متاورس به‌معنی «فراتر از جهان» اگرچه ایده‌ی جدیدی نیست و اولین استفاده از این کلمه به کتاب علمی‌تخیلی «سقوط برفی» (Snow Crash) در سال ۱۹۹۲ برمی‌گردد، چه خوشمان بیاید چه نیاید، با تلاش‌های مارک زاکربرگ برای معرفی یا بهتر بگوییم، تصاحب آن، سر زبان‌ها افتاد.

زاکربرگ چنان برای متاورس تبلیغ کرده است که بسیاری از کاربران اینترنتی با شنیدن نام متاورس، یاد فیسبوک می‌افتند؛ البته مدتی است برای هرچه بهتر نشان‌دادن نیت و اهداف زاکربرگ برای آینده، به «متا» تغییر نام داده است.

درحالی‌که برای متاورس ویژگی‌های خاصی چون حضور (Presence) و تعامل‌پذیری (Interoperability) تعریف شده است، هنوز کسی از شکل نهایی آن خبر ندارد و در‌این‌میان، هریک از شرکت‌های بزرگ فناوری سعی می‌کنند نسخه‌ی مدنظرشان را به‌عنوان آینده‌ی اینترنت معرفی کنند.

متاورس فیسبوک شبیه فیلم «بازیکن شماره‌یک آماده»، به‌نظر می‌رسد جایی باشد که افراد به صورتشان عینک‌های ویژه می‌زنند و حواس پنج‌گانه‌شان را با نسخه‌های دیجیتالی جایگزین می‌کنند. به‌‌عبارت‌دیگر، واقعیت را کنار می‌گذارند و دنیاهای جایگزینی را در آغوش می‌گیرند که امپراتوری‌های سیلیکون ولی آن‌ها را ساخته‌اند.

دراین‌بین، بسیاری از افراد با این تصویر از متاورس مخالف‌اند و معتقدند نسل بعدی اینترنت باید به‌جای تمرکز بر واقعیت مجازی، بر واقعیت افزوده متمرکز باشد. در‌واقع، از دیدگاه این افراد که سازنده بازی پوکمون‌گو نیز جزو آن‌ها است، متاورس زاکربرگ شبیه کابوسی است که به‌دنبال جایگزین‌کردن دنیای واقعی با دنیای مجازی است. آن‌ها می‌گویند این تصویر دیستوپیایی تحرک و پویایی را از افراد می‌گیرد و آن‌ها را ساعت‌ها روی صندلی بی‌حرکت نگه می‌دارد که خلاف طبیعت انسان است.

این در حالی است که واقعیت افزوده اِلِمان‌های دیجیتالی را به دنیای واقعی اضافه می‌کند (درست مانند بازی پوکمون گو) و در عین غنی‌تر‌کردن تجربه‌ی روزمره‌ی افراد، آن‌ها را به‌کنار‌گذاشتن کامل دنیای واقعی تشویق نمی‌کند.

این‌طور که پیدا است، بعد از اینکه ۱۰۰ نفر از کارمندان مایکروسافت در طول سال گذشته راهی شرکت متا شدند، ردموندی‌ها سرانجام تصمیم گرفته‌اند با هدف مقابله با زاکربرگ و برنامه‌هایش برای متاورس، به کمپ مخالف بپیوندند و نسخه‌ی متاورسی‌شان را بر‌پایه‌ی واقعیت ترکیبی بنا کنند که در‌مقایسه‌با واقعیت مجازی، جنبه‌های بیشتری از دنیای فیزیکی را در خود دارد.

درحال‌حاضر، تنها مدرکی که از برنامه‌های مایکروسافت برای متاورس در دست داریم، آگهی استخدام جدیدی است که این شرکت برای پروژه‌ی جدیدش به نام «وُرتکس» (Vortex) به‌معنی «گرداب» در نظر گرفته است. از توضیحات مایکروسافت این‌چنین بر‌می‌آید که وُرتکس بیشتر از متاورس زاکربرگ بر دنیای واقعی متمرکز باشد:

وُرتکس استودیویی تازه‌تأسیس در گروه «واقعیت ترکیبی مایکروسافت» (Microsoft Mixed Reality) است که مرزهای تولید محصول را برای گردهم‌آوری علوم مشارکتی و مأموریت‌هایی با هدف سود‌رساندن به کره‌ی زمین و سرگرمی کندوکاو می‌کند و در‌عین‌حال در خط‌مقدم تکنولوژی قدم بر‌می‌دارد. ما به‌دنبال طراحی ارشد هستیم تا به تیم ما بپیوندد و آینده‌ی تجربیات واقعیت ترکیبی را همراهمان تعریف کند.

این طراح ارشد از نزدیک با طراحان و مهندسان و مدیران برنامه همکاری خواهد کرد تا طراحی روی کاغذ را به تجربه‌ی کاربری بیاورد. شما در این سِمَت به تجربیات پایداری جان خواهید داد که در هدست‌های هولولنز و مکان‌های فیزیکی و واقعیت مجازی، عصر بعدی سرگرمی‌های تعاملی را پایه‌گذاری خواهند کرد.

