیه استفاده می کنند.

معاون پیشین پلیس راهور فراجا با بیان این که خانواده ها نباید اجازه دهند که نوجوانان و جوانان آن ها بدون داشتن گواهینامه مبادرت به رانندگی با موتورسیکلت کنند، تصریح کرد: تاثیر بالای موتورسواران در آمارهای مربوط تصادفات درون شهری بخصوص تصادفات فوتی و جرحی استان تهران بر هیچ کس پوشیده نیست و در بسیاری از موارد شاهد آن هستیم که راکبان موتورسیکلت که عمدتا بین ۱۷ تا ۳۴ ساله هستند، به دلیل نداشتن کلاه ایمنی و تجهیزات دیگری نظیر آرنج بند، زانوبند یا کفش مناسب متحمل شدیدترین صدمات در سوانح رانندگی می شوند؛ به نحوی که در موارد متعددی چون ضربه به سر وارد شده است، راننده یا سرنشین موتورسیکلت جان خود را از دست داده اند.

این کارشناس تصادفات تاکید کرد: ریشه بی مبالاتی و بی قانونی رانندگان موتورسیکلت را باید در مسائل فرهنگی به ویژه ضعف در فرهنگ سازی جست وجو کرد؛ زیرا در نظام آموزشی و رسانه های ملی و محلی ما، قوانین راهنمایی و رانندگی و فرهنگ ترافیک به اندازه کافی و اثرگذار آموزش داده نمی شود و آموزش های ارائه شده در این زمینه در طول سال های اخیر نیز بسیار مقطعی، جزیره ای و غیرهدفمند بوده است. این در حالی است که آموزش فرهنگ ترافیک باید به صورت مستمر و از دوران کودکی آغاز شود، اما در کشورمان مشاهده می کنیم که افراد بدون دریافت آموزش های شهروندی لازم، به سن دریافت گواهینامه می رسند و در نهایت با بی احتیاطی هایشان، با جان خود و دیگران بازی می کنند.

موتورسوران چون از اعمال قانون می گریزند، برای ارتکاب تخلف جَری تر می شوند

جهانی با بیان این که متاسفانه برخی موتورسواران خودشان را تافته جدابافته ای می دانند و مقررات راهنمایی و رانندگی را رعایت نمی کنند، یادآور شد: متاسفانه چون موتورسواران می توانند از اعمال قانون بگریزند، معمولا بیشتر تخلفات آن ها بدون کیفر باقی می ماند و این مساله راکبان موتورسیکلت را برای ارتکاب تخلفات بعدی، جَری تر می کند؛ بنابراین تخلفات موتورسیکلت سواران به عنوان یکی از عوامل مهم بروز تصادفات در سطح شهر و استان تهران، در درجه اول ریشه فرهنگی دارد و تا زمانی که فرهنگ سازی مورد نیاز انجام نشود، هرچقدر موتورسواران متخلف جریمه شوند یا وسیله نقلیه آن ها توقیف شود، بازهم تخلفات موتورسیکلت ها ادامه خواهد داشت.

این مدرس دانشگاه همچنین به ضعف سیستم های کنترل هوشمند در ثبت تخلفات موتورسواران اشاره کرد و گفت: در گذشته دوربین های ترافیکی نصب شده در سطح شهر، امکان ثبت تخلفات موتورسیکلت ها را نداشتند و اکنون هم که این دوربین ها نسبت به قبل پیشرفت کرده اند، بازهم بسیاری از موتورسواران می توانند از ثبت تخلفات خود توسط دوربین ها بگریزند، چون بسیاری از دوربین های شهر و استان تهران هنوز برای ثبت تخلفات رانندگان موتورسیکلت طراحی نشده اند. همچنین شاهد آن هستیم که بسیاری از افراد متخلف، پلاک های موتورسیکلت خود را می پوشانند، در حالی که هر نوع مخدوش کردن پلاک جرم محسوب می شود و با وجود این که تا کنون با هزاران موتورسیکلت پلاک مخدوش در سطح استان تهران برخورد شده است و بسیاری از افراد متخلف به مراجع قضایی معرفی شده اند، اما همچنان ارتکاب این تخلف ادامه دارد.

وی در ادامه تصریح کرد: با توجه به این که در حال حاضر کنترل موتورسیکلت سواران صرفا توسط پلیس انجام می شود و همچنان امکان نظارت سیستمی بر تخلفات راکبان این وسیله نقلیه وجود ندارد، عملا بستر ارتکاب تخلف برای موتورسواران فراهم است. طبق نظریه جرم شناسی «پنجره های شکسته» نیز هر کجا که بستر ارتکاب تخلف یا جرم فراهم باشد، شاهد تکرار وقوع جرم خواهیم بود که این مساله موجب افزایش تخلفات راکبان موتورسیکلت شده است.

