نسترن کشاورز در گفت‌وگو با میزان به مناسبت هفته سلامت با بیان اینکه عوامل متعدد فردی و غیر فردی بر سلامت تاثیرگذار است گفت: برخی از این عوامل مثل باکتری‌ها از دیرباز شناخته شده‌اند، اما نقش برخی عوامل دیگر مانند عوامل اجتماعی در دهه‌های اخیر به رسمت شناخته شده است. یکی از این عوامل بسیار مهم موثر بر سلامت که حتی پیش نیاز سلامت محسوب می‌شود عدالت است.

وی ادامه داد: از جمله ابعاد عدالت می‌توان به عدالت توزیعی؛ که شامل توزیع منابع مالی و غیرمالی، تشویق و تنبیه، مسئولیت، قدرت و فرصت، است، عدالت رویه‌ای یعنی عدالت رویه تخصیص منابع و فرصت و قدرت، عدالت تعاملی؛ به معنای رعایت انصاف در روابط بین فردی و عدالت اطلاعاتی در دسترسی به اطلاعات اشاره کرد.

استاد آموزش و ارتقای سلامت افزود: البته باید توجه داشت که منظور از عدالت، برابری نیست چرا که ممکن است برابری در مواردی ظلم باشد، برای مثال دادن نمره یکسان به ۲ برگه امتحانی متفاوت از نظر میزان پاسخ صحیح به سوال‌ها ظلم است اما منظور از عدالت امکان دسترسی عادلانه نه الزاما برابر و در صورت لزوم تسهیل دسترسی بیشتر به فردی که نیاز بیشتر دارد یا اصطلاحا «تبعیض مثبت» به شرایط و امکانات لازم برای دستیابی به نتیجه یکسان مثلا سلامت است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با بیان اینکه مطالعات متعدد نشان می‌دهد که علت نابرابری در سلامت بین افراد، گروه‌ها و جوامع، نابرابری در شرایط اجتماعی شامل دسترسی به پیش نیاز‌های سلامت است، توضیح داد: به همین علت در مطالعات مشخص شده است که میزان مرگ زودرس ناشی از یک بیماری مشابه مثلا بیماری قلبی در طبقه فقیر بسیار بیشتر حتی ۲ برابر طبقه غنی است و افراد کمتر برخوردار زندگی و رفتار‌های ناسالم‌تری دارند و زودتر بیمار می‌شوند و بیماری آن‌ها شدیدتر و مرگ و میرشان بیشتر است. نکته مهم این است که بسیاری از نابرابری‌ها به علت ناعدالتی‌ها در دسترسی به فرصت‌ها و قدرت و شرایط ایجاد می‌شود.

مکانیسم‌های اثر ناعدالتی بر سلامت

کشاورز فشارهای روانی از جمله (عصبانیت سرخوردگی، احساس کم ارزشی احساس طردشدگی احساس تبعیض، استرس، اضطراب، افسردگی، خودآزاری و خودکشی یا دگرآزاری و دیگر‌کشی)؛ عدم توان اتخاذ سبک زندگی لازم، عدم دسترسی به تعیین کننده‌های سلامت از جمله (سواد، درآمد، مسکن، خدمات و حمایت اجتماعی)، عدم امکان اجتناب از خطرات روانی و محیطی و عدم کنترل شرایط کار و زندگی و نداشتن حق فرصت با امکانات زندگی و اشتغال مطابق میل یا استحقاق با نیاز را از جمله مکانیسم‌های اثر ناعدالتی بر سلامت دانست.

نتیجه ناعدالتی در حوزه سلامت 

وی درباره نتیجه ناعدالتی در حوزه سلامت بیان کرد: پژوهش‌های متعدد در ایران و جهان نشان می‌دهد که بی‌عدالتی چه واقعی و چه احساس شده موجب افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌های متعدد، جسمی روانی و اجتماعی می‌شود که از جمله آن‌ها سطح سلامت کم، احساس سلامتی کم، اختلالات روانی نظیر استرس، اضطراب، افسردگی، فرسودگی عاطفی، کاهش شادمانی، خودکشی، بی خوابی، رفتار‌های غذایی نامناسب مثل پرخوری، رفتار‌های پرخطر دیگر مثل مصرف سیگار، فشارخون بالا،
اختلالات اسکلتی عضلانی، درد اندام‌ها مثل سردرد، کاهش رضایت از زندگی، احساس کنترل کمتر بر زندگی و شرایط آن و غیبت از کار است.

استاد آموزش و ارتقای سلامت گفت: مطالعات جهانی جامع همچنان نشان می‌دهد که وضعیت عدالت در جامعه علاوه بر سطح فردی، بر وضعیت سلامت در سطح کشور نیز اثر می‌گذارد برای مثال بر اساس آمار کشور‌هایی با ناعدالتی اجتماعی و اقتصادی بالاتر دارای ناعدالتی سلامت بیشتر هستند و نکته مهم این است که عدالت اجتماعی حتی می‌تواند نقش برخی عوامل مهم مثل درآمد و دسترسی به خدمات را بر سلامت خنثی کند. مثلا طبقه متوسط اقتصادی در جوامع با عدالت اجتماعی کمتر سلامت بدتری در مقایسه با گروه‌های همان طبقه اقتصادی یا فقیرتر ساکن یک کشور با عدالت اجتماعی بیشتر دارند. به عبارتی عدالت نسبی در محرومیت مهمتر از میزان فقر است.

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی افزود: چند ﻣﺛﺎل از ﺗوزﯾﻊ ﻋﺎدﻻﻧه ﺗر ﻓﻘر و ﺳﻼﻣت عبارت است از اینکه ﻋراق و کوﺑﺎ ﺗوﻟﯾد ﻧﺎﺧﺎﻟص ملی ﻣﺷﺎﺑه دارند اﻣﺎ اﻣﯾد زﻧدگی در کوﺑﺎ ۱۷ﺳﺎل ﺑﯾشتر است. تولید ناخالص ملی آمریکا به ﻣراﺗب ﺑﯾﺷﺗر از کاﺳﺗﺎرﯾکا است اﻣﺎ اﻣﯾد به زﻧدگی در کاﺳﺗﺎرﯾکا ﻣﺷﺎﺑه آمریکا و حتی کمی بیشتر است. کشور‌هایی ﺑﺎ ﺗوزﯾﻊ ﺑراﺑرﺗر درآمد ﻣﺛل ﺳوﺋد و ژاپن اﻣﯾد به زﻧدگی ﺑﯾﺷﺗری از کشور ﺛروﺗﻣﻧدﺗری، چون آمریکا دارند. کشور‌هایی ﺑﺎ اﻣﯾد زﻧدگی ﺑﺎﻻﺗر ﻣﺛل کاﺳﺗﺎرﯾکا ﺗوزﯾﻊ درآﻣد ﻋﺎدﻻﻧه ﺗری دارﻧد، ﯾﻌنی زﻧدگی در ﺷراﯾط ﻧﺎﻋﺎدﻻﻧه در یک کشور ﺛروﺗﻣﻧدﺗر ﺑدﺗر از زﻧدگی در ﺷراﯾط ﻋﺎدﻻﻧه ﺗر در ﯾک کشور ﻓﻘﯾر از ﻧظر ﺗﺎﺛﯾر ﺑر سلامت است.

 ۳ توصیه کلیدی برای بهبود شرایط اجتماعی و سلامت

کشاورز ضمن اشاره به اینکه به همین دلایل است که در حوزه علم ارتقای سلامت، عدالت و سلامت حداقل از ۴ دهه قبل همیشه با هم مورد توجه قرار گرفته و روز به روز بیشتر بر آن تاکید می‌شود و حتی عدالت اجتماعی یکی از ابعاد مهم یک محیط زندگی حامی سلامت تعیین شده است، عنوان کرد: ۲ دهه قبل، بررسی‌های جهانی کمیسیون مولفه‌های اجتماعی سلامت سازمان جهانی بهداشت که وزیر بهداشت وقت ایران نیز عضو آن بود، ۳ توصیه کلیدی برای بهبود شرایط اجتماعی و سلامت کشور‌های خود ارائه کرد که شامل بهبود شرایط زندگی روزمره، توزیع عادلانه قدرت، پول و منابع و اندازه‌گیری و درک درست مشکل و سنجش نتایج عمل است.

استاد آموزش و ارتقای سلامت توضیح داد: صرف نظر از اینکه تعریف عدالت اجتماعی و شاخص‌های سنجش آن چیست و وضعیت عدالت اجتماعی در کشور‌ها چگونه است که ممکن است محل بحث و اختلاف نظر باشد قضات مردم هر کشور از وضعیت عدالت در جامعه خود و در ابعاد مختلف زندگی روزمره و مواجهه با شرایط و سازمان‌های مختلف و به عبارتی عدالت درک شده یا احساس شده آن‌ها تاثیر بسیاری بر احساس سلامت و نیز سلامت واقعی، جسمی، روانی اجتماعی آن‌ها دارد.

انتهای پیام/