روز جهانی «زمین پاک» فرصتی برای افزایش آگاهی عمومی نسبت به مسائل زیست‌محیطی و تشویق به اقدام برای حفظ زمین است. این روز به ما یادآوری می‌کند که همه‌مان در قبال سیاره خود مسئولیم و باید برای حفظ آن تلاش کنیم و در این میان نقش خانواده‌ها و به ویژه بانوی خانه بسیار تعیین‌کننده است. مهدی شریفی، رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره کل حفاظت محیط زیست استان البرز در گفتگو با «جوان» اهمیت روز جهانی زمین پاک را حداقل در سه‌بعد قابل بررسی می‌داند:

۱) محیط زیستی: با افزایش آگاهی عمومی، می‌توانیم به کاهش آلودگی، حفاظت از منابع طبیعی و ترویج فرهنگ پایدار کمک کنیم.

۲) اقتصادی: حفظ محیط زیست می‌تواند به ایجاد شغل، صرفه‌جویی در منابع و کاهش هزینه‌های درمانی ناشی از آلودگی‌ها منجر شود.

 

۳) اجتماعی: محیط زیست سالم، کیفیت زندگی را ارتقا می‌دهد و سلامتی و امنیت جوامع را تضمین می‌کند. وی در این گفتگو به ابعاد مختلف حفاظت از محیط زیست پرداخته است. 

دلایل مختلفی برای توجه ویژه به این موضوع وجود دارد که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

۱) کمبود آموزش: در نظام آموزشی ما به اندازه کافی به اهمیت محیط زیست و مسائل زیست‌محیطی پرداخته نمی‌شود.

۲) ضعف فرهنگ‌سازی: در جامعه ما فرهنگ حفظ محیط زیست به طور کامل جا نیفتاده است.

۳) مشکلات اقتصادی: بسیاری از مردم درگیر مشکلات اقتصادی هستند و حفظ محیط زیست در اولویت آن‌ها قرار ندارد. مدیریت شهری در زمینه جمع‌آوری و بازیافت زباله، فضای سبز و کنترل آلودگی ضعیف عمل کرده است. 

ارتقای آگاهی مردم درباره مسائل زیست‌محیطی و ترویج فرهنگ حفاظت و پاسداری از زمین به عنوان محیط زیست از چندین مسیر عملی می‌شود که سه راه آن عبارت است از:

۱) آموزش: آموزش در مدارس، دانشگاه‌ها و رسانه‌ها می‌تواند نقش مهمی در ارتقای آگاهی عمومی داشته باشد.

۲) فرهنگ‌سازی: استفاده از ابزار‌های فرهنگی مانند فیلم، کتاب، تئاتر و موسیقی می‌تواند به ترویج فرهنگ حفظ محیط زیست کمک کند.

۳) تشویق به اقدام: حمایت از طرح‌های زیست‌محیطی، تشویق به استفاده از حمل‌ونقل عمومی و مصرف بهینه منابع می‌تواند مردم را به حفظ محیط زیست تشویق کند. 

حفظ محیط زیست نقشی حیاتی در حفظ سلامت زندگی دارد. آلودگی هوا، آب و خاک می‌تواند به بروز بیماری‌های مختلف، نقص عضو و حتی مرگ منجر شود. تغییرات آب و هوایی ناشی از عدم‌رعایت مسائل زیست‌محیطی نیز می‌تواند به خشکسالی، سیل، قحطی و ناامنی غذایی منجر شود. 

ابعاد مختلف این موضوع عبارتند از:

۱) سلامت: آلودگی محیط زیست می‌تواند به بروز بیماری‌های تنفسی، قلبی عروقی، گوارشی و سرطانی منجر شود.

۲) اقتصادی: هزینه‌های درمان بیماری‌های ناشی از آلودگی محیط زیست می‌تواند به طور قابل توجهی افزایش یابد.

۳) اجتماعی: آلودگی محیط زیست می‌تواند به مهاجرت، درگیری و ناامنی اجتماعی منجر شود. 

فرهنگ مصرف ما تأثیری مستقیم بر محیط زیست دارد. مصرف‌گرایی و استفاده بی‌رویه از منابع به آلودگی، تخریب منابع طبیعی و تغییرات آب و هوایی منجر می‌شود. 

مثال‌هایی از تبعات مصرف‌گرایی عبارتند از:

- مصرف بی‌رویه کاغذ به قطع درختان، آلودگی آب و خاک و هدر رفتن منابع طبیعی منجر می‌شود. 

- مصرف بی‌رویه کیسه‌های پلاستیکی به آلودگی محیط زیست و مرگ حیوانات منجر می‌شود. 

ابزار‌های فرهنگی مانند کتاب، فیلم و رسانه‌ها، نقشی حیاتی در ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی و حفظ محیط زیست ایفا می‌کنند. این ابزار‌ها می‌توانند از طریق روش‌های مختلف، مانند:

۱) آموزش: به مردم در مورد مسائل زیست‌محیطی، مانند تغییرات آب و هوایی، آلودگی و تخریب منابع طبیعی آگاهی می‌دهند.

۲) افزایش حساسیت: مردم را نسبت به اهمیت حفظ محیط زیست و لزوم اقدام برای محافظت از آن حساس می‌کنند.

۳) تغییر رفتار: مردم را به اتخاذ سبک زندگی پایدار و انجام اقداماتی برای کاهش اثرات مخرب خود بر محیط زیست تشویق می‌کنند. 

در حالی که ابزار‌های فرهنگی می‌توانند در ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی مؤثر باشند، اما به تنهایی کافی نیستند. برای حصول نتایج پایدار، لازم است از ابزار‌های زیر در کنار سایر اقدامات استفاده شود:

۱) قوانین و مقررات: برای حمایت از محیط زیست

۲) توسعه اقتصادی پایدار: برای ایجاد مشاغل سبز و کاهش وابستگی به منابع طبیعی

۳) تحقیقات و فناوری: برای یافتن راه‌حل‌های نوآورانه برای چالش‌های زیست‌محیطی. 

در خاتمه باید گفت آشپزخانه ایرانی محل تولید زباله‌های زیادی است. تفکیک زباله از مبدأ، اولین قدم در مدیریت صحیح زباله و حفظ محیط زیست است. بانوان به عنوان مدیران خانه، نقشی کلیدی در تفکیک زباله و آموزش اعضای خانواده در این زمینه دارند. 

برخی راهکار‌ها برای افزایش تفکیک زباله در آشپزخانه عبارتند از:

۱) آموزش: آموزش خود و اعضای خانواده در مورد فواید تفکیک زباله. استفاده از منابع آموزشی مانند کتاب، فیلم و وب‌سایت‌های آموزشی

۲) تهیه تجهیزات مناسب: تهیه سطل‌های جداگانه برای تفکیک زباله‌های‌تر و خشک. استفاده از کیسه‌های پارچه‌ای به جای کیسه‌های پلاستیکی

۳) ایجاد انگیزه: تشویق اعضای خانواده به تفکیک زباله با ارائه پاداش. تبدیل زباله‌های خشک به مواد قابل استفاده مجدد یا بازیافت.

با همکاری و تلاش همه افراد، به خصوص بانوان، می‌توانیم در زمینه تفکیک زباله و حفظ محیط زیست گام‌های مؤثری برداریم.