تعداد دوربین های نصب شده، متناسب با حجم وسایل نقلیه استان تهران نیست

جهانی با بیان این که اشکالات موجود در ایمن سازی معابر از جمله دیگر عواملی است که به افزایش احتمال وقوع تصادفات در شهر و استان تهران دامن می زند، عنوان کرد: کمبود دوربین های ثبت تخلفات در سطح استان تهران نسبت به نیاز معابر درون شهری و برون شهری استان از جمله ضعف های موجود در بخش ایمنی راه های این استان محسوب می شود که می تواند شرایط را برای ارتکاب تخلف توسط رانندگان فراهم کند و در نتیجه، احتمال وقوع تصادفات را بالا ببرد. این در حالی است که پلیس در سال های اخیر بارها هشدار داده است که تعداد دوربین های نصب شده در استان تهران از لحاظ کمی و کیفی به هیچ وجه متناسب با معابر و حجم تردد وسایل نقلیه در استان نیست.

معاون اجتماعی پیشین پلیس راهور فراجا ادامه داد: مشکل کمبود دوربین صرفا مربوط به استان تهران نیست و در سراسر کشور با این معضل مواجه هستیم؛ به همین دلیل، اخیرا پلیس راهنمایی و رانندگی کشور طرحی را به منظور جلب مشارکت بخش خصوصی و استفاده از ظرفیت شرکت های دانش بنیان برای نصب و به کارگیری دوربین های هوشمند ثبت تخلفات در سطح معابر درون شهری و برون شهری در سراسر کشور ارائه داده است تا پس از اخذ مصوبات قانونی اجرایی شود؛ براساس این طرح، قرار است شرکت هایی که توان مالی و فنی لازم برای تهیه، نصب و راه اندازی دوربین های هوشمند را دارند، با هماهنگی پلیس راهور دوربین های مورد نظر را تهیه و در معابر تعیین شده مستقر کنند و با نظارت پلیس زمینه پیشگیری و کاهش تخلفات را فراهم کنند.

وی همچنین خاطرنشان کرد: با اجرای طرح پیشنهادی پلیس راهور، کمبود دوربین های ثبت تخلفات در مناطق مختلف کشورمان از جمله استان تهران تا حد زیادی جبران خواهد شد. همچنین با توجه به این که اخیرا مشکلاتی در پشتیبانی از دوربین های نصب شده مشاهده شده است، استفاده از ظرفیت بخش خصوصی می تواند به پلیس کمک کند که هم اشکالات موجود در دوربین های مستقرشده رفع شود و هم دوربین های بیشتری در معابر درون شهری و برون شهری نصب شوند تا رفته رفته شاهد بهبود وضعیت سیستم نظارت و کنترل هوشمند تخلفات در سطح کشور باشیم.

افزایش تصاعدی خسارت های تصادفات با ارتکاب تخلف سرعت غیرمجاز

جهانی در بخش دیگری از صحبت های خود به سرعت غیرمجاز به عنوان یکی دیگر از عوامل مهم وقوع حوادث رانندگی به ویژه تصادفات فوتی و جرحی در استان تهران اشاره کرد و گفت: از سرعت غیرمجاز همواره به عنوان یکی از تخلفات حادثه ساز در تمام معابر درون شهری و برون شهری یاد می شود و نکته قابل توجه این است که وقتی سرعت یک وسیله نقلیه افزایش پیدا می کند، خسارت های ناشی از تصادفات احتمالی به صورت تصاعدی و نه به صورت خطی تشدید می شود؛ زیرا در علم فیزیک، نیروی واردشده به یک جسم در صورت برخورد با جسم دیگر، مساوی با جرم ضربدر سرعت به توان دو است؛ بنابراین وقتی به طور مثال سرعت دو برابر شود، میزان نیروی وارده و در نتیجه خسارت ناشی از وقوع تصادف، چهار برابر خواهد شد نه دو برابر.

این کارشناس تصادفات با تاکید بر این که بسیاری از رانندگان از رابطه تصاعدی میان افزایش سرعت وسیله نقلیه با خسارت های ناشی از حوادث رانندگی آگاه نیستند، اظهار داشت: یکی از توصیه های همیشگی پلیس به رانندگان این است که دفتر زندگی را با سرعت نبندید؛ یعنی کاری نکنید که سرعت غیرمجاز، باعث به خطر افتادن جان خودشان یا عزیزانشان و یا دیگران شود. همچنین سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده است که اگر کشورها بتوانند متوسط سرعت عبور وسایل نقلیه در معابر درون شهری و برون شهری را تنها ۱۰ کیلومتر بر ساعت کاهش بدهند شاهد کاهش محسوس آمار مرگ ومیر تصادفات خواهیم بود؛ وقتی به طور مثال، یک خودرو با سرعت ۶۰ کیلومتر بر ساعت با یک عابر پیاده تصادف می کند، احتمال فوت عابر بیش از ۸۰ درصد است، اما وقتی همین تصادف با سرعت ۵۰ کیلومتر بر ساعت رخ می دهد، احتمال فوت عابر به شدت کاهش می یابد.

وی در همین راستا تاکید کرد: عموم رانندگان باید توجه داشته باشند که در تصادفات ناشی از سرعت غیرمجاز علاوه بر این که احتمال بروز خسارت های مادی و جانی به صورت تصاعدی افزایش می یابد، امکان واژگونی وسیله نقلیه و آتش گرفتن آن نیز وجود دارد. همچنین وقتی سرعت وسیله نقلیه بیش از حد بالا می رود، امکان قرار گرفتن آن وسیله در «موقعیت عدم فرار» نیز افزایش می یابد، یعنی ممکن است شرایط راه و دیگر وسایل نقلیه عبوری، کار را به جایی برسانند که وقتی سرعت حرکت یک خودرو از حد مجاز بیشتر شود، دیگر امکان کنترل آن وسیله توسط راننده وجود نداشته باشد و تصادف کردن اجتناب ناپذیر شود.

سرعت غیرمجاز از نظر مالی و جانی هیچ صرفه ای ندارد

جهانی با تاکید بر این که حرکت با سرعت غیرمجاز ممکن است باعث شود که یک راننده تنها چند دقیقه زودتر به مقصد خود برسد، در حالی که این اقدام احتمال وقوع تصادفات فوتی، جرحی و خسارتی را به شدت افزایش می دهد، عنوان کرد: با توجه به احتمال وارد شدن خسارت های شدید مالی و جانی به وسیله نقلیه و سرنشینان آن، رانندگان اگر کمی هوش و دقت به خرج دهند، متوجه خواهند شد که حرکت با سرعت غیرمجاز که در بهترین حالت به آن ها کمک می کند که تنها دقایق اندکی زودتر به مقصد برسند، به هیچ وجه به صرفه نیست، زیرا حتی اگر سرعت غیرمجاز آن ها باعث فوت یا مجروح شدن خود یا عزیزانشان نشود، ممکن است هزینه های سنگینی به وسیله نقلیه آن ها وارد کند.

این مدرس دانشگاه با بیان این که تخطی از سرعت مجاز جزو اصلی ترین دلایل وقوع تصادف در تمام محورهای مواصلاتی کشور از جمله معابر درون شهری و برون شهری شهر و استان تهران است، یادآور شد: سرعت غیرمجاز باعث می شود که احتمال ثبت جریمه رانندگی توام با نمره منفی در طول مسیر و بار مالی ناشی از آن برای راننده افزایش پیدا کند. ضمن این که حرکت با سرعت بالا، مصرف سوخت را نیز افزایش می دهد. همه این مسائل نشان می دهد که اگر رانندگان محاسبه دقیقی داشته باشند، خودشان متوجه خواهند شد که نه از نظر مالی و نه از نظر جانی، به هیچ وجه به صلاح نیست که در هیچ مسیری با سرعت غیرمجاز حرکت کنند و نباید به خاطر چند دقیقه زودتر رسیدن به مقصد، با جان و مال خود و دیگران بازی کنند.

وی در پایان تصریح کرد: پیشگیری از ارتکاب تخلف سرعت غیرمجاز نیز مانند جلوگیری از تخلفات موتورسیکلت سواران، صرفا با فرهنگ سازی مستمر و کنترل های هوشمند امکان پذیر است و این آموزش باید از سنین ابتدایی کودکی یعنی از مهدهای کودک و پیش دبستانی ها به خردسالان ارائه شود؛ زیرا سطح آموزش پذیری کودکان از سایر گروه های سنی بالاتر است و اگر از همان سنین ابتدایی فرهنگ استفاده از راه و وسایل نقلیه و اهمیت رعایت مقررات را به افراد آموزش دهیم، می توانیم انتظار داشته باشیم که وقتی آن ها به سن رانندگی می رسند، در تمام شرایط اعم از این که به عنوان عابر پیاده، موتورسوار و راننده یا سرنشین خودرو مشغول تردد در خیابان ها باشند، قانون را رعایت کنند.