طبق این آگهی استخدام، استودیو جدید وُرتکس قرار است روی محصول واقعیت ترکیبی کار کند که مکان‌های مجازی و فیزیکی را احتمالاً شبیه بازی پوکمون گو باهم ترکیب می‌کند؛ هرچند این کار را به‌لطف هدست‌هایی چون مایکروسافت هولولنز، با کیفیت به‌مراتب بهتری از بازی پوکمون گو انجام می‌دهد.

واقعیت ترکیبی چیست؟

به تعریف خود مایکروسافت، واقعیت ترکیبی (Mixed Reality) درواقع ترکیبی از دنیای فیزیکی و دیجیتالی است که به‌اصطلاح، قفل تعاملات سه‌بعدی بین انسان و کامپیوتر و محیط را باز می‌کند و این سه اِلِمان را در تماس مستقیم با یکدیگر قرار می‌دهد. این واقعیت جدید مبتنی‌بر پیشرفت‌هایی در حوزه‌ی بینایی رایانه‌ای، پردازش گرافیکی، فناوری‌های نمایشی، سیستم‌های ورودی و رایانش ابری است.

در واقعیت افزوده،‌ اشیای دیجیتالی در دنیای فیزیکی قرار می‌گیرند؛ مثل هولوگرام‌ها. در واقعیت مجازی، دنیای فیزیکی کاملاً در پس‌زمینه محو می‌شود؛ درست مانند زمانی که با هدست‌های VR بازی انجام می‌دهیم و خودمان را در دنیای بازی غرق می‌کنیم. درمقابل، واقعیت ترکیبی ترکیبی از این دو است؛ یعنی تجربیاتی که می‌توانند از واقعیت افزوده وارد واقعیت مجازی شوند.

در این مدل واقعیت هم می‌توانید هولوگرامی را در دنیای فیزیکی قرار دهید، انگار که کنارتان حضور فیزیکی دارد و هم می‌توانید در قالب آواتاری در دنیای مجازی رفت‌و‌آمد کنید و با آواتارهای دیگر در تعامل باشید. مایکروسافت از زمان ارائه‌ی هدست هولولنز در سال ۲۰۱۵، در حال کار روی واقعیت ترکیبی بوده و توانسته است در این عرصه سود سرشار و شهرت بسیاری به‌دست بیاورد.

تکنولوژی مایکروسافت برای متاورس

مایکروسافت در‌حال‌حاضر تکنولوژی لازم برای توسعه‌ی متاورس را در قالب Spatial Anchors و Remote Rendering دراختیار دارد. Spatial Anchors سرویس بینا‌پلتفرمی مخصوص توسعه‌دهندگان است که به آن‌ها امکان می‌دهد با استفاده از اشیائی که در طول زمان موقعیت خود را در دستگاه‌های مختلف حفظ می‌کنند، تجربه‌های مبتنی‌بر واقعیت ترکیبی ایجاد کنند.

به‌کمک این سرویس، توسعه‌دهندگان می‌توانند اپلیکیشن‌هایی طراحی کنند که نقاط دقیق دردسترسِ هدست‌های هولولنز و دستگاه‌های اندرویدی و iOS‌‌ را نقشه‌برداری و تعیین و بازیابی کنند. به‌عبارت‌دیگر، افرادی که در یک موقعیت مکانی قرار دارند، می‌توانند از اپلیکیشن‌های چندکاربره‌ی مبتنی‌بر واقعیت ترکیبی استفاده کنند.

Remote Rendering (رندر از راه‌دور)‌ همان‌طورکه از نامش پیدا است، به توسعه‌دهندگان این امکان را می‌دهد تا مدل‌های سه‌بعدی پیچیده را از فضای ابری رندر کنند و آن‌ها را در گوشی‌های هوشمند و هدست‌های واقعیت ترکیبی استریم کنند. به‌کمک این سرویس، امکان تجربه‌ی باکیفیت واقعیت ترکیبی حتی با دستگاه‌های AR کم‌مصرف و اقتصادی‌تر فراهم می‌شود.

به‌نظر می‌رسد که مایکروسافت قصد دارد از این دو فناوری‌ برای محکم‌کردن جای پای خود در این بازار نوپا استفاده کند. دراین‌میان، اپل که یکی از وفادارترین جامعه‌ی مصرف‌کنندگان را به خود اختصاص داده و احتمالاً اعلام حضورش برای تحقق متاورس با اقبال بیشتری رو‌به‌رو شود، هنوز فعالیت جدی در این بخش انجام نداده و تنها نماینده‌ی این برند برای حضور در حوزه‌ی واقعیت افزوده، Apple Glass است که طبق گزارش‌ها، تا سال ۲۰۲۵ رونمایی نخواهد شد.

حالا باید منتظر ماند و دید آینده‌ی اینترنت در دستان کدام شرکت و برپایه‌ی کدام نوع از واقعیت شکل خواهد گرفت: واقعیت مجازی، واقعیت افزوده، واقعیت ترکیبی، یا مجموع همه‌ی این‌ها زیر پرچم واقعیت گسترده